Συμπληρωματική εξιστόρηση της δράσης του Τούρκου Ολυμπιονίκη- κομιτατζή στη Θράκη

*Αριστερά ο Άγκο Ποπώφ. Στη μέση ο Φουάτ Μπαλκάν, κάπου στη Βουλγαρία

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

        Επανέρχομαι στην αφήγηση της κομιτατζίδικης δράσης του Τούρκου ταγματάρχη Φουάτ Μπαλκάν στη Θράκη σε συνεργασία με τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Η δράση του Φουάτ Μπέη όπως τον αποκαλούσαν στη Θράκη άρχισε πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνεχίστηκε εναντίον των Σέρβων στην ευρύτερη περιοχή των Σκοπίων και των Ελλήνων στη Δυτική Θράκη και Ανατολική Μακεδονία.

Στην Τουρκία ο Φουάτ Μπαλκάν θεωρείται ήρωας, αλλά στη Θράκη δεν φαίνεται να είχε επιτυχίες, παρά τη συνεργασία του με τους Βουλγάρους, Η δραστηριότητά  του με μία εξαίρεση αντιβουλγαρική το 1913, κυμάνθηκε στα πλαίσια της δράσης άτακτων ληστανταρτών και κομιτατζήδων, που σκόρπισαν αίμα και πόνο, αλλά δεν κατόρθωσαν να αποσπάσουν τη Θράκη από την Ελλάδα. Ο Φουάτ Μπαλκάν έδρασε κυρίως ως πράκτορας της Teşkîlât-ı Mahsûsa. Η μυστική αυτή παρακρατική οργάνωση ιδρύθηκε από τον Εμβέρ Πασά στο πλαίσιο της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου των Νεοτούρκων. Στόχος της ήταν να πραγματοποιεί, αναταραχές, προπαγάνδα και δολοφονίες στην Τουρκία και στο εξωτερικό. Δραστηριοποιήθηκε από το 1911.

Από το 1915, ο Φουάτ Μπέης συνέχισε να δρα στην Ανατολική Μακεδονία, δηλαδή στις περιοχές της Καβάλας, της Δράμας και των Σερρών. Όταν τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ο Μπαλκάν επέστρεψε στην πατρίδα του το Καραμουρσέλ. Αλλά δεν έμεινε για πολύ.

*Βούλγαροι και Τούρκοι κομιτατζηδες σε πορεία. Με το κόκκινο βέλος ο Τάνε ΝΙκολώφ  

Η σημαντικότερη αποστολή που του ανατέθηκε για την υπονομευτική δράση του, υπήρξε αποτέλεσμα διαταγής από τον αρχηγό του Επιτελείου στρατηγό Φεβζή  Τσακμάκ και από τον Ισμέτ Πασά (Ινονού). Δηλαδή να επιστρέψει στη Θράκη να σχηματίσει συμμορίες, και το πιο σημαντικό , να αναγκάσει τους Έλληνες να κρατήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες δυνάμεις στη Θράκη αντί να τις στείλουν στη Μικρά Ασία.

Για την επιτυχία των σκοπών του, επιδίωξε τη συνεργασία με την Βουλγαρική, λεγόμενη Εσωτερική Μακεδονική Οργάνωση της Αδριανούπολης. Έτσι άρχισε η ένοπλη δράση Τούρκων και Βουλγάρων από κοινού εις βάρος των Ελλήνων της Θράκης.

Η υπονομευτική δράση του Φουάτ Μπέη εις βάρος της Ελλάδας σε συνεργασία με τη Βουλγαρία ήταν εν γνώσει του Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος ευνοούσε αυτή τη σύμπραξη. Χαρακτηριστικά μιλώντας στην Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας το Μάιο του 1922 είχε δηλώσει:

«Παρά την σημερινήν σιωπήν και την αδράνειαν, είμαι πλήρως πεπεισμένος ότι η Βουλγαρία αναγνωρίζει ότι τα ζωτικά συμφέροντά της είναι συνδεδεμένα με τα ιδικά μας και ότι αργά ή γρήγορα αύτη θα θελήσει να πραγματοποιήση τας απαιτήσεις της Τουρκοβουλγαρικής αλληλεγγύης. Οι Βούλγαροι δεν δύνανται να αγνοούν τα μεγάλα ευεργετήματα τα οποία θα δρέψουν δια φιλικής πολιτικής προς τους Τούρκους». («Πατρίς» 3 Μαΐου 1922).

*Ο Φουάτ Μπέης με στολή αθλητή της ξιφασκίας

Η δράση του Φουάτ Μπαλκάν τερματίσθηκε με την Μικρασιατική Καταστροφή της Ελλάδας και την εν συνεχεία υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης. Η ακριβής ημερομηνία που εγκατέλειψε το ελληνικό έδαφος ήταν η 20η Ιουλίου 1923. Πέρασε στη Βουλγαρία με τους  άνδρες του, 200 άτομα και στη συνέχεια ακολουθώντας τις εντολές που έλαβε από την Τουρκική ηγεσία πέρασε στην Αδριανούπολη. Ήταν καιρός να αρχίσει να προπονείται εντατικά στην ξιφασκία για να πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι. Αργότερα πήρε μέρος και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ. Εγκατέλειψε το μαχαίρι του κομιτατζή και έπιασε το ξίφος… των σαλονιών!!!  Ασχολήθηκε και με την πολιτική ως εκπρόσωπος του Κοτζάελι.

Η σημαντικότερη ίσως δραστηριότητα του Φουάτ Μπαλκάν πέραν της ληστοσυμμοριακής κομιτατζήδικης δράσης του ήταν η επίθεση σε συνεργασία με τους Βουλγάρους σε στρατιωτικό τμήμα προκάλυψης στο χωριό Σαχίν (Εχίνος σήμερα) βορείως της Ξάνθης στις 7 προς 8 Νοεμβρίου 1922 (με το παλαιό ημερολόγιο). Χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα (Βλέπετε λεπτομέρειες στο https://sitalkisking.blogspot.com/2021/05/blog-post_22.html).

*Όλα παίζονταν....

        Ενδιαφέρον για να εστιάσει κανείς στη δράση του Φουάτ Μπαλκάν, έχουν οι τελευταίοι μήνες προ της Μικρασιατικής Καταστροφής.

        Στην Αθήνα, από τις αρχές Μαΐου 1922 υπήρξε πολιτική αστάθεια. Παραιτήθηκε η κυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη και έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ο Νικόλαος Στράτος , ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση κρατώντας ο ίδιος το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών. Η κυβέρνηση Στράτου όμως υπήρξε εντελώς βραχύβια. Μετά από 6 μέρες καταψηφίσθηκε στην Εθνοσυνέλευση, με ψήφους 170 κατά, και 155 υπέρ.

Την κυβέρνηση ανέλαβε στη συνέχεια ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης.

 

Και οι Σέρβοι αγανακτισμένοι από τους κομιτατζήδες

 

        Το Μάιο του 1922 μια άλλη γειτονική χώρα, που υπέφερε τα πάνδεινα από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες έκανε έντονο διάβημα προς τη Βουλγαρική κυβέρνηση. Με την προειδοποίηση μάλιστα, ότι αν συνεχισθεί η δραστηριότητα των κομιτατζήδων, οι Σέρβοι θα μπουν στο Βουλγαρικό έδαφος να τους καταδιώξουν και να τους εξουδετερώσουν.

        Η Βουλγαρία πιεζόμενη από όλες τις πλευρές στην Ευρώπη, αναγκάσθηκε να προτείνει στη Σερβία τη σύσταση κοινής εξεταστικής επιτροπής για το ζήτημα της εισόδου συμμοριών κομιτατζήδων στο σερβικό έδαφος. Η σερβική κυβέρνηση αποδέχτηκε την πρόταση αυτή («Μακεδονία» 1 Ιουνίου 1922).

        Ήδη η Σερβία γνώριζε για τη σύμπραξη Βουλγάρων και Τούρκων κομιτατζήδων. Σε 179 συλληφθέντες κομιτατζήδες που προσήχθησαν σε δίκη στα Σκόπια στα μέσα Ιουνίου βρέθηκαν προκηρύξεις που μιλούσαν για κοινή δράση Βουλγαρίας και Μουσταφά Κεμάλ με σκοπό τη δημιουργία αυτόνομου τουρκοβουλγαρικού κράτους .

        Διαβήματα έκαναν επίσης και η Ελλάδα και η Ρουμανία, που αντιμετώπιζε κομιτατζίδικη δράση στη Δοβρουτσά.

*Ο Φουάτ Μπαλκάν ως Τούρκος αξιωματικός

 

Τα έωλα επιχειρήματα

 

        Οι Βούλγαροι σε όλα τα επίπεδα προσπαθούσαν με έωλα επιχειρήματα να δικαιολογηθούν για την εγκληματική δράση των κομιτατζήδων, που είχε εξεγείρει εναντίον τους όλη την Ευρώπη.

        Το βασικό επιχείρημα που πρόβαλλαν με περισσή αυθάδεια ακόμα και στην αντιπροσωπεία των κρατών της Αντάντ στη Λωζάνη, ήταν ότι δεν επρόκειτο για τουρκοβουλγαρική σύμπραξη συμμοριών, που οργανώνονταν στη Βουλγαρία, αλλά για αυθόρμητη ένοπλη εξέγερση του πληθυσμού της Δυτικής Θράκης!!!

        Σε τοπικό επίπεδο όταν προέκυπταν διασυνοριακά επεισόδια από την είσοδο κομιτατζήδων στο ελληνικό έδαφος διαπιστώθηκε πως όταν στα σύνορα κατέφθαναν ομάδες συμμοριτών, οι Βούλγαροι μεθοριακοί φρουροί πυροβολούσαν στον αέρα, καλύπτοντας έτσι τους  κομιτατζήδες που εισχωρούσαν στην Ελλάδα και όταν από τα ελληνικά φυλάκια διαμαρτύρονταν ,αυτοί απαντούσαν ότι «ναι πυροβολούσαμε γιατί τους καταδιώκαμε, αλλά τους χάσαμε»!!! Φθηνά κόλπα…

        Η ειδησεογραφία που πλέον επικεντρώνονταν στις μάχες της Μικράς Ασίας, αλλά και στις ευρωπαϊκές εξελίξεις για ειρήνη στην περιοχή, δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία στα όσα περνούσε ο Ελληνισμός της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου από αυτές τις φαινομενικά αδέσποτες συμμοριακές ομάδες, που τις υποκινούσαν γειτονικά κράτη.

*Εκπαίδευση Τούρκων στρατιωτών

Ασταμάτητη η δράση κομιτατζήδων

 

        Έτσι από τις εφημερίδες πληροφορούμαστε μεταξύ άλλων ότι στις αρχές Μαΐου συνελήφθη στην περιοχή της Αδριανούπολης ο Τούρκος Αχμέτ Ογλού Μεμέτ Φιζούλ μέλος συμμορίας οργανωμένης στη Βουλγαρία, ο οποίος στην ανάκριση έκανε διάφορες αποκαλύψεις για τον εξοπλισμό των συμμοριών από τις Βουλγαρικές αρχές. Χαρακτηριστικά, αυτός ο κομιτατζής είχε βραχύκαννο αγγλικό όπλο, βελγικό πιστόλι Μπράουνινγκ και αμερικανικό μαχαίρι!

        Στις 21 Μαΐου έγινε γνωστό από τηλεγραφήματα του αστυνόμου της Βιζύης ότι εξαμελής συμμορία στο δρόμο Βιζύης- Σαράντα Εκκλησιών λήστεψε τον Θεόδ. Τρουλιανίδη  και Μεχμέτογλου Αντήλ που μετέφεραν εμπορεύματα. Τους πήραν τα χρήματα και διάφορα είδη.

Στις 31 Μαΐου μια έκρηξη ανάμεσα στο χωριά Ναρλίκιοϊ  (σήμερα Πολύανθος Ξάνθης) και Κιζιλτζάκιοϊ (σήμερα Πολύσιτος) αναστάτωσε τους χωρικούς, Η έκρηξη έγινε στη σιδηροδρομική γραμμή, την ώρα που περνούσε αμαξοστοιχία, η οποία δεν έπαθε τίποτα. Καταστράφηκε μια σιδηροδρομική γραμμή σε μήκος ενός μέτρου, που επισκευάσθηκε αμέσως.

         Στα μέσα Ιουνίου μια συμμορία κομιτατζήδων πυροβόλησε ανεπιτυχώς εναντίον αξιωματικών και στρατιωτών μας, που περιπολούσαν στην περιφέρεια Σάλεσι της Σταυρούπολης. Οι ίδιοι πυροβόλησαν ανεπιτυχώς και κατά των φυλακίων μας 51 και 64.

Στις αρχές Ιουνίου έγινε γνωστό ένα στυγερό έγκλημα σε απόσταση μιας ώρας από την Ξάνθη στο δρόμο προς τη Βουλγαρία. Μια εικοσαμελής συμμορία, που αποτελούσαν 16 Βούλγαροι και 4 Τούρκοι κομιτατζήδες, συνέλαβε  και έδεσε πέντε άτομα. Από τους συλληφθέντες οι δύο ήταν Τούρκοι, άλλοι δύο πρόσφυγες Καυκάσιοι και ένας κάτοικος της Μαρώνειας. Ο Μαρωνίτης κατόρθωσε να λύσει τα δεσμά του και να δραπετεύσει. Οι δύο Καυκάσιοι οδηγήθηκαν στη μεθόριο, όπου φονεύθηκαν με λιθοβολισμό. Οι δύο Τούρκοι αφέθηκαν ελεύθερο. Όταν γύρισαν ανακρίθηκαν από τις αρχές. Και ανέφεραν προς έκπληξη όλων ότι οι κομιτατζήδες είχαν μαζί τους άσπρο ψωμί της Ξάνθης (χάσικο) και κάπνιζαν τα περίφημα ξανθιώτικα τσιγάρα «Αρδίτι» και «Βαλκάν». Αυτό αποδείκνυε ότι οι κομιτατζήδες τα εφοδιάστηκαν όλα αυτά μέσα από την Ξάνθη. Δηλαδή είτε οι ίδιοι είχαν εισέλθει στην πόλη είτε τους τα έφεραν συνεργοί που τους τροφοδοτούσαν

Εκείνες τις μέρες οι στρατιωτικές αρχές Θράκης με τα μέτρα που είχαν λάβει απέτρεψαν στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο την είσοδο στο ελληνικό έδαφος συνολικά 19 συμμοριών. 

*Ο Φουάτ Μπέης με τα αδέλφια του

Στη Φιλιππούπολη η εγκύκλιος του Κεμάλ

 

        Εκείνο τη μήνα γίνονταν παρασκηνιακά πολλές προσπάθειες για την ενεργοποίηση των Τουρκικών και Βουλγαρικών κομιτάτων για κοινή δράση στη Θράκη.

        Στα μέσα Μαΐου 1922 δημοσιεύθηκαν πληροφορίες ότι στη Φιλιππούπολη συνεδρίασε μυστικά το Τουρκικό Θρακικό Κομιτάτο υπό την προεδρία του Φουάτ Μπέη. Στη συνεδρίαση αυτή αναλύθηκε μια εγκύκλιος που είχε στείλει ο Μουσταφά Κεμάλ και αφορούσε τη μελλοντική δράση των διαφόρων συμμοριών (π.χ. τσέτες στη Μικρά Ασία, κομιτατζήδες στη Θράκη, Λαζοί στον Πόντο κ.λπ.). Επίσης ανατέθηκε η διεύθυνση των επιχειρήσεων των συμμοριών στην περιοχή Κιζίλ Αγάτς στον ταγματάρχη Χουσεΐν Μπέη και στους Σααζή και Νερμή Μπέηδες, έφεδρους αξιωματικούς του Τουρκικού στρατού καθώς και των παράνομων ομάδων στο Εγρή Ντερέ (στα βορειοδυτικά της Ροδόπης) και στο Μάστανλη (Μόμτσιλγκραντ).

*Τα ασκέρι του Φουάτ Μπαλκάν

 

Μέτρα των ελληνικών αρχών

 

        Η δράση των κομιτατζήδων στη Δυτική Θράκη άρχισε να γίνεται υποτονική, γιατί οι στρατιωτικές αρχές, που είχαν πληροφορίες για την έκνομη δραστηριότητα των συμμοριών, είχαν λάβει αυστηρά και αποφασιστικά μέτρα φρούρησης της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου αποτρέποντας πολλά δυσάρεστα από τη δράση των συμμοριών.

        Η αρμόδια υπηρεσία ασφαλείας είχε συγκεντρώσει ασφαλείας πληροφορίες για κεμαλική υποκίνηση της βουλγαρικών αλλά και των αλβανικών κομιτάτων για συντονισμένη δράσης κατά της Ελλάδας. Το Γενικό Επιτελείο μάλιστα είχε απευθύνει προς την κυβέρνηση έγγραφο, αναλύοντας τις ενδεδειγμένες αποφάσεις που έλαβε. Όλα τα μέτρα που είχαν αποφασισθεί απέβλεπαν να δοθεί απάντηση με τα όπλα στη δράση που θα επιχειρούσαν οι κομιτατζήδες («Μακεδονία» 16 Ιουνίου 1922) .

Από την 1^η Ιουνίου ανέλαβε ο νέος διοικητής της Στρατιάς Θράκης υποστράτηγος Δημητρακόπουλος. Η Στρατιά Θράκης όμως ανασυγκροτήθηκε και στην περιοχή της Αδριανούπολης σχηματίστηκε πλέον το Δ΄ Σώμα Στρατού.

*Η δολοφονία του κομιτατζή Τσολάκ Σαμπρή

Τούρκος κομιτατζής σκοτώνει τον αρχηγό του

 

Η Ανώτερη Διοίκηση Χωροφυλακής Θράκης, που έδρευε στην Αδριανούπολη,  είχε καλές πληροφορίες για την κίνηση των ληστρικών συμμοριακών Τουρκοβουλγαρικών ομάδων και πληροφορούσε την κυβέρνηση.

Έτσι από τις αρχές Μαΐου 1922 ειδοποιούσε ότι κομιτατζήδες είχαν εισέλθει από τη μεθόριο βόρεια της Αδριανούπολης και λίγες μέρες μετά εμφανίσθηκε στα Ανατολικά στην περιοχή της Νίκης και του Αρτισκού (Μπαμπά Εσκή). Για μέρες ήταν κρυμμένοι στο δάσος Πουρναριά Αρτισκού και τους τροφοδοτούσαν μουσουλμάνοι κάτοικοι των γύρω χωριών. Εκεί όμως είχαν μεταξύ τους διαφωνίες με αποτέλεσμα ο κομιτατζής Μεμέτ Τσολάκ  Μαμούτογλου να σκοτώσει τον αρχηγό του Τσολάκ Σαμπρή!!!

Μετά το αιματηρό επεισόδιο οι συμμορίτες με αρχηγό πλέον τον υπαρχηγό τους Κερήμ, πρώην αστυνομικό της Αδριανούπολης, αναχώρησαν. Στην ομάδα τους προστέθηκε και ο χωρικός Ετέμ Τσαούς. Αναζητώντας νέο λημέρι συγκρούσθηκαν με καταδιωκτικά αποσπάσματα με αποτέλεσμα να συλληφθεί ο χωρικός Ετέμ Τσαούς. Μετά από λίγες μέρες συνελήφθη κοντά στο Δρογγύλιο και ο δολοφόνος του αρχηγού ο Μεμέτ Τσολάκ  Μαμούτογλου. Οι υπόλοιποι επτά κομιτατζήδες πέρασαν ξανά στο βουλγαρικό έδαφος.

Η Χωροφυλακή κατόρθωσε να ανακαλύψει και να συλλάβει 20 χωρικούς που τροφοδοτούσαν αυτούς τους κομιτατζήδες. Από τις ανακρίσεις βγήκαν πολλές χρήσιμες πληροφορίες. Η σημαντικότερη ήταν ότι στο Καζανλάκ της Βουλγαρίας είχε καταφύγει ο Αδριανουπολίτης Κιασήμ Εφέντης, στέλεχος του κινήματος του Τζαφέρ Ταγιάρ το 1920. Διέθετε εκεί μεγάλο τσιφλίκι και χρηματοδοτούσε κομιτατζήδες. Τα μέλη αυτής της ομάδας είχαν και ειδικό σήμα στο στήθος. Ένα κεντημένο κόκκινο αστέρι με λευκό σιρίτι. Είχαν σύνθημα και παρασύνθημα για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους.

Η δράση και η συνεργασία Τούρκων και Βουλγάρων κομιτατζήδων  είχε γίνει πλέον γνωστή και άρχισαν τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα των εφημερίδων τον Ιούνιο, που βασίζονταν σε επιτυχίες των αρχών ασφαλείας, και αποκάλυπταν δίκτυα προπαγανδιστών στη Θεσσαλονίκη, μυστικές κρύπτες όπλων στη Γκιουμουλτζίνα, αλλά και μυστικές οδηγίες του Τάνε Νικολώφ προς τον Γιοβάν Σιούρωφ, πώς θα χρησιμοποιούν τους σκούφους και τα μαντήλια τους για να διατυπώνουν μυστικά συνθήματα αναγνώρισης μεταξύ τους κ.λπ.  

*Ο Φουάτ Μπέης με τη σύζυγό του Σενιχά Χανούμ

Οδηγίες του Σταμπολίνσκυ προς το θεαθήναι

 

        Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες σήμερα, η Αγγλία, η οποία εξακολουθούσε να υποστηρίζει συγκρατημένα την Ελλάδα, σε σχέση με την αλλαγή στάσης της Γαλλίας και της Ιταλίας, φαίνεται πως ενοχλήθηκε από τη δραστηριότητα του Φουάτ Μπαλκάν.  Και τότε- ήταν 20 Ιουνίου 1922, ξαφνικά ο αρχηγός της Χωροφυλακής στη Σόφια κάλεσε στο γραφείο του τον Έλληνα α΄ γραμματέα της πρεσβείας Μ. Ραφαήλ και του ανακοίνωσε ότι είχε κληθεί από τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Αλεξάντερ Σταμπολίνσκυ και ενώπιον του πρέσβη της Αγγλίας, του έδωσε εντολή να συλλάβει τον Φουάτ Μπέη!!! Ο Άγγλος πρέσβης που συναντήθηκε αμέσως μετά με τον Ραφαήλ, του επιβεβαίωσε ότι πράγματι ο Σταμπολίνσκυ έδωσε διαταγή σύλληψης του Φουάτ Μπέη.

Βέβαια δεν συνελήφθη ποτέ ο Φουάτ Μπέης από τους Βουλγάρους με τους οποίους συνεργάζονταν απροκάλυπτα. Ήταν ένα θέατρο!!!

Έξι μέρες αργότερα στο προάστιο της Σόφιας Γκόρνα Μπάνεφ πραγματοποιήθηκε ένα συνέδριο στο οποίο προήδρευσε ο βουλευτής της Σοβράνιε Μεχμέτ Τζελάλ, άλλο υπουργός στην κυβέρνηση του Τζαφέρ Ταγιάρ στην Αδριανούπολη και ο Βαγγέλ Γκεοργκίεφ για να πάρουν αποφάσεις έντασης της δράσης των κομιτατζήδων. Μετείχαν 27 αντιπρόσωποι, ανάμεσα στους οποίους και ο Φουάτ,… που θα συλλάμβανε η Βουλγαρική Χωροφυλακή!!!

Ο Μεχμέτ Τζελάλ δήλωσε εκεί ότι προτίθεται να μεταβεί στην Άγκυρα για να εξασφαλίσει μεγαλύτερα ποσά για τα κομιτάτα και αν διατεθούν αυτά τα χρήματα η δράση των κομιτατζήδων θα γίνει αποτελεσματικότερη, γιατί ήδη υπήρχαν πολλοί που είχαν αρχίσει να κατακρίνουν τον Φουάτ Μπαλκάν για αδράνεια!!!

Στα τέλη Ιουλίου 1922 φαίνεται πως επήλθε κάποια ανακατανομή στις περιοχές δράσης των κομιτατζήδων. Έτσι εντοπίζουμε τον γνωστό Τάνε Νικόλωφ να βρίσκεται στο Χάσκοβο με τις τουρκικές συμμορίες, οι οποίες προορίζονταν να δράσουν στις περιφέρειες Ξάνθης- Γκιουμουλτζίνας- Σουφλίου, έχοντας σαν βάσεις εξόρμησης το Πασμακλή και το Κίρτζαλι. Αποστολή τους ήταν να καταστρέψουν σιδηροδρομικές γραμμές και γέφυρες στις περιοχές αυτές. Στο Κίρτζαλι ειδικά είχε εγκατασταθεί ο λεγόμενος και εμψυχωτής των τουρκικών συμμοριών Φουάτ Μπέης.

*Ο Φουάτ Μπαλκάν

Ο Φουάτ Μπέης τηρούσε τους συνωμοτικούς κανόνες

 

Ένα από τα χαρακτηριστικά του Φουάτ Μπέη ήταν ότι τηρούσε σχολαστικά τους συνωμοτικούς κανόνες. Από πολύ νωρίτερα υπήρχαν πληροφορίες ότι στη Φιλιππούπολη κυκλοφορούσε με Βουλγαρικό ψευδώνυμο ως Μοντατώφ!!!

Απέφευγε να μένει για πολύ στο ίδιο μέρος και πάντα άλλαζε τόπο κατοικίας. Όταν έμενε σε ξενοδοχεία, έδινε πάντα βουλγαρικό ψευδώνυμο. Όπως για παράδειγμα όταν κάποτε διέμεινε στο «Ξενοδοχείο των Παρισίων» στη Στάρα Ζαγόρα, είχε δηλώσει ότι λέγονταν Χουσεΐν Αλή Μεχμέτωφ. Στην ίδια πόλη το καλοκαίρι του 1922 είχε επισημανθεί και η παρουσία του συνταγματάρχη Τζαφέρ Σαΐτ, με προέλευση από το μέτωπο της Ανατολής. Η παρουσία του Τζαφέρ Σαΐτ, ανώτερου σε βαθμό του ταγματάρχη Φουάτ Μπέη  ίσως να οφείλεται στην δυσμενή κριτική που είχε ασκηθεί κατά του Τούρκου αρχικομιτατζή.

        Τον Νοέμβριο του 1922 στη Δυτική Θράκη βρίσκονταν συνεχίζοντας τη δράση τους οι αρχηγοί των κομιτατζήδων Τάνε Νικολώφ, Γκρούζεφ, Καζάγγλιεφ, Λαζάρωφ και Τσακνίκωφ.

        Είχε προηγηθεί μια κοινή συνεδρίαση Τούρκων και Βουλγάρων στις 12 Νοεμβρίου στη Φιλιππούπολη με τους δόκτορα Ατανάσωφ, Τάνε Νικολώφ και πολλούς βοεβόδες. Το απόγευμα επαναλήφθηκε η συνεδρίαση στην οποία κλήθηκαν ο Φουάτ Μπέης και ο Μουφτής της πόλης. Συμμετείχε μάλιστα και απεσταλμένος του Μουσταφά Κεμάλ. Εκεί αποφασίστηκε να σχηματισθεί μια επιτροπή  κοινής δράσης με πρόεδρο τον δόκτορα Ατανάσωφ και αντιπρόεδρο τον Φουάτ Μπαλκάν.

 

*Τάνε Νικολώφ και Φουάτ Μπαλκάν, στα γεράματά τους

Διαβατήριο στον Ποπώφ συνεργάτη του Φουάτ

 

        Στα τέλη Μαΐου 1922 σημειώθηκε μια ανεπίτρεπτη γκάφα από ελληνικής πλευράς. Μια επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών ανέλαβε να καθορίσει το ύψος των αποζημιώσεων των περιουσιών των εκουσίως μεταναστευσάντων από την Ελλάδα στη Βουλγαρία και αντιστρόφως. Θα την συνόδευαν εμπειρογνώμονες από τις δύο χώρες. Η Βουλγαρία διόρισε τους δικούς της ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο πρώην αξιωματικός  Άγκο Ποπώφ, δραστήριο μέλος του Μακεδονικού Επαναστατικού Κομιτάτου στη Φιλιππούπολη.  Οι Βούλγαροι αρμόδιοι κατόρθωσαν να εξαπατήσουν τον επιτετραμμένο της Ελλάδας Πανουργιά, ο οποίος επικύρωσε το διαβατήριο του Ποπώφ για να έρθει στην Ελλάδα με την επιτροπή. Ισχυρίσθηκαν ότι ο Ποπώφ ήταν μεγαλοκτηματίας.

        Πράγματι πέρασε κανονικά τα σύνορα βρέθηκε στην Αθήνα και ήταν έτοιμος να ταξιδέψει στην Μακεδονία και σε πολλά χωριά της, ως εμπειρογνώμων της Κοινωνίας των Εθνών. Η περιοδεία αυτή θα του έδινε πολλές πληροφορίες χρήσιμες για όσα σχεδίαζαν οι κομιτατζήδες, αλλά και δυνατότητα οργανωτικών επαφών με συνωμοτικό τρόπο.

        Οι αρχές ασφαλείας όμως της Θεσσαλονίκης που αγρυπνούσαν, κατάλαβαν ποιος είναι ο Ποπώφ και έσπευσαν να τηλεγραφήσουν στην Αθήνα, ζητώντας να μην επιτραπεί να επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία («Φως» 29 Μαΐου 1922).  Άλλωστε είχε φωτογραφηθεί πολλές φορές με στολή κομιτατζή ή με άλλους κομιτατζήδες και κατά κάποιο τρόπο ήταν επισημασμένος. Πάντως κατά την ίδια εφημερίδα ο Ποπώφ συνοδευόμενος από τον υπάλληλο του υπουργείου Εξωτερικών της Βουλγαρίας Ράντεφ, κατόρθωσε να μεταβεί στην περιφέρεια του Κιλκίς, όπου έκανε προπαγάνδα, χωρίς να γίνει αντιληπτός από τις ελληνικές αρχές.

        Ο Ποπώφ, ήταν γνώριμος του Φουάτ, με τον οποίο είχε συνεργασθεί για την κοινή δράση των κομιτάτων.

        Η εφημερίδα «Νέα Αλήθεια» κατήγγειλε επωνύμως παλαιούς κομιτατζήδες που μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους εγκατέλειψαν τη Μακεδονία και το Μάιο του 1922 επανήλθαν προτιθέμενοι να μεταβούν στη Φλώρινα και την Έδεσσα για να οργανώσουν τους ολίγους εναπομείναντες με στόχο τη δημιουργία ταραχών. Και καλούσε τις αρχές να μην τους επιτρέψουν να κινηθούν στη Μακεδονία. Επρόκειτο για τους Ραδομίρ, Ατανάσωφ, Τζανίση και άλλους. 

*Ο Κομπάκογλου από την Καβάλα

Η περίπτωση του Κομπάκογλου

 

Ο Φουάτ Μπαλκάν άπλωνε δίκτυα κατασκοπείας και υπονόμευσης παντού, από πολύ νωρίς. Μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων είχε εντάξει στο δίκτυό του μεταξύ άλλων και τον Ισμαήλ Χακκί Κομπάκογλου γενημμένο στο χωριό Νεδιρλή (σήμερα Δύσβατο) της επαρχίας Σαρή Σαμπάν (Χρυσούπολη Καβάλας) το 1882. Υπό τις οδηγίες πάντα του Φουάτ Μπαλκάν, οργάνωσε πολιτοφυλακή μουσουλμάνων της περιοχής του, η οποία τέθηκε στη διάθεση των οθωμανικών και βουλγαρικών κομιτάτων.

Με τις ευλογίες των Βουλγάρων, κατόρθωσε να εκλεγεί δήμαρχος του Σαρή Σαμπάν κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής. Οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στους μουσουλμάνους και η παροιμιώδης καχυποψία των Βουλγάρων έθεσαν τον Κομπάκογλου εκτός δημαρχιακού αξιώματος και τον οδήγησαν σε εξορία στη Βουλγαρία. Κατόρθωσε όμως να δραπετεύσει με τη βοήθεια του στρατιωτικού ακολούθου της οθωμανικής πρεσβείας στη Σόφια και να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη. Επέστρεψε αργότερα στην Καβάλα. Βίος μυθιστορηματικός. Αναμίχθηκε στην πολιτική με τους αντιβεζινελικούς, αλλά αργότερα μετά από μια συνάντηση με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη πέρασε στους Βενιζελικούς. Η Επανάσταση των  Γονατά- Πλαστήρα τον εξόρισε στην Κρήτη. Σημασία έχει ότι ήταν όργανο του Φουάτ Μπέη.

*Ο Φουάτ Μπέης ως ιδρυτής της Μπεσίκτας και παράγων του αθλητισμού, αργότερα 

       Οι καιροί ήτα δύσκολοι για τη Θράκη. Για εκτός από τρόμο του κομιτατζή ήταν και οι ανταριασμένες μέρες σε όλα τα μέτωπα, που θα έκριναν το μέλλον της.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Υστερόγραφο

Για την καλύτερη κατανόηση της υπονομευτικής δράσης του Φουάτ Μπαλκάν να έχετε υπόψη και το πρώτο άρθρο στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2021/05/blog-post_22.html

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών.

*Αρχείο εφημερίδων «Φως», «Μακεδονία» , «Νέα Αλήθεια» Θεσσαλονίκης, «Πατρίς» Αθηνών.

* Komitacı - BJK'nın Kurucusu Fuat Balkan'ın Anıları.

*«Ισμαήλ Χακκί Κομπάκογλου: η ζωή μου» Εκδόσεις Μουσείου Καπνού Δήμου Καβάλας, 2010.