Ακόντια και δίσκους ζητούσε το Δεδέαγατς από τον Ίωνα Δραγούμη, το 1907

*Το Δεδέαγατς, η σημερινή Αλεξανδρούπολη

*Ενδιαφέρον για τη σηροτροφία στο Σουφλί

*Ζητούσαν ποιήματα του Αριστ. Βαλαωρίτη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Αλεξανδρούπολη, το πάλαι ποτέ Δεδέαγατς, έχει μακρά παράδοση στον κλασσικό αθλητισμό, με επιτυχίες των αθλητών του τόσο σε αγώνες, όσο και στην μαζικότητα των πολιτών της στην άθληση. Η άσκηση, των παιδιών επιδιώχθηκε από πολύ νωρίς. Μια πτυχή αυτής της προσπάθειας, που ανάγεται στο 1907, θα δούμε σήμερα. Τότε είχε επιδιωχθεί να δημιουργηθεί στην ανερχόμενη πόλη, γυμναστήριο.

                Τα χρόνια εκείνα είχε κορυφωθεί η προσπάθεια αντιμετώπισης του βουλγαρικού εθνικισμού. Το Βουλγαρικό κράτος, μετά την τόσο άδικη και αιφνιδιαστική προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας το 1880, άρχισε ένα φοβερό εξοντωτικό αγώνα κατά του Ελληνικού στοιχείου στη Βόρεια Ελλάδα γενικότερα, προωθώντας τις επεκτατικές του τάσεις. Ένας αιματηρός αγώνας, που κράτησε χρόνια, αλλά άρχισε να κορυφώνεται μετά την γνωστή βουλγαρική επανάσταση του Ίλιντεν το 1904. Η επανάσταση αυτή έβαλε ουσιαστικά τις βάσεις, για να αρχίσει ο ένοπλος αγώνας των κομιτατζήδων, με απώτερο στόχο την προσάρτηση εδαφών της Μακεδονίας και της Θράκης και την έξοδό των Βουλγάρων στο Αιγαίο.

*Δεδέαγατς: Οθωμανικοί στρατώνες

          Ήδη, είχαν ξεριζωθεί από τις πανάρχαιες κοιτίδες του Ελληνισμού, περισσότεροι από 300.000  Έλληνες, ενώ πολλοί βρήκαν φρικτό θάνατο. Όπου υπήρχε ακμαίος Ελληνισμός, σκεπάστηκε με ερείπια και στάχτες. Κατέστρεψαν εντελώς το 1906 την ελληνικότατη Αγχίαλο. Στη Βόρεια Θράκη έκαψαν οι Βούλγαροι 80 ελληνικά σχολεία, ρήμαξαν ή άρπαξαν για λογαριασμό τους πάνω από 70 ελληνικές εκκλησίες. Αφάνισαν όλα τα ελληνικά ευαγή ιδρύματα. Οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης αδιαφορούσαν.   

         Στη Θράκη, το 1907 δρούσαν για παράδειγμα διάφορες βουλγαρικές συμμορίες, οι οποίες σταδιακά μετατράπηκαν βάσει σχεδίου σε μαχητικά ένοπλα τμήματα ή σε μαχητικές προπαγανδιστικές ομάδες. Επρόκειτο βασικά για 200 κομιτατζήδες, οι οποίοι εισήλθαν από τα εδάφη της Βουλγαρίας το 1907 και διασπάσθηκαν σε τρία τμήματα. Το ένα με περίπου 60 άνδρες κατευθύνθηκε προς την περιοχή της Αλεξανδρούπολης, το άλλο επίσης με 60 άνδρες, προς την περιοχή της Κομοτηνής με επικεφαλής τον Αρναούτωφ και το τρίτο με 80 άνδρες πήγε στην Ανατολική Θράκη και κυρίως προς την περιοχή Κεσσάνης- Μαλγάρων- Σαράντα Εκκλησιών, σκορπώντας το τρόμο και τη φρίκη στον υπόδουλο Ελληνικό πληθυσμό. Κατά διαστήματα βοεβόδες της δύναμης αυτής, διετέλεσαν οι Π. Βάσκωφ. ο Ντάνωφ, ο Κεσσανώφ, ο Τσόγκωφ κ.λπ.

*Η υπογραφή του Πάνου Βάθη

          Η αφύπνιση της Αθήνας, καθυστερημένη, οδήγησε στη δημιουργία του εξωθεσμικού, αλλά αποφασιστικού Μακεδονικού Κομιτάτου υπό τους Δημήτριο Καλαποθάκη (πολιτικό σκέλος) και Παναγιώτη Δαγκλή (στρατιωτικό σκέλος) το οποίο μετά τις πληροφορίες για την δραματική κατάσταση των Ελλήνων της Μακεδονίας και της Θράκης, άρχισε να οργανώνει μυστικές αποστολές αξιωματικών, οι οποίοι συγκροτούσαν ομάδες κατοίκων για άμυνα κατά των Βουλγάρων, δεδομένου ότι οι επικυρίαρχοι Οθωμανοί, δεν παρείχαν εχέγγυα ασφαλείας στους υπόδουλους Έλληνες.

*Ο Παναγιώτης Κλείτος, ένας από τους αξιωματικούς, που έδρασαν στη Θράκη

                Τότε έδρασαν στην ενιαία Θράκη, ο Στυλιανός Γονατάς με το ψευδώνυμο Στέργιος Γρηγορίου, ο Γεώργιος Κοδύλης με το ψευδώνυμο Νικόλαος Ζιάγκας, ο υπίλαρχος Παναγιώτης Κλείτος, ο υπολοχαγός Πυροβολικού Περικλής Βλάσσης (με το ψευδώνυμο Πάνος Βάθης), ο επιλοχίας Δημήτριος Τρουπής (ή Φιλίππου), ο υπίλαρχος Αινιάν Αχιλλεύς (ή Δεδούσης) ο ανθυπίλαρχος Πανουσόπουλος Βασίλειος, ο υπολοχαγός Πεζικού Προκοπέας Γαβριήλ (ή Πετρής), ο ανθυπασπιστής Υλικού Πυροβολικού Κωνσταντίνος Νταής, ο ανθυπολοχαγός Καρμπούνης Λουκάς, ο επιλοχίας Πεζικού Ηλιόπουλος Παναγιώτης (ή Κατσίγρης) ο επιλοχίας Πυροβολικού Σταυρόπουλος Βασίλειος, ο επιλοχίας Ευζώνων Κωνσταντίνος Στράτος, ο λοχίας Πεζικού Νικόλαος Αντωνάτος, ο λοχίας Πεζικού Κωνσταντίνος Δασκαλόπουλος (ή Κότσας, ο λοχαγός Μηχανικού Σπηλιάδης Παναγιώτης και ο λοχίας πεζικού Δημήτριος Παπαβασιλείου.

*Ο Ίων Δραγούμης

                Καθοριστικό ρόλο έπαιξε τότε και ο Ίων Δραγούμης, που ως διπλωμάτης, είχε υπηρετήσει μεταξύ άλλων στα προξενεία Δεδέαγατς, Πύργου (Βόρειας Θράκης) στη Φιλιππούπολη κ.λπ.

                Σήμερα μεταξύ άλλων, σώζεται στα Αρχεία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, η αλληλογραφία του Ίων Δραγούμη. Ανάμεσα στις σωζόμενες επιστολές της συλλογής αυτής ξεχωρίζουμε ορισμένες επιστολές του υπολοχαγού Περικλή Βλάσση, που δρούσε στη Θράκη με το ψευδώνυμο Πάνος Βάθης. Οι δύο άνδρες είχαν αναπτύξει στενή φιλία.

*Ο Περικλής Βλάσσης (ψευδώνυμο Πάνος Βάθης). Αρχεία Ε.Λ.Ι.Α.

                Σε μια επιστολή της 20^ης Μαρτίου 1907, ο Βάθης αναγγέλλει την ίδρυση γυμναστηρίου στο Δεδέαγατς και ζητάει βοήθεια, γράφοντας:  

                «Αγαπητέ  Ίων,

                Κατ’ αυτάς απεφασίσθη πλέον να τεθεί εις ενέργειαν η σύστασις γυμναστηρίου. Νομίζω καλόν επί τη ευκαιρία αυτή να εισαγάγωμεν και τας ασκήσεις της δισκοβολίας, του ακοντισμού κ.τ.λ. αι οποίαι και τερπναί είναι και καθαρώς ελληνικαί. Εάν δεν σοι είναι δύσκολον στείλε μας σε παρακαλώ 3 δίσκους και 1-2 ακόντια (ως υποδείγματα) ως και βιβλίον τι διδάσκον την χρήσιν αυτών (εν ελλείψει άλλου, ενθυμούμαι ότι δίδει οδηγίας τινάς και το πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων 1906). Επίσης ει δυνατόν σχέδια διζύγων και μονοζύγων και παν ό,τι άλλο θεωρείς κατάλληλον δια το ιδρυθησόμενον γυμναστήριον».  

                Στην ίδια επιστολή ο Βάθης εκδηλώνει και μια ανθρώπινη παράκληση προς τον φίλο του Ίωνα Δραγούμη. Του αναφέρει ότι θα φτάσει στον Πειραιά ο γνωστός του καπετάν  Γιάννης Ροπαΐτης κυβερνήτης μιας μπρατσέρας καταγόμενος από την Κύμη. Και τον παρακαλεί να τον περιποιηθεί, να τον συστήσει σε ένα κοινό τους φίλο ονόματι Κωνσταντίνο για να του στείλει «μερικά καλά πούρα και σιγαρέτα» !!!

*Το τέμενος Σουφλίου. Φωτογραφία των τουρκικών κρατικών αρχείων

Και κουκουλόσπορος για το Σουφλί

                Τα προξενεία εκείνης της εποχής μεριμνούσαν για τα ποικίλα προβλήματα της καθημερινότητας των υπόδουλών Ελλήνων. Έτσι, όταν μετατέθηκε από το Δεδέαγατς ο Δραγούμης, βρέθηκε στο γραφείο του ένα ποσό από πληρωμές κουκουλόσπορου, που διατέθηκε στο Σουφλί, αλλά κανένας δεν ήξερε ποιος πλήρωσε για την αγορά του.

                Σε επιστολή του προς τον  Ίωνα Δραγούμη, στις 4 Απρίλιου 1907, ο Βάθης ζητάει να μάθει ποιος πλήρωσε. Ειδικότερα του αναφέρει ότι μετά την αποχώρησή του από το προξενείο του Δεδέαγατς, βρέθηκαν κουτιά σπόρου μεταξοσκωλήκων τα οποία διέθεσε στο Σουφλί. Έλαβε μάλιστα «από τον Ευφραιμίδη 2 εικοσάφραγκα και 1 εικοσάφραγκο από τον Μπρίκα». Επίσης ρωτούσε τον Δραγούμη εάν τα έξοδα για τον αγορά του σπόρου είχαν αγορασθεί με προσωπικά του χρήματα ώστε να του τα στείλει. Εάν όμως δεν επρόκειτο για  προσωπικά χρήματα του Δραγούμη,  πρότεινε να διατεθούν για την αγορά μερικών τόμων των ποιημάτων του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, της Ιστορίας του Αποστολόπουλου κτλ.

                «Στείλε μας εάν δύνασαι ολίγα από τα αριστουργήματα εκείνα τα οποία είχες φέρει εδώ».

                Στο κλείσιμο της ίδιας επιστολής ο Βάθης γράφει προσωπικά στον Ίωνα Δραγούμη: «Στείλε μου σε παρακαλώ και εμένα ένα βιβλίον σου «Ηρώων Αίμα». Παύω δια να μην θυμηθώ καμμίαν άλλην ακόμη παραγγελίαν . Ευτυχώς, ότι τας δίδω εις σε και δι΄αυτό δεν φοβούμαι ότι κάμνω άσχημα να σε επιβαρύνω με τόσας πολλάς».

                Δεν είναι γνωστό τι συνέβη τελικά με τα χρήματα. Όμως σε μια του επιστολή της 2ας Μαΐου 1907, ο Βάθης ευχαριστούσε τον Δραγούμη, που του έστειλε το βιβλίο του και άλλα δύο βιβλία για τον δάσκαλο Αθανασίου. Στη συνέχεια ο Βάθης υποβάλει στον Δραγούμη την ιδέα να δημιουργηθεί ένα Πανελλήνιο Κομιτάτο με διάφορα τμήματα (Μακεδονικό, Θρακικό, Ηπειρωτικό, Αλβανικό, Μικρασιατικό) ώστε να υπάρχει ενιαία διεύθυνση και να γίνεται συγχρόνως συστηματική εργασία, σε όλα τα υπόδουλα μέρη του Ελληνισμού.

*Ο δολοφονηθείς το 1908 δήμαρχος Σουφλίου Δημήτριος Γλύστρας

                Με άλλη επιστολή του (που δεν γράφει επάνω χρονολογία, μάλλον είναι του 1909, παρά μόνο ημερομηνία 3 Φεβρουαρίου) ο Βάθης γνωστοποιούσε ότι δολοφονήθηκε έξω από το σπίτι του, ο δήμαρχος Σουφλίου Δ. Γλύστρας. Ο φόνος του αποδίδονταν στους Τούρκους, χωρίς να αποκλείονται και οι Έλληνες. Η δολοφονία έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1908, μετά τις βουλευτικές εκλογές που είχαν προκηρύξει οι Νεότουρκοι. Τα αίτια αποδίδονταν σε πολιτικές διαφορές, που είχαν σχέση με τις βουλευτικές εκλογές. (Λεπτομέρειες για την δολοφονία του Γλύστρα γράφει ο Ζήσης Φυλλαρίδης στο http://soufli-gr.blogspot.gr/2012/10/blog-post_9391.html ).  

                Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια επιστολή της 30^ης  Ιουλίου 1908. Ο Βάθης, αναφέρεται στην γενικότερη Βουλγαρική πολιτική και διατυπώνει διάφορες σκέψεις, επισημαίνοντας και την απουσία του… Γρηγορίου, όπως ήταν το ψευδώνυμο του Στυλιανού Γονατά, όταν υπηρετούσε με μυστική αποστολή στη Θράκη!!!

       Ο Γονατάς επέστρεψε στην Αθήνα μετά από 18 μήνες παραμονής στη Θράκη. Στην Αθήνα, ανέλαβε τη διεύθυνση του Θρακικού Τμήματος υπό τον γενικό διευθυντή της Οργάνωσης Παναγιώτη Δαγκλή, συνεχίζοντας να ενισχύει όπως μπορούσε τον Θρακικό Ελληνισμό, για να αντιμετωπίσει τον Βουλγαρικό επεκτατισμό. Η «Πανελλήνιος Οργάνωσις» όπως είχε μετονομασθεί το  Μακεδονικό Κομιτάτο, διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1909, από την κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη. Όλοι οι αξιωματικοί ανακλήθηκαν και επέστρεψαν στις μονάδες τους.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχειακές συλλογές Γενναδείου Βιβλιοθήκης