Μεταξάς και Κορυζής: Τα δύο ΟΧΙ της Ελλάδας, σε φασισμό και ναζισμό

*Αριστερά ο Ιωάννης Μεταξάς, δεξιά ο Αλέξανδρος Κορυζής

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Τα δύο μεγάλα και ιστορικά ΟΧΙ, που ειπώθηκαν από την Ελλάδα κατά του φασισμού και του ναζισμού, το 1940 και το 1941, είναι αυτά που δόξασαν τα ελληνικά όπλα. Ειπώθηκαν από δύο πρωθυπουργούς, που έφυγαν από ζωή, ενώ τα γεγονότα ήταν ακόμα σε εξέλιξη. Την πρώτη αντίδραση κατά του φασισμού, που συμπυκνώθηκε στη λέξη ΟΧΙ, το είπε ο Ιωάννης Μεταξάς τα ξημερώματα της 28^ης Οκτωβρίου 1941. Η δεύτερη αντίδραση που ισοδυναμούσε με ένα νέο ΟΧΙ, ενάντιο στο ναζισμό, διατυπώθηκε από τον Αλέξανδρο Κορυζή, πάλι τα ξημερώματα της 6^ης Απριλίου 1941.

               Το κλίμα που διαμορφώθηκε μεταξύ των δύο υπερήφανων ΟΧΙ περιέγραψε στα υπηρεσιακά του τηλεγραφήματα προς την Ουάσιγκτον ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Λίνκολν Μακβή.

Ο Αμερικανός πρέσβης, σε μια αναλυτική αναφορά του προς τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ στις 3 Φεβρουαρίου 1941, έδωσε μια αδρή εικόνα της κατάστασης, που επικρατούσε στην Ελλάδα, κατά τις δύσκολες εκείνες ημέρες. Η Ελλάδα, που έδινε στα μέτωπα του πολέμου την μεγάλη μάχη και κατανικούσε την φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι, ξαφνικά βρέθηκε χωρίς ηγεσία λόγω του αιφνίδιου θανάτου του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, με νέο πρωθυπουργό τον τραπεζίτη Αλέξανδρο Κορυζή.

*Τραυματίες στρατιώτες στο δρόμο για να παρακολουθήσουν την κηδεία του Ι. Μεταξά

Ο θάνατος του Ιωάννη Μεταξά σημειώθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1941 ήταν επόμενο να προκαλέσει πανελλήνια συγκίνηση, αλλά και αγωνία για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Επρόκειτο για οδυνηρή έκπληξη. Είχε προηγηθεί ολιγοήμερη ασθένεια την ημέρα της ονομαστικής εορτής του στις 7 Ιανουαρίου. Μετά από σύντομη ξεκούραση επανήλθε στα καθήκοντά του, αλλά προ το τέλος του μηνός αισθάνθηκε νέα αδιαθεσία. Η διάγνωση του καθηγητή Γεωργόπουλου ήταν ότι επρόκειτο για πολτώδη αμυγδαλίτιδα. Ακολούθησε ιατρικό συμβούλιο και οι γιατροί κατέληξαν να αποκλείσουν την αφαίρεση των αμυγδαλών λόγω της υπέρμετρης φλεγμονής και του προχωρημένου της ηλικίας του πρωθυπουργού. Αντί της αμυγδαλεκτομής αποφασίσθηκε η διάνοιξη της αμυγδαλής, η οποία προκάλεσε αυτό ακριβώς που ήθελαν να αποφύγουν, την εκτεταμένη αιμορραγία, η οποία με τη σειρά της δημιούργησε άλλες επιπλοκές. Αργότερα κυκλοφόρησαν και διάφορες άλλες αναπόδεικτες όμως συνομωσιολογικές ερμηνείες, για τα αίτια του θανάτου του Μεταξά.

Η εμπόλεμη κατάσταση της χώρας, επέβαλε την άμεση αναπλήρωση του κενού που δημιουργήθηκε.

Αμέσως συνεκλήθη το υπουργικό συμβούλιο στο κτίριο του υπουργείου Εξωτερικών παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Β’ ο οποίος ζήτησε από τους υπουργούς να παραμείνουν στις θέσεις τους και ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αναθέσει την πρωθυπουργία στο διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Αλέξανδρο Κορυζή. Αμέσως εκλήθη ο Κορυζής, ο οποίος συμφώνησε να αναλάβει πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών, Ναυτικών και Αεροπορίας, ενώ ειδοποιήθηκε ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος και πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία του πρωθυπουργού και των υπουργών του.

Ο θάνατος του Μεταξά, παρά το γεγονός της ύπαρξης της δικτατορίας, προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση στους πολίτες αλλά και στους στρατευμένους.

*Το ελληνικό ηθικό ανέκαμψε γρήγορα...

 

Το ηθικό ανέκαμψε γρήγορα

 

«Το ελληνικό ηθικό έχει ανακάμψει γρήγορα από το σοκ του θανάτου του Στρατηγού Μεταξά. Το πνεύμα του ενωμένου και αποφασιστικού πατριωτισμού τον οποίο εξέφρασε είναι ακόμα πολύ ζωντανό» διαπίστωνε ο Αμερικανός διπλωμάτης στην αναφορά του και πρόσθετε:

«Κηδεύτηκε την περασμένη Παρασκευή με τη συνοδεία τεράστιου πλήθους αλλά με ελάχιστα σημάδια θλίψης, τιμήθηκε ως ένας σπουδαίος άνθρωπος, που άξιζε πολλά για τη χώρα του, αλλά με την ιδιότητά του ως δικτάτορα υπήρξε αμετανόητος. Η απογοήτευση για την απώλεια των στρατιωτικών του ταλέντων και ικανοτήτων, έχει αντικατασταθεί με μια περίεργη βεβαιότητα, ότι τα ελληνικά στρατεύματα που σημειώνουν ακόμη επιτυχίες δεν θα σταματήσουν, ενώ ο βασιλεύς και ο στρατηγός Παπάγος είναι επί του παρόντος οι κύριοι ωφελούμενοι αυτού του αισθήματος».

Είναι γνωστό, ότι η κηδεία του Μεταξά, έγινε στις 31 Ιανουαρίου 1941, πάνδημη και με τις προβλεπόμενες τιμές.

Σύμφωνα με την επικρατούσα ψυχολογία, ο απροσδόκητος διορισμός του Κορυζή έγινε αποδεκτός από τους πολιτικούς αρχηγούς προς το παρόν και έτσι ο βασιλεύς γλίτωσε- κατά τον Μακβή- από ορισμένες δυσκολίες που προβλεπόταν ως αναπόφευκτες. Η επιλογή ενός ανθρώπου χωρίς πολιτικές φιλοδοξίες ή με κομματική υποστήριξη, μπορεί να βοηθήσει στην περαιτέρω αναβολή της πολιτικής διαμάχης. Αλλά η πιο σημαντική πτυχή του διορισμού, φαίνεται να σηματοδοτεί το πέρασμα της δικτατορίας στα χέρια του μονάρχη, ο οποίος σε αυτήν την περίπτωση δεν έχει καμία χρησιμότητα για τις φασιστικές της παγίδες.

«Εάν ο πόλεμος το επιτρέψει- αισιοδοξούσε ο Μακβή- αυτή η νέα κατάσταση μπορεί αργότερα να εξελιχθεί προς την κατεύθυνση της αποκατάστασης της κοινοβουλευτικής κυβέρνησης, όπως προτιμά προσωπικά ο βασιλεύς. Εν τω μεταξύ, μεγάλο μέρος της ανελευθερίας του πρόσφατου καθεστώτος, αν και ίσως μέρος της αποτελεσματικότητάς του, καθώς και πρώιμες αλλαγές στο κυβερνητικό προσωπικό και την πολιτική, αναμφίβολα θα αποφευχθούν».

*Ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄

Σε ό,τι αφορά τον Κορυζή, ο βασιλεύς είχε δηλώσει κατ' ιδίαν- ανέφερε ο Αμερικανός πρέσβης- ότι ο διορισμός ήταν δική του ιδέα, αφού ο Μεταξάς, αρνούνταν πάντα να συζητήσει το θέμα του διαδόχου του και ότι χρειάστηκε σημαντική άσκηση πειθούς από την πλευρά του για να εξασφαλιστεί η αποδοχή του νέου πρωθυπουργού. Επιπλέον, ο Γεώργιος Β΄ είχε διαβεβαιώσει πληροφοριοδότη του Μακβή, ότι ο νέος πρωθυπουργός δεν θα επηρεαστεί από καμία γερμανική επιρροή, που μπορεί να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την παρούσα κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, η παλαιότερη φήμη του Κορυζή ως γερμανόφιλου δεν είναι, παρά ισοδύναμη με αυτήν του Μεταξά και της ίδιας της Βασιλικής Οικογένειας. Όσον αφορά θέματα όπως το κίνημα της νεολαίας, η εκπαίδευση γενικά και η φιλανθρωπία, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, ο Μακβή γνώριζε ότι οι ιδέες του Κορυζή ήταν πολύ πιο κοντά στις ιδέες του βασιλέως, από αυτές του προκατόχου του Μεταξά.

«Από την άλλη πλευρά- τόνιζε ο Μακβή- ο Κορυζής είναι ένας θαυμάσιος εργάτης και ένας ικανός και σεβαστός διαχειριστής. Αριθμεί φίλους τόσο στους Βενιζελικούς όσο και στους Βασιλικούς. Οι επιχειρηματίες τον εμπιστεύονται. Οι γνώσεις του για τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα είναι ασυναγώνιστες».

*Ο Πρέσβης των ΗΠΑ Λίνκολν Μακβή

 Τέλος, ο Αμερικανός πρέσβης, θεωρούσε σημαντικό γεγονός για τον νέο πρωθυπουργό ότι δεν έχει διορίσει κανέναν, για να καλύψει την προηγούμενη θέση του ως διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Ο Ζαβιτσιάνος, πρώην υπουργός Οικονομικών, έγινε κυβερνητικός επίτροπος, αλλά η θέση του διοικητή παρέμεινε ανοιχτή για να επιστρέψει ο Κορυζής σε εύθετο χρόνο.

Εν τω μεταξύ, στο μέτωπο συνεχίζονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις, χωρίς παύση. Εκείνες τις μέρες, οι ελληνικές δυνάμεις με ορμητικές προωθήσεις των θέσεων τους, εκτόπιζαν τους Ιταλούς εισβολείς, από τις χιονοσκεπείς πλαγιές του κεντρικού τομέα του μετώπου. Το ελληνικό Πυροβολικό έκανε θραύση με τις επιτυχείς βολές του.  Ο ραδιοσταθμός των Αθηνών μετέδωσε ότι η τελευταία μεγάλη προσπάθεια των Ιταλών που είχε αποτύχει παταγωδώς, είχε διαταχθεί προφανώς με στόχο την εκμετάλλευση του γεγονότος του θανάτου του Ιωάννη Μεταξά.

Κατά τον Ελληνικό Τύπο, που τελούσε σε καθεστώς λογοκρισίας, «η επιθετική δράσις και ορμητικότης των στρατιωτών μας, ιδίως από της προχθές ηυξήθη, διότι ο θάνατος του Αρχηγού επέδρασεν ερεθιστικώς εις το μέτωπον και η μανία των στρατιωτών μας είναι αφάνταστος».

Η μοίρα της Ελλάδας είχε προδιαγραφεί. Έπρεπε να αντιμετωπίσει δύο μεγάλες δυνάμεις της εποχής της, που αντιπροσώπευαν το φασισμό και το ναζισμό. Ο Κορυζής συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά του με συνέπεια.

*Εικόνα από τα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

Στις 11 Φεβρουαρίου 1941 το βράδυ, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής κάλεσε στο γραφείο του το Αμερικανό πρέσβη Λίνκολν Μακβή και του επέδωσε μια περαιτέρω έκκληση, για προμήθειες αμερικανικού πολεμικού υλικού από την Ελλάδα. Κύριο αίτημα που δεν ικανοποιήθηκε ποτέ ήταν η παροχή μαχητικών αεροσκαφών. Ο Κορυζής υπογράμμισε:

«Η ανάγκη για υλικό γίνεται πιο σκληρά αισθητή κάθε μέρα. Ειδικότερα, η αναγκαιότητα ενίσχυσης της ελληνικής αεροπορίας είναι η πιο επιτακτική από όλες. Δεν επιθυμώ να αναλύσω αυτό το τελευταίο ερώτημα που είναι γνωστό στην Εξοχότητά σας με όλες του τις λεπτομέρειες. Περιορίζομαι στην παρατήρηση ότι επί του παρόντος, 3½ μήνες μετά την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο μετά την αδικαιολόγητη επίθεση μιας μεγάλης δύναμης, η προμήθεια αυτού του απελπιστικά απαραίτητου αεροπορικού υλικού δεν έχει ολοκληρωθεί. Όπως γνωρίζετε, η ακραία και επείγουσα ανάγκη αυτής της προμήθειας δεν επέτρεψε στην ελληνική κυβέρνηση να περιμένει διευθετήσεις για την προμήθεια αμερικανικού πολεμικού υλικού με πίστωση. Είχε εξασφαλίσει από τους λιγοστούς πόρους της σε δολάρια το ποσό που ήταν απαραίτητο για την αγορά των αεροπλάνων, η μεταφορά των οποίων επιπλέον έπρεπε να γίνει με ελληνικά μέσα. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε κανένα εμπόδιο στην απόκτηση του εν λόγω υλικού εκτός από την εκτροπή από την αμερικανική παραγωγή του μικρού αριθμού αεροπλάνων που είχε υποσχεθεί στην Ελλάδα από τις 20 του περασμένου Νοεμβρίου η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Εν τω μεταξύ, η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, που καλείται να αντιμετωπίσει έναν εχθρό που κατείχε συντριπτικά ανώτερα μέσα, στερήθηκε την ενίσχυση που ήταν επαρκής ακόμη και για να αντικαταστήσει τη φθορά 3½ μηνών πολέμου».

Ο Κορυζής προειδοποίησε ότι η κατάσταση φαίνονταν να παίρνει κρίσιμη τροπή στα Βαλκάνια. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέπει ποιους κινδύνους θα είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα στο εγγύς μέλλον, ακόμη πιο σοβαρούς από αυτούς που είχε αντιμετωπίσει έως τότε.

*Οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα

Η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας

 

               Στον Αλέξανδρο Κορυζή, έλαχε ο κλήρος να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα της ναζιστικής Γερμανίας.

Πώς κήρυξε η ναζιστική Γερμανία τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, δεν είναι κάτι άγνωστο. Ωστόσο ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα Λίνκολν Μακβή με αναφορά του προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών μας δίνει μια χαρακτηριστική εικόνα των γεγονότων της 6^ης Απριλίου 1941.

Όλοι γνωρίζουμε ότι η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας κατά της χώρας μας εκδηλώθηκε στις 5:15΄ το πρωί της 6ης Απριλίου 1941 στα οχυρά της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας και μάλιστα 45 λεπτά πριν από την προσδιορισμένη ώρα, σύμφωνα με τη γερμανική διακοίνωση που είχε επιδοθεί νωρίτερα στον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή από τον γερμανό πρεσβευτή στην Αθήνα, πρίγκιπα Βίκτωρ φον  Έρμπαχ- Σόνμπεργκ. Επιδίδοντας το τελεσίγραφο, ο εκπρόσωπος της Γερμανίας, τόνισε στον Κορυζή ότι ο πόλεμος δεν στρεφόταν κατά της Ελλάδας, αλλά κατά της Αγγλίας, που στήριζε τότε την Ελλάδα με 62.000 άνδρες και μεγάλη αεροπορική δύναμη της RAF.

Ο Κορυζής, είπε εκείνη την ημέρα το δεύτερο Ελληνικό ΟΧΙ, αυτή τη φορά στην ιταμή ναζιστική πρόκληση. Η γερμανική επίθεση είχε την κωδική ονομασία «Μαρίτα» και η εντολή για τη σχεδίασή της, είχε δοθεί από τον Χίτλερ νωρίτερα, στις 13 Δεκεμβρίου 1940.

               Ας επανέλθουμε όμως στην αναφορά του Μακβή, η οποία διασώζεται στο Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία.

*Εθνική οδύνη: Η σβάστικα με τη γαλανόλευκη στην Ακρόπολη

Κατά την αναφορά αυτή ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Βίκτωρ φον Έρμπαχ- Σόνμπεργκ, τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή λίγο μετά τις 5 η ώρα το πρωί και συνομίλησαν περίπου στις 6 παρά τέταρτο, όταν του διάβασε μια σύντομη δήλωση με τα εξής, κατά την διατύπωση του Μακβή:

«Η Γερμανία θεωρεί, ότι η Ελλάδα έχει ακολουθήσει μια μη ουδέτερη πορεία από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος και ιδιαίτερα, αφού επέτρεψε την αποβίβαση στο έδαφός της βρετανικών στρατευμάτων σε σημαντικό αριθμό. Για το λόγο αυτό η Γερμανία είναι τώρα υποχρεωμένη να παραμερίσει τις ελληνικές δυνάμεις στα σύνορα και να εισέλθει στη χώρα. Αυτό, δεν σημαίνει ότι η Γερμανία είναι εχθρική προς την Ελλάδα ή τον ελληνικό λαό, αλλά μόνο ότι σκοπεύει να επιτεθεί στους Βρετανούς».

Ο Γερμανός πρέσβης έλαβε εντολή από το Βερολίνο, να παραλάβει τα διαβατήριά του και να παραδώσει την εκπροσώπηση των γερμανικών συμφερόντων στην Ελλάδα, στον Σουηδό επιτετραμμένο Σβεν Άλαρντ από τον οποίο έλαβε τις παραπάνω πληροφορίες ο Μακβή. Ο Σουηδός επιτετραμμένος μάλιστα του είπε, πως πιστεύει ότι οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν περίπου στις 5 η ώρα.

Μέσα στην Αθήνα κατά τον Αμερικανό διπλωμάτη, ξεκίνησαν ήδη λαϊκές διαδηλώσεις όπως αυτές, που είχαν σημαδέψει την έναρξη του πολέμου με την Ιταλία, τον Οκτώβριο του 1940.

*Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ

Η ίδια κυνικότητα και στο Βερολίνο

 

Στο Βερολίνο έγιναν περίπου τα ίδια, για τα οποία έχει διασωθεί στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία μια αναφορά προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ του επιτετραμμένου των ΗΠΑ στη Γερμανία Morris  με ημερομηνία 6 Απριλίου 1941.

«Είχα μόλις συνομιλία μιας ώρας με τον κ. Ραγκαβή, τον Έλληνα πρέσβη. Στις 5:20΄ το πρωί τον ξύπνησε ένας υπάλληλος του Γραφείου Πρωτοκόλλου του Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος είπε ότι είχε σταλεί να συνοδεύσει τον πρέσβη για να δει τον φον Ρίμπεντροπ στο Υπουργείο. Ο Ραγκαβής έγινε δεκτός στις 6:15΄ από τον Ρίμπεντροπ ο οποίος του επέδωσε ένα σημείωμα προς ανάγνωση, απευθυνόμενο στην Ελληνική Πρεσβεία. Αυτό ήταν πιο σωστά, μνημόνιο παρά σημείωμα, καθώς ήταν ανυπόγραφο. Απήγγειλε διαβάζοντας επτά σελίδες με τα λάθη της Ελλάδας στο να συσχετισθεί με τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία πριν από τον πόλεμο και ότι η Ελλάδα δεν έλαβε υπόψη τις φιλικές προοπτικές της Γερμανίας και της Ιταλίας, στη συνέχεια. Κατηγόρησε το ελληνικό υπουργικό συμβούλιο ότι ήρθε στην εξουσία με αγγλική βοήθεια και κατέληξε λέγοντας ότι η Γερμανία δεν είχε καμία διαμάχη με τον ελληνικό λαό και θα τον «ελευθερώσει» γρήγορα οδηγώντας τον Άγγλο «εισβολέα» στη θάλασσα».

Ο Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ υπενθύμισε ότι στις 26 του περασμένου Αύγουστου είχε γνωστοποιήσει όλα αυτά στον πρέσβη με έγγραφα που βρίσκονταν σε γερμανικά χέρια τα οποία αποδεικνύουν τη συνενοχή της ελληνικής κυβέρνησης στη βοήθεια των πολεμικών προσπαθειών της Αγγλίας.

Ο Ραγκαβής απάντησε στον Ρίμπεντροπ ότι είχε ζητήσει σε εκείνη τη συνομιλία να δει εκείνα τα έγγραφα, που δεν του παρουσιάσθηκαν ποτέ.

Η συνέντευξη έληξε χωρίς περαιτέρω συζήτηση. Η Πρεσβεία της Αργεντινής ανέλαβε την εκπροσώπηση των ελληνικών συμφερόντων. Τα ελληνικά προξενικά γραφεία κλήθηκαν να ενταχθούν στο επιτελείο της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στα ελβετικά σύνορα, προς τα οποία είχε διαταχθεί το προσωπικό της πρεσβείας να μεταβεί με ειδικό τρένο, που αναχωρούσε την επόμενη μέρα το μεσημέρι.

Ο Έλληνας πρεσβευτής και η οικογένειά του θα αναχωρούσαν για την Ελβετία επίσης την επόμενη μέρα με απλό τρένο.

Ο Morris πληροφορούσε επίσης την Ουάσιγκτον ότι στο Βερολίνο ελήφθη τηλεγράφημα του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή από τον πρέσβη Ραγκαβή, ο οποίος μάλιστα το διάβασε στον Αμερικανό επιτετραμμένο.  Ήταν γραμμένο στα γαλλικά, και γνωστοποιούσε  ότι στις 5.30΄ π.μ. ώρα Αθήνας ο Γερμανός πρέσβης παρέδωσε στον Κορυζή αντίγραφο του σημειώματος ή του υπομνήματος, που έδωσε ο Ρίμπεντροπ στον Ραγκαβή.

*Πλήθη λαού έξω από την Αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας, 

διαμαρτύρονται για τη Γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας

Ο Κορυζής έδινε εντολή στον πρέσβη Ραγκαβή να ζητήσει τα διαβατήριά του, και έλεγε ότι «καθώς το Ράιχ είχε διαπράξει μια πολεμική πράξη χτυπώντας την Ελλάδα πισώπλατα τη στιγμή που υπερασπιζόταν τον εαυτό της ενάντια στην ιταλική επιθετικότητα και ότι η ιστορία θα έκρινε αυτή την πράξη».

Πρόσθεσε ο Έλληνας πρωθυπουργός ότι η Ελλάδα είχε τηρήσει ουδετερότητα και αρνήθηκε όλους τους ισχυρισμούς των Γερμανών περί του αντιθέτου. Έλεγε επίσης ότι τα βρετανικά στρατεύματα δεν είχαν αποβιβαστεί στην Ελλάδα, παρά μόνο αφού οι Γερμανοί είχαν εισέλθει στη Βουλγαρία και συγκέντρωσαν στρατεύματα στα ελληνικά σύνορα. Ο πρέσβης Ραγκαβής εντέλλονταν να παραδώσει την ελληνική ανακοίνωση στην κυβέρνηση του Ράιχ.

Στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις, επικράτησε πνεύμα αποφασιστικότητας για την νέα επίθεση που δέχτηκε η Ελλάδα.

Ο ραδιοσταθμός των Αθηνών  μετέδωσε:

«Τα συγκεντρωμένα εις την εθελουσίως υποδουλωθείσαν Βουλγαρίαν γερμανικά στρατεύματα ανέλαβον επίθεσιν κατά των φυλακίων μας, καθ’ όλον το μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων, ήτοι τόσον εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν  και εις την Θράκην. Ο ηρωικός Στρατός μας, ακλόνητος εις τας θέσεις του, αποκρούει και τον νέον εισβολέα». 

Η αυτοκτονία του Κορυζή

 

Στις 18 Απριλίου, δώδεκα ημέρες μετά την έναρξη της γερμανικής εισβολής, και ενώ μαίνονταν οι μάχες, τα πράγματα πήραν την πιο απρόβλεπτη και δυσμενή τροπή. Ο Κορυζής εκείνη την ημέρα, συμμετείχε σε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Ακολούθησε συνομιλία με τον βασιλιά Γεώργιο, πρόσωπο με πρόσωπο. Τι ειπώθηκε σ' αυτή τη συνομιλία, δεν το έμαθε ποτέ κανένας. Εικασίες διατυπώθηκαν ότι οι δύο άνδρες μπορεί να διαφώνησαν ως προς την συνέχιση του αγώνα και την ανάγκη μετακίνησης της ελληνικής κυβέρνησης στην Κρήτη ή στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο. Πάντως, ο Κορυζής, όπως ελέχθη τότε, βγήκε συντετριμμένος από τη συνάντησή του με τον βασιλέα, και κατευθύνθηκε προς  την οικία του στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.

Ο Γεώργιος Β΄ ανησυχώντας για τον Κορυζή, που πιστεύεται ότι είναι πιθανόν κάτι να είχε υπονοήσει στη συνομιλία τους, έστειλε τον διάδοχο Παύλο στην οικία του. Φθάνοντας εκεί ο Παύλος και ενώ μιλούσε στην είσοδο της πρωθυπουργικής κατοικίας με την σύζυγο του Κορυζή, Ελισάβετ Τσιτσάρα, ακούστηκαν πυροβολισμοί από τον πρώτο όροφο. Ο Κορυζής είχε αυτοκτονήσει με το ατομικό του περίστροφο με δύο σφαίρες στην καρδιά, κατά μία εκδοχή, ή με μία σφαίρα στο κεφάλι κατ’ άλλη εκδοχή.

Δύο ημέρες αργότερα στο Βοτονόσι Μετσόβου ο διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, υπέγραψε τη συνθηκολόγηση.

Στην Ελλάδα άρχιζε η μακρά και επώδυνη νύχτα της Γερμανικής Κατοχής… Η πρωθυπουργία ανατέθηκε στις 21 Απριλίου 1941, στον τραπεζίτη Εμμανουήλ Τσουδερό. Ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ και η νέα κυβέρνηση έφυγαν αρχικά στην Κρήτη και στη συνέχεια στο Κάιρο για να συνεχίσουν τον αγώνα.

Μαζί τους έφυγαν και οι βρετανικές δυνάμεις, ενώ στην Αθήνα, μετά από επίσημο αίτημα του Βρετανού πρέσβη Πάλαιρετ  η Αμερικανική Αντιπροσωπεία ανέλαβε την ευθύνη των βρετανικών διπλωματικών και προξενικών συμφερόντων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

*Η δύσκολη στιγμή της συνθηκολόγησης...

Ο ελληνικός Στρατός έπαψε να πολεμά στην Αλβανία

 

Βρισκόμασταν ήδη στις 22 Απριλίου 1941. Ο πρέσβης των ΗΠΑ Λίνκολν Μακβή έσπευσε να συναντήσει το βασιλέα Γεώργιο Β΄ και αμέσως ενημέρωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

«Ο βασιλεύς μου επιβεβαίωσε σήμερα το πρωί, ότι ο Ελληνικός Στρατός στην Αλβανία έπαψε να πολεμά. Οι ακριβείς όροι της ανακωχής δεν είναι ακόμη γνωστοί εδώ, αλλά πιστεύεται ότι είναι αποκλειστικά στρατιωτικού χαρακτήρα».

Ο Γεώργιος Β΄ είπε επίσης ότι τα γερμανικά στρατεύματα κινούνταν τώρα νότια από τα Ιωάννινα. Οι κυρίες της βασιλικής οικογένειας αναχώρησαν με αεροπλάνο για την Κρήτη και ο βασιλεύς θα αναχωρήσει στις 23 Απριλίου με παρόμοιο τρόπο παίρνοντας μαζί του τον πρωθυπουργό Τσουδερό. Οι Υπουργοί Ναυτιλίας, Πολέμου και Δημόσιας Ασφάλειας  . δηλαδή ο αντιναύαρχος Αλέξανδρος Σακελλαρίου, ο στρατηγός Παναγιώτης Παναγάκος, και ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, αντίστοιχα, θα παρέμεναν στην Αθήνα για να συνεργαστούν με τον Στρατηγό Ουίλσον τις επόμενες ημέρες. Μερικά μέλη της κυβέρνησης θα έφευγαν αυθημερόν με πολεμικό σκάφος, ενώ οι Βρετανοί σχεδίαζαν να μεταφέρουν άλλους, μαζί με Συμμάχους διπλωμάτες σε φορτηγά ή γιοτ όσο καλύτερα και γρηγορότερα μπορούσαν, ειδοποιούσε την Ουάσιγκτον ο Μακβή.

Οι γερμανικές αεροπορικές επιθέσεις σε δρόμους, αεροδρόμια και λιμάνια συνεχίζονταν. Η Αθήνα περνούσε ήδη μαύρες μέρες. Η κόλαση της Κατοχής άρχιζε…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1941v02/d606)

*Αρχείο εφημερίδας «Ακρόπολις» Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων