Πετρέλαιο στο νομό Έβρου; Μια ιστορική αναδρομή

*Οι περιοχές που ερευνήθηκαν κατά το παρελθόν για πετρέλαιο

*Το έβλεπαν στη Ζουράφα το 1874

*Το έψαχναν οι Τούρκοι το 1901-1902

*Το αναζητούσαν οι Έλληνες από το 1920

*Ερεύνησαν Άγγλοι και Γερμανοί

*Αλλά πετρέλαιο δεν βρέθηκε ακόμα!

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η ύπαρξη ή όχι πετρελαϊκών κοιτασμάτων στο υπέδαφος ή στον υποθαλάσσιο χώρο της Θράκης, ήταν διαχρονικά αντικείμενο ζωηρών συζητήσεων είτε σε συγκεντρώσεις ανθρώπων με ενδιαφέρον για την πατρίδα τους είτε σε κουβέντες ανά τους καφενέδες. Για το λόγο αυτό πέρα από τα σοβαρά συμπεράσματα, βάσει αξιόλογων και σοβαρών πληροφοριών, πάντα αιωρούντο και οι θεωρίες συνωμοσίας, γεωστρατηγικές, εσχατολογικές ή… ψεκασμένες!!!

Ας δούμε πρώτα το θέμα του πετρελαίου στη Θράκη, σε βάθος χρόνου. Το 1874 ο γνωστός Σαμοθρακίτης λόγιος Νικόλαος Φαρδύς, όπως είχε γράψει το 1897, ο ίδιος διαπίστωσε προσωπικά την ύπαρξη πετρελαίου, πηγαίνοντας εκεί με ιστιοφόρο. Είδε δηλαδή στην επιφάνεια της θάλασσας να επιπλέει κάποια ελαιώδης ουσία, η οποία απέπνεε οσμή πετρελαίου. Αυτή φαίνονταν να πηγάζει από τη γνωστή νησίδα Ζουράφα, που μερικοί την γνωρίζουν ως Λαδόξερα. Ο Φαρδύς χρησιμοποιώντας τη Σαμοθρακίτικη διάλεκτο την ονόμαζε Ζγοράφα. Οι Τούρκοι από τότε, ίσως και παλαιότερα γνώριζαν ότι εκεί μάλλον υπήρχε πετρέλαιο.

*Ο Σαμοθρακίτης λόγιος Νικόλαος Φαρδύς

Το ελληνικό κράτος από το 1920 αρχίζει να ψάχνει

Το 1936 ο καθηγητής Γεώργιος Κ. Γεωργαλάς, έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία με ενδείξεις ύπαρξης υδρογονανθράκων στη Θράκη, Δυτική και Ανατολική. Ο Γεωργαλάς τότε ήταν διευθυντής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Κράτους και τακτικός καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σε άρθρο του, που δημοσιεύθηκε στη “Πρωία” των Αθηνών και αναδημοσιεύθηκε στην “Απογευματινή” της Θεσσαλονίκης, αποκάλυπτε, ότι από την εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν γνωστές οι εμφανίσεις ορυκτών υδρογονανθράκων στη Δυτική Θράκη όπως το πετρέλαιο και η παχύρρευστη πισσάσφαλτος στην περιοχή της σιδηροδρομικής γραμμής των Φερών, βορειότερα έως το Μπίντικλι (σημερινό Τυχερό) και έως την τοποθεσία Καγιάν Γιερί καθώς και στα χωριά Καβατζίκ (σήμερα Λευκίμη)- Κιουσλάκιοϊ (σημερινά Κοίλα)- Μπαλούκιοϊ (σημερινή Μελία) και Τουρμπαλίκοϊ (σημερινή Πυλαία). Μάλιστα επί τουρκοκρατίας είχε δοθεί άδεια στον Μουσταφά Χαϊρί να ερευνήσει για πετρέλαιο στην Πυλαία.

Πάλι επί τουρκοκρατίας, είχε γίνει γνωστό ότι στην Ανατολική Θράκη και στα χωριά από Μυριόφυτο και Σάρκιοϊ έως το χωριό Γάνος σημειώθηκαν επιφανειακές εμφανίσεις ορυκτών υδρογονανθράκων. Τότε κατά τα έτη 1901 και 1902 είχαν πραγματοποιηθεί 5 γεωτρήσεις, που συνάντησαν δύο υπόγειους ορίζοντες πετρελαίου σε βάθος 103,2 μέτρων. Μια τρίτη γεώτρηση σε βάθος 413 μέτρων δεν απέδωσε κανένα πλουσιώτερο υπόγειο ορίζοντα πετρελαίου.

*Η βραχονησίδα Ζουράφα, δίπλα στη Σαμοθράκη, που υπεδείκνυε από το 1874 ο Νικ Φαρδύς

Έψαχναν και μόλις απελευθερώθηκε η Θράκη

Μόλις ελευθερώθηκε το 1920, η ελληνική κυβέρνηση για της Γεωλογικής Υπηρεσίας, άρχισε από τον Ιούλιο, μελέτες για ανακάλυψη πετρελαίου στη Θράκη.

Ας μην ξεχνούμε ότι στη Αθήνα, θεωρούσαν ότι η μόλις απελευθερωθείσα Θράκη είναι το νέο Ελδοράδο της Ελλάδας (βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2018/08/1920.html).

Τότε κατά τον αείμνηστο καθηγητή Γεώργιο Γεωργαλά, είχαν εντοπιστεί νοτιοδυτικά του χωριού Πυλαία στη θέση Ραμαντάν Ντερέ πετρελαιοφόροι ψαμμίτες. Οι γέροντες του χωριού πληροφόρησαν τους ερευνητές ότι το έτος 1906 είχαν έρθει Άγγλοι μελετητές και έκαναν ερευνητικές εργασίες ανοίγοντας μικρά πηγάδια. Μάλλον επρόκειτο για την αγγλική εταιρεία London Oil Developments.  Το 1910-11 μελετήθηκαν ξανά οι ψαμμίτες αυτοί από γεωλόγο που είχε σταλεί από το σουλτάνο. Πετρελαιοφόροι ψαμμίτες εμφανίσθηκαν και νότια από το χωριό Μελία κοντά στο δρόμο Πυλαίας- Μελίας. Και η εμφάνιση αυτή ήταν γνωστή από παλιά. Οι Τούρκοι μάλιστα είχαν φέρει Γερμανική εταιρεία που έψαξε και άνοιξε ένα μικρό πηγάδι μαζεύοντας από εκεί το ορυκτό λάδι που χυνόταν.

Μια εκροή πισσασφάλτου και λίγο υφάλμυρο νερό βρέθηκε το 1920 και βόρεια της Μάνθειας στη θέση Κοκάρ Καγιά. Οι γέροντες και αυτοί τη φορά ανέφεραν στους Έλληνες ερευνητές ότι εκεί κατά τα έτη 1911-12 είχαν αρχίσει εργασίες από Αγγλική εταιρεία, που είχε αγοράσει μηχανήματα αξίας 2 εκ. δρχ. Οι εργασίες όμως σταμάτησαν γιατί άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Τα μηχανήματα εγκαταλείφθηκαν στη Λευκίμη και τα πούλησαν οι Βούλγαροι για λογαριασμό τους, αφού είχαν καταλάβει την περιοχή.

Μικρές ποσότητες πισσασφάλτου εντοπίστηκαν να αναβλύζουν νότια της Μάνθειας.

*Ο καθηγητής Γεώργιος Γεωργαλάς

Αργότερα, το 1923 οι Έλληνες ερευνητές επισκέφθηκαν και την Ταύρη (πρώην Τεκές) όπου παρουσιάστηκε στο έδαφος άσφαλτος. Ο Γεωργαλάς πίστευε ότι στην Ταύρη υπήρχαν και οι κατάλληλες και ευνοϊκές τεκτονικές συνθήκες για την συσσώρευση πετρελαίου.

Οι ερευνητές της εποχής εκείνης μελετώντας τα ευρήματα αυτή, ζήτησαν από το κράτος να τους χορηγήσει το ποσό που ήταν αναγκαίο για την εκτέλεση ερευνητικών γεωτρήσεων στις περιοχές αυτές. Το αίτημα αυτό δεν έγινε αποδεκτό.

Ο Γεωργαλάς το 1936 πλέον πίστευε ότι “αι επιφανειακαί εμφανίσεις ορυκτών υδρογονανθράκων προδίδουν την εις τα βάθη της περιοχής ύπαρξιν πετρελαίου”. Τονίζοντας παράλληλα ότι τον τελικό λόγο θα έχουν μόνο οι γεωτρήσεις. Είχε την πεποίθηση ότι η ανάδοχος εταιρεία Ρηζ θα μπορούσε να δώσει απάντηση στο ερώτημα αν στη Θράκη υπάρχει πετρέλαιο, με βάση τις προσεχείς έρευνές της. Προέκυψε όμως ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και όλες οι κατοπινές δυστυχίες της Ελλάδας.

Οι Γερμανοί στην Κατοχή δεν έπαψαν να ερευνούν, αλλά και αυτοί δεν είχαν αποτελέσματα ή δεν τους επέτρεψε συνέχιση η λήξη του πολέμου.

*Αυτή είναι η Ζουράφα. Φωτογραφία από δημοσίευμα της εφημερίδας της Αλεξανδρούπολης "Ελεύθερη Θράκη" (1/7/2020)

Πάντως ακόμα και το 1950 όποιος ταξίδευε προς Αλεξανδρούπολη σιδηροδρομικώς έβλεπε στο ύψος του Δέλτα του Έβρου υψωμένο ένα πυργίσκο άντλησης πετρελαίου…

Αργότερα, περί το 1960 μια γερμανική εταιρεία είχε πάρει άδεια και έκανε έρευνες για πετρέλαιο στις περιοχές της Παταγής, της Σιταριάς και άλλων περιοχών μεταξύ Διδυμοτείχου και Ορεστιάδας . Πάλι χωρίς αποτέλεσμα…. Οι Γερμανοί είχαν ενοικιάσει τους στάβλους Γιαρματζή, εκεί που είναι σήμερα το Κέντρο Θρακικών Ερευνών του Δήμου Διδυμοτείχου και έβαζαν τα αυτοκίνητά τους και τον άλλο εξοπλισμό τους. Το προσωπικό είχε νοικιάσει σπίτια στο Διδυμότειχο και διέμενε.

Τα τελευταία χρόνια και συγκεκριμένα το 2014 είχε διατυπωθεί αίτημα προς την ελληνική κυβέρνηση για παραχώρηση προς έρευνα δύο περιοχών στη Θράκη, η μία στην Αλεξανδρούπολη και η άλλη στην Ορεστιάδα, από την αμερικανική εταιρεία Cub Energy. Δεν γνωρίζουμε τι συνέχεια είχα

Αξίζει να θυμόμαστε ότι οι Τούρκοι ήδη στην Ανατολική Θράκη, που βρίσκεται στην ίδια γεωλογική λεκάνη με τη Δυτική, έχουν εντοπίσει περίπου 20 μικρά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα αερίου.

*Ο Λ. Π. Λεονταρίδης στο επιτόπιο ρεπορτάζ

Και μια δημοσιογραφική περιγραφή για πετρέλαιο

Το 1936, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για ύπαρξη πετρελαίων στη Θράκη. Αιτία κάποιες γεωλογικές έρευνες που έκαναν Γερμανοί και Έλληνες, προφανώς με παραγγελία της κυβέρνησης Παναγή Τσαλδάρη (από τον Απρίλιο 1936 ο Γεώργιος Β΄ είχε αναθέσει το σχηματισμό κυβέρνησης στον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος επέβαλε δικτατορία στις 4 Αυγούστου του ίδιου χρόνου). Για το λόγο αυτό γράφτηκε και το προαναφερθέν άρθρο του καθηγητή Γ. Γεωργαλά.

Το ενδιαφέρον αυτό, συνέπεσε και με την πολυήμερη περιοδεία του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ στη Θράκη και τη Μακεδονία.

Το “Φως” της Θεσσαλονίκης έστειλε τον δημοσιογράφο Λ. Π. Λεονταρίδη για να πληροφορήσει τους αναγνώστες του, τι συμβαίνει στο Έβρο.

Ο Λεονταρίδης πήγε στην περιοχή και έγραψε ότι “οι Γερμανοί γεωλόγοι υπήρξαν περισσότερο επίμονοι. Αλώνισαν ολόκληρη την περιοχή, τη διερεύνησαν σπιθαμή προς σπιθαμή επί ενάμισυ μήνα”. Ο δημοσιογράφος επισκέφθηκε τα σημεία των ερευνών για να έχει ιδίαν αντίληψη. Ο οδηγός που τον μετέφερε ονόματι Τάκης Τσαϊρίδης, τον πήγε εκεί που πήγαινε ο ίδιος πάλι αρχικά τους Γερμανούς γεωλόγους και εν συνεχεία τους Έλληνες καθηγητές Τρικαλινό και Μητσόπουλο.

Ο Τσαϊρίδης του είπε, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης:

-Μια μέρα πηγαίναμε προς το Μπαλίκοϊ, τη Μελία όπως τη λένε τώρα. Όταν πλησιάσαμε σε ένα βράχο, που τον σχίζει ο χαραγμένος δρόμος, μου είπαν να σταματήσω. Οι Γερμανοί γεωλόγοι κατευθύνθηκαν αμέσως στο βράχο και μια έκφραση ζωηρής ικανοποιήσεως ζωγραφίσθηκε στα πρόσωπά τους. Πλησίασα κοντά και τότε αισθάνθηκα να μου προσβάλει την όσφρηση μια αποπνικτική μυρωδιά πετρελαίου. Ομολογώ ότι ξαφνιάσθηκα και ζήτησα να δώσω κάποια εξήγηση στο φαινόμενο. Οι Γερμανοί το κατάλαβαν. Και κτυπώντας το βράχο με το σφυρί απέσπασαν ένα κομμάτι και μου τώδωκαν να μυρίσω. Έμοιαζε σαν να είχε παραμείνει ώρες ολόκληρες μέσα σε πετρέλαιο και απορρόφησε το εύφλεκτο υγρό. Τόσο έντονη μυρωδιά είχε.

Ο προορισμός του Λεονταρίδη ήταν τελικά ένας βράχος ύψους 4-5 μέτρων, που φαίνονταν αργιλώδης και εύθραυστος. Στο σημείο εκείνο ήταν έντονη η οσμή του πετρελαίου. Ορισμένοι χωρικοί είχαν αναφέρει ότι στην περιοχή εκεί συνέβη να παίρνουν φωτιά εντελώς ξαφνικά τα χόρτα.

Το 1927 ο αστυνομικός σταθμάρχης Κοίλων περνώντας συχνά από το σημείο που μύριζε πετρέλαιο, άρχισε να ρωτάει τους γέροντες. Έμαθε για τις παλαιές έρευνες των Άγγλων και έκανε αναφορά στην υπηρεσία του για πιθανή ύπαρξη πετρελαίου. Η αναφορά μάλλον θα πήγε στο αρχείο των αζήτητων εγγράφων, έγραψε ο Λεονταρίδης. Και πρόσθετε με κάποια λύπη, ότι ο τόπος εκείνος 17 χρόνια μετά την απελευθέρωσή του παρέμενε εγκαταλελειμμένος και έφθινε καθημερινά λόγω οικονομικού μαρασμού.

Σε επόμενη ανταπόκρισή του ο Λεονταρίδης κάνει λόγο για τις ενδείξεις ύπαρξης πετρελαίου στη θάλασσα, σε υφάλους που οι ψαράδες τους αποκαλούσαν “λαδόπετρες” εξαιτίας του ελαιώδους υγρού που ανέβλυζαν. Άποψη για το γεωλογικό αυτό φαινόμενο είχε διατυπώσει τότε και Άγγλος γεωλόγος και μεταλλειολόγος του μεγάλου τραστ πετρελαίων Σέλλ Ρόαγιαλ Ντοτς.

Και κατέληγε ο Λ. Π. Λεονταρίδης στη δεύτερη ανταπόκρισή του:

“Επί του παρόντος η Θράκη και μαζί με αυτήν ολόκληρος η Ελλάς, ζει με την ελπίδα της αυριανής ευημερίας και αναμένουν την έναρξιν των γεωτρήσεων αι οποίαι θα δώσουν τέλος εις τας αμφιβολίας και τας επιφυλάξεις”.

Η Θράκη εξακολουθεί έκτοτε να περιμένει μήπως αλλάξει η μοίρα της, έστω και χωρίς να βρεθεί πετρέλαιο...

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων “Πρωία” Αθηνών και “Απογευματινή” και “Φως” Θεσσαλονίκης, Ιουνίου 1936.

*Ιστότοπος  Βορρέας http://voreasmagazin.blogspot.com/2012/07/blog-post_11.html