Αναγγέλοντας, πώς πυρπολήθηκε το τουρκικό δελίνι, έξω από τη Χίο το 1822

*Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας. Πίνακας του Ιβάν Αϊβαζόφσκι.

*Το τόλμημα του Κων. Κανάρη,

από τα Αρχεία της Παλιγγενεσίας.

*Άγνωστα ιστορικά έγγραφα.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, τη νύχτα της 6ης προς 7η Ιουνίου 1822, υπήρξε μέγιστης σημασίας πολεμικό γεγονός για την εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης. Εδραίωσε την πεποίθηση των αγωνιζομένων για την τελική νίκη, ικανοποίησε το αίσθημα της εκδίκησης κατά του Τούρκου ναυάρχου Καρά Αλή, ο οποίος προηγουμένως είχε καταστρέψει ολοσχερώς τη Χίο και είχε κατασφάξει χιλιάδες γυναικόπαιδων και εδραίωσε την κλονιζόμενη πειθαρχία των πληρωμάτων των πλοίων εξαιτίας της καθυστέρησης καταβολής των μισθών τους, αλλά και λόγω διαφωνιών μεταξύ των Υδραίων και των Σπετσιωτών ναυάρχων.

Το τόλμημα του Κωνσταντίνου Κανάρη και των άλλων πυρπολητών, είχε σαν σημαντικό αποτέλεσμα τον θάνατο του ναυάρχου Καρά Αλή. Το γεγονός αυτό, προκάλεσε τους πανηγυρισμούς ολόκληρου του Ελληνισμού αλλά και πανευρωπαϊκό θαυμασμό. Όπως έχει γράψει ο  Άγγλος ιστορικός Τόμας Γκόρντον, η πυρπόληση της ναυαρχίδας «ήταν ένα από τα πιο καταπληκτικά κατορθώματα που αναφέρει η ιστορία» και ο Κανάρης «ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωϊσμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».

Το κατόρθωμα αυτό διαλάλησαν και οι επικεφαλής του ελληνικού στόλου, στέλνοντας τότε πολλές επιστολές προς διάφορες κατευθύνσεις. Πολλές από τις επιστολές αυτές έχουν διασωθεί και υπάρχουν στο Αρχείο της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, που υπάρχει στη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Αξίζει να δούμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις ιστορικές αυτές επιστολές, για να ζήσουμε και εμείς την ατμόσφαιρα ηρωισμού εκείνης της εποχής, που οδήγησε στην ελευθερία της Ελλάδας.

*Ο Κωνσταντίνος Κανάρης. Λιθογραφία του Γερμανού φιλέλληνα Κρατσάιζεν

Αξίζει να σημειώσουμε ότι από επιστολή σταλμένη από τον ελληνικό στόλο, που έπλεε κοντά στα Ψαρά στις 14 Μαΐου προς τους αρμοστές των νησιών αναφέρεται ότι τα ελληνικά πολεμικά πλοία είχαν να αντιμετωπίσουν τον Τουρκικό στόλο του Καρά Αλή, που αποτελούσαν 44 πλοία (έξι ντελίνια, έξι φεργάδαις, μπρίκια, κελούπαις, τρασπόρτια, κατά την ονομασία της εποχής).

Στην πρώτη επιστολή, που απευθύνθηκε στους άρχοντες της Ύδρας, σταλμένη από τον ελληνικό στόλο, που βρίσκονταν κοντά στα Ψαρά, στις 7 Ιουνίου 1822, αναφέρεται:

«Φιλογενέσταοι άρχοντες της Ύδρας χαίρετε,

Δεν έχομεν αιτίαν μακρολογίας, ειμή να σας φανερώσωμεν εν συντομία, δίδοντές σας την χαροποιάν μεγάλην είδησιν, όπού ταύτην την στιγμή έφθασαν αι βαρδακόσταις μας (σ.σ. περιπολικά σκάφη) όπού είχον υπάγει δια να συντροφεύσουν το μπουρλότο μας, ως σας το είχαμεν κάμει γνωστόν σας. Δια νυκτός, η ώρα 6, συμφώνως προς το ιδικόν μας μπουρλότο το Ψαριανό, ώρμησαν κατά του τουρκικού στόλου όπού ήταν αραμμένοςεις Χίον, και επλησίασαν τα δύω μπουρλότα μεταξύ εις τα δύο δελίνια (σ.σ. ντελίνι ή δελίνι είναι παλιό πολεμικό ιστιοφόρο, δίκροτο ή τρίκροτο). Το μεν έν μπουρλότο έπεσε επάνω εις το έν δελίνι και αυτό ομοίως πήρε φωτιά και εις μίαν ώραν δεν έμεινεν ίχνος από αυτά, επήγαν κατά διαβόλου. Το ένα από λέγουν να είναι το Πασά- γκεμισή (σ.σ. ναυαρχίδα), ότι είχε εις το μεγάλο κατάρτι το σαντσάκι και δόξα τω Κυρίω εσαλβάρησαν με ταις βάρκαις και έτρεξαν εις ταις βαρδακόσταις μας χωρίς να βλαφθή κανείς….».

Στην ίδια επιστολή γνωστοποιούνταν στους Υδραίους ότι οι μπουρλοτιέρηδες με τον καπετάνιο ήταν συνολικά 19, χωρίς να αναφέρονται τα ονόματά τους. Την επιστολή υπέγραφαν ο Ανδρέας Δ. Βώκος, δηλαδή ο Ανδρέας Μιαούλης, όπως ήταν το κανονικό ονοματεπώνυμό του και οι Ιωάννης Βούλγαρης και Λάζαρος Λαλεχός.

*Ο Ανδρέας Βώκος ή Μιαούλης. Λιθογραφία του Κρατσάιζεν

Σε άλλη επιστολή σταλμένη στις 20 Ιουνίου 1822 προς τους κατοίκους της Σύρου οι ναύαρχοι του ελληνικού στόλου Ανδρέας Βώκος και Νικόλαος Αποστολίδης αναφέρουν:

«Είμεθα πλέον παραβέβαιοι ότι να έγινε γνωστόν εις την φιλογένειάν σας έως τώρα, ότι κοντά εις τα άλλα ένδοξα και ηρωικά κατορθώματα μας και το κάψιμο δύω ντελινίων, από το έν ήτον του Πασσά-γεμισή, και δια ταύτην την πληροφορίαν να δείξητε δημοσίως την άκραν χαράν και αγαλλίασιν οπού εγέμισεν η ψηχή σας, τιμώντας την ταύτην μας την νίκην με εορτήν χαρμόσυνον. Τα οποία όλα αυτά ελπίζομεν να ετελειώθησαν από τη φιλογένειάν σας, ως καλώς φρονούντες περί της ελευθερίας ολοκλήρου ημών έθνους ως και υμείς Έλληνες, διό δεν εκτεινόμεθα περισσότερον. Με την παρούσα μας δε σας ειδοποιούμεν ότι ο εχθρό, αδύνατος και κατατρομασμένος, επήγε και εμβήκε μέσα εις την Μυτιλήνην, όπού και ημείς ο των Ελλήνων στόλος περιφερόμεθα μεταξύ Χίου και Μυτιλήνης, προσμένοντες  μήπως έβγη δια να δώσωμεν το τέλος των ενδόξων ανδραγαθημάτων μας. Αυτός όμως ό άνανδρος δεν τολμά να εξέλθη απ’ αυτού…».

                Υπάρχει όμως και άλλη επιστολή σταλμένη προς του εφόρους της Μυκόνου στις 8 Ιουνίου 1822 από την Βουλή της νήσου Ψαρών. Σ’ αυτήν περιγράφεται η ανατίναξη της Τουρκικής ναυαρχίδας από δύο μπουρλότα, ένα ψαριανό και ένα υδραίικο που έκαψαν «εν βασέλον, το του καπ. Πασσά». Βασέλο ήταν η κοινή ονομασία που χρησιμοποιούσαν οι ναυτικοί κατά τον 18o και 19o αιώνα για τα κατάφρακτα πλοία, δηλαδή τα δίκροτα και τα τρίκροτα. Στην ίδια επιστολή καλούνται οι Μυκονιάτες να δείξουν ενδιαφέρον για τον αγώνα, γιατί είχε παρατηρηθεί κάποια αδιαφορία τους.

*Η σφραγίδα των Σπετσών, 1818

                Το κατόρθωμα των μπουρλοτιέρηδων περιγράφεται και σε άλλη επιστολή της 9^ης Ιουνίου προς τους αρμοστές τω νήσων. «…Τα μπουρλότα μας, ως γνωστόν σας, όπού είχαμεν στείλει εις την Χίον έφθασαν εις 6 του τρέχοντος, η ώρα δια νυκτός η ώρα 6. ‘Ωρμησαν κατά του τυραννικού στόλου και εσύγκαψαν δύω ντελίνια, ένα το μπουρλότο των Ψαριανών, και άλλο, των εδικών μας. Και ένα από αυτά ήτο του Πασσά- γεμισή και δεν έμεινεν ίχνος από αυταίς…». Την επιστολή αυτή υπογράφουν ο Ανδρέας Δ. Βώκου, ο Νικολής Αποστολης, ο Ιωάννης Βούργαρης και ο Λάζαρος Λαλεχός.

                Το ενδιαφέρον όμως είναι και μία υποσημείωση, που παρενέβαλε κάποιος άγνωστός μας Αλέξανδρος. Ενδιαφέρον χιουμοριστικό.

                «Καγώ ο Αλέξανδρος, συμπατριώτης σας, σας προσκυνώ. Κύριε Νικόλαε, τα τυρία και μυζήθραις να μην τρως μονάχος σου, αλλά να με κάμης και εμένα μερίδιο, όπού σου στέλνω τας χαροποιάς ειδήσεις.

Μπουρλότο από την Ύδραν, μπουρλότο από Ψαρά

Επήγαν και συγκάψαν τα γένεια του Πασσά.

Να μας προβλέψετε μερικά βόδια δια τον στόλον ή να ετοιμάσετε και ημείς στέλνομεν και τα παίρνομεν».

                Το απίστευτο τόλμημα εκείνων των μπουρλοτιέρηδων στήριξε τις ελπίδες των επαναστατημένων Ελλήνων και επηρέασε αποφασιστικά την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Στην Ευρώπη τα φιλελληνικά κομιτάτα, κυκλοφόρησαν χαλκογραφίες, που παριστούσαν τον Κανάρη με τον δαυλό στο χέρι, και τα έσοδα από τις πωλήσεις τους, στάλθηκαν στην Ελλάδα για την ενίσχυση του αγώνα.

                Αλλά και αργότερα, το 1832, όταν πια στην Ευρώπη είχε αρχίσει να μην συζητείται η Ελληνική Επανάσταση, ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας των «Αθλίων» ο Βίκτωρ Ουγκό, αφιέρωσε μακρύ ποίημα στον Κωνσταντίνο Κανάρη και στο επίτευγμα της πυρπόλησης της τουρκικής ναυαρχίδας, αναθερμαίνοντας το ενδιαφέρον για την Ελλάδα.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης    

ΠΗΓΗ

*Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων