Ριζοσπαστικό ρεύμα σκέψης και ο ρόλος των ηγετών του

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_27/02/2011_433836

 Εμφάνιση, εξέλιξη, ιδεολογικές

 και πολιτικές αναζητήσεις

Του Θανάση Διαμαντόπουλου

ΕYANΘΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

"Ελληνικός φιλελευθερισμός

Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979"

εκδ. Πατάκη, σελ. 604

Στη χώρα μας, όπου η παρακμή της εκπαίδευσης και της έρευνας μόνο ως η πιο ασήμαντη εκδήλωση της ευρύτερης κοινωνικής κρίσης δεν μπορεί να θεωρηθεί, ασφαλώς και δεν θα συνιστούσε αποκάλυψη κρατικού μυστικού η επισήμανση του γεγονότος ότι είναι ιδιαίτερα οι κοινωνικές επιστήμες που ποιοτικά υποβαθμίζονται. 
Ισως, μεταξύ άλλων λόγων, επειδή στα πανεπιστήμια, τις σχολές και τα ερευνητικά κέντρα που τις διακονούν η αξιοκρατία υποχώρησε συχνά μπροστά στην ιδεολογική τρομοκρατία, την «παρεοκρατία» και τις επιλογές βάσει πολιτικών και κομματικών κριτηρίων (με αποτέλεσμα, μαζί με τους ευάριθμους άριστους ερευνητές, να «συστεγάζονται» και πολλοί κάτω του μετρίου, που δεν δυσκολεύτηκαν ωστόσο να εξαντλήσουν την ακαδημαϊκή ιεραρχία, διαιωνίζοντας και αναπαράγοντας την ανεπάρκειά τους).

Πάμπολλα παραδείγματα περιπτώσεων που τοποθετούνται και στα δύο άκρα του ποιοτικού φάσματος θα μπορούσαν να μνημονευθούν, αναμφίβολα ωστόσο ένας από τους ποιοτικότερους, παραγωγικότερους, πιο απαιτητικούς από τον εαυτό τους και ακάματους ιστορικούς της νέας γενιάς, είναι ο ιδιαίτερα πολυγράφος Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ο οποίος ήδη είχε δώσει πολυάριθμα δείγματα εξαιρετικά φροντισμένης έρευνας και γραφής.

Με το νέο ογκωδέστατο έργο του καλύπτει πέντε περίπου δεκαετίες της νεότερης ελληνικής πολιτικής ζωής, διερευνά τις ιδεολογικές αναζητήσεις που τις σφράγισαν -κυρίως, αν και όχι αποκλειστικά, τις κινούμενες στο φιλελεύθερο ρεύμα σκέψης και πρωτίστως σε αυτό που ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ως «ριζοσπαστική» του εκδοχή-, μελετά σε απίστευτο βάθος και με ασυνήθιστα ευρεία βιβλιογραφική τεκμηρίωση τις πολιτικές κινήσεις, τόσο σε επίπεδο γκρουπούσκουλου όσο και κομματικών σχηματισμών, καθώς και τα πρόσωπα (πολιτικούς, διανοούμενους, αλλά και μαχητές της εθνικής αντίστασης), που επιχείρησαν να τις εκφράσουν, αναλύει τις κυβερνητικές επιλογές που στόχευαν να τις υλοποιήσουν, παρουσιάζει τις θεσμικές τους αποτυπώσεις, ιδιαίτερα σε συνταγματικά κείμενα, κ.ο.κ.
Βέβαια, ένα τόσο μεγάλο έργο -χαρακτηρισμός που δικαιολογείται όχι μόνο λόγω του όγκου του, αλλά και λόγω της ποιότητάς του- δεν θα μπορούσε παρά να προσφέρεται και για κάποιες κριτικές παρατηρήσεις. Για παράδειγμα, στον συγγραφέα θα μπορούσε, ενδεχομένως, να προσαφθεί ότι κατέληξε σε ένα υπέρμετρα κοπιώδες για τον αναγνώστη πόνημα, που με πιο επιλεκτική αξιοποίηση του διερευνηθέντος υλικού θα μπορούσε να είναι πιο εύπεπτο. Οτι, ακόμη, η χρονική οριοθέτηση του έργου δημιουργεί προβληματισμούς, ενώ και το θεματολογικό του περίγραμμα χαρακτηρίζεται από μια σχετική ασάφεια.

*Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής

«Εθνάρχης»

Επίσης, στο μέτρο που στο επίκεντρο του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού ο συγγραφέας δείχνει να θεωρεί πως βρίσκεται η διαχρονική σκέψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ίσως θα ήταν ορθότερο η τιτλοφόρηση του έργου να αναδείκνυε το στοιχείο αυτό με αναφορά στα ιδεολογικά ρεύματα και τις αναζητήσεις που επηρέασαν τη διαμόρφωση της σκέψης του «Εθνάρχη»-χαρακτηρισμό, που ο Χατζηβασιλείου εύλογα αμφισβητεί- από τη νεανική του ηλικία μέχρι την ωριμότητα και καταξίωσή του. Και η υποβάθμιση, εξάλλου, ή η μη κριτική τοποθέτηση απέναντι σε κάποιες εξαιρετικά αμφιλεγόμενες πλέον επιλογές του επί 14ετία πρωθυπουργού (εθνικοποίηση Ολυμπιακής, υπόθεση Ανδρεάδη κ.λπ.) δημιουργούν επίσης κάποιο προβληματισμό.
Οσες κι αν είναι, όμως, οι επιφυλάξεις ή οι κριτικές τοποθετήσεις που ενδέχεται να προκαλέσει το πολύμοχθο αυτό έργο, ένα είναι απολύτως βέβαιο. Δεν θα μπορεί πλέον να γραφεί σοβαρό ιστορικό πόνημα, αναφερόμενο στις πέντε «μεσαίες» δεκαετίες του «ελληνικού» 20ού αιώνα, χωρίς να έχει ως κεντρική πηγή και, ακόμη περισσότερο, ως σημείο αναφοράς, τον ελληνικό φιλελευθερισμό του Χατζηβασιλείου. Ουσιαστικά- και καθοριστικά- το έργο σφραγίζει τη νεότερη ιστοριογραφία του τόπου μας.