Από το Έπος στον Εμφύλιο

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/932231/article/epikairothta/ellada/apo-to-epos-ston-emfylio

*Ελληνες στρατιώτες μεταφέρουν εξαρτήματα πυροβόλου όπλου στο μέτωπο κατά τον πόλεμο του 1940.

Γράφει ο κ. ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ

Η τριπλή κατοχή άφησε πίσω της, τον Οκτώβριο του 1944, μια ερειπωμένη Ελλάδα πνιγμένη στο αίμα και τη φτώχεια και κληροδότησε πληγές διχασμού που άργησαν πολύ να επουλωθούν.

«Η πιο σκληρή κατοχή ήταν η βουλγαρική», λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιάκωβος Μιχαηλίδης.

«Η χώρα χωρίστηκε από τους κατακτητές σε τρεις ζώνες. Οι Γερμανοί έδωσαν το 70% στους Ιταλούς, ένα 15%- δηλαδή την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, πλην μιας στενής λωρίδας κατά μήκος του ποταμού Έβρου- στους Βούλγαρους συμμάχους τους και κράτησαν οι ίδιοι ένα 12% σε στρατηγικά σημεία, όπως τη Θεσσαλονίκη και την Κεντρική Μακεδονία, για να ελέγχουν την κοιλάδα του Αξιού, το λιμάνι του Πειραιά, την Κρήτη, πλην του νομού Λασιθίου, τα νησιά της Χίου, της Λήμνου και της Λέσβου, που γειτνιάζουν στα στενά των Δαρδανελλίων».

*Η Αλεξανδρούπολη κατά την βουλγαρική κατοχή 1941-44

Η βουλγαρική κατοχή

Ο κ. Μιχαηλίδης υπογραμμίζει πως «η Κατοχή ήταν παντού κατοχή και δύσκολη», αλλά η χειρότερη ήταν αυτή των Βουλγάρων. Ο ίδιος τονίζει την επισιτιστική κρίση που ενέσκηψε με τον ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας από τις βρετανικές δυνάμεις, την απομύζηση των οικονομικών πόρων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας από τους Γερμανούς, την ολοσχερή καταστροφή των υποδομών και τα ολοκαυτώματα που διέπραξαν οι κατακτητές, κυρίως οι Γερμανοί, ως αντίποινα στη δράση της ένοπλης ελληνικής αντίστασης και στέκεται σε μια λιγότερο γνωστή, πλην υψίστης σημασίας, πτυχή, αυτή της επώασης του «δεύτερου εθνικού διχασμού». Συνοψίζει: «Η Κατοχή υπήρξε ένα χρονικό μεταίχμιο σε όλα τα επίπεδα, όπου η Ελλάδα μεταβαίνει από τον πρώτο στον δεύτερο εθνικό διχασμό. Αυτό γίνεται σταδιακά, με την ιδεολογική και πολιτική σύγκρουση των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων βενιζελικών - αντιβενιζελικών, βασιλικών- αντιβασιλικών στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Μικρασιατική Εκστρατεία και στη διάρκεια του Μεσοπολέμου να μεταβάλλεται ποιοτικά στη διάρκεια της Κατοχής».

Υπήρξε μια ώσμωση ιδεολογική που έχει τις ρίζες στον Μεσοπόλεμο, οπότε έκανε την εμφάνισή της η κομμουνιστική ιδεολογία. Στην Κατοχή έχουμε ενδυνάμωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας και διασπορά της σε σημαντικά τμήματα του πληθυσμού σε ανώτερα, αλλά και κατώτερα ιδεολογικά στρώματα, λόγω και των προερχόμενων από τη Μικρά Ασία και τον Καύκασο προσφύγων που εμφορούνται από αυτήν.

*Ο Εμμανουήλ Τσουδερός, πρώτος πρωθυπουργός της εξόριστης κυβέρνησης στο Κάιρο

Οι τρεις πόλοι εξουσίας

Περνάμε, έτσι, στον «δεύτερο διχασμό», όπου αυτές οι αριστερές ιδεολογικές ομάδες λόγω της αντιστασιακής τους δράσης εδραιώνονται σε αξιόλογα στρώματα του πληθυσμού.

Έχουμε τρεις πόλους εξουσίας. Έναν νόμιμο, την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στη Μέση Ανατολή, έναν μη νομιμοποιημένο από τον ελληνικό λαό, αλλά από τις δυνάμεις του Άξονα, τις δωσιλογικές κυβερνήσεις, και έναν τρίτο, αυτόν που κυριαρχεί στο βουνό, ένοπλο και με πολιτική εκπροσώπηση (ΠΕΕΑ), ο οποίος διεκδικεί να έχει λόγο στο μεταπολεμικό σκηνικό.

Καθώς εξέλιπε και βιολογικά η γενιά του Εθνικού Διχασμού- πολλοί μπαρουτοκαπνισμένοι αξιωματικοί και πολιτικοί άντρες του Εθνικού Διχασμού έκλεισαν μέσα στην Κατοχή τον βιολογικό τους κύκλο- δημιουργήθηκε μια νέα γενιά, που αντιπαρατέθηκε ιδεολογικά, πολιτικά και ένοπλα. Αυτή η γενιά θα εμπλακεί στον Εμφύλιο που θα ακολουθήσει αμέσως με τη φυγή των Γερμανών».