Τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής 1941-44

 *Το εξώφυλλο του βιβλίου του κ. Γιάννη Πρωτόπαπα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ο Γιάννης Πρωτόπαπας, είναι ένας από τους Έλληνες της Αιγύπτου, με καταγωγή από την Κάσο. Γεννήθηκε το 1920. Διέμενε στο Πορτ Σάιντ. Τον Φεβρουάριο του 1941 επιστρατεύτηκε στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και πήρε μέρος στην ιστορική μάχη του Ελ  Αλαμέιν, με την 1η Ελληνική Ταξιαρχία.

          Όταν έγινε το γνωστό κίνημα του 1944 στην Αίγυπτο, συνελήφθη λόγω της ανάμιξής του σ’ αυτό και έμεινε έγκλειστος των Άγγλων στο στρατόπεδο Κεμπέιτ του Σουδάν για 18 μήνες. Αποστρατεύθηκε τον Φεβρουάριο του 1946.

          Τον Φεβρουάριο του 1957 αναχώρησε οικογενειακώς για την Ελλάδα όπου έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. Την 1η Ιανουαρίου 1986 συνταξιοδοτήθηκε. Το 1988 η Ελληνική Δημοκρατία, του απένειμε τιμητικό δίπλωμα και το μετάλλιο των εκστρατειών 1941-45. Επίσης τιμήθηκε την ίδια χρονιά, με το αναμνηστικό μετάλλιο της Εθνικής Αντίστασης.

          Το 2009 είχε την πρωτοβουλία να γράψει ένα βιβλίο- μαρτυρία των γεγονότων εκείνων με τίτλο «Μέση Ανατολή, Ελ Αλαμέιν και η Ελληνική Ταξιαρχία».

          Τα βιβλία με μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν διάφορα ιστορικά γεγονότα, είναι πάντα χρήσιμα, γιατί πλουτίζουν τη γνώση μας για περιστατικά που συνέβησαν και σφράγισαν τις εξελίξεις αρνητικά ή θετικά, είτε συμφωνούμε με αυτά είτε όχι. Η ιστορία όπως μας προσφέρεται έχει συνήθως διπλή ανάγνωση, αλλά όταν με ψυχραιμία και απόσταση χρόνου εξετάζουμε τα γεγονότα, μπορούμε να αντλούμε πολύτιμα διδάγματα, κυρίως για αποφυγή λαθών.

*Ο κ. Γιάννης Πρωτόπαπας

          Η αφήγηση του κ. Πρωτόπαπα, είναι απλή, ευανάγνωστη και ξεκάθαρη. Αρχίζει από την διεξαγωγή του ελληνοϊταλικού πολέμου και την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να επιστρατεύσει τους Έλληνες της Αιγύπτου, των κλάσεων του 1941 και 1942. Δηλαδή παιδιά των 21 και 22 ετών. Από τους νεοσύλλεκτους αυτούς σχηματίσθηκε το λεγόμενο «Δωδεκανησιακό Τάγμα».

          Αποστολή του τάγματος αυτού θα ήταν να απελευθερώσει τα υπό Ιταλική κατοχή Δωδεκάνησα, σύμφωνα και με την υπόσχεση της αγγλικής κυβέρνησης. Η κατάρρευση όμως στο Ελληνικό μέτωπο, μετά την επίθεση και των Γερμανών ματαίωσε την ευκαιρία αυτή. Το τάγμα είχε δύναμη 600 ανδρών και την εκπαίδευση του είχαν αναλάβει αξιωματικοί της δεύτερης τάξης της σχολής Ευελπίδων που έφτασαν στην Αίγυπτο γι’ αυτό τον σκοπό.   

          Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες της Αιγύπτου ήταν δημοκρατικοί. Στην Αλεξάνδρεια κυκλοφορεί το πολιτικό περιοδικό «ΕΛΛΗΝ», πού ήταν ταγμένο στην καταπολέμηση φασιστικών και αντιδραστικών αντιλήψεων.

          Στην Αίγυπτο άρχισαν να καταφτάνουν μετά την Κατοχή πολλοί Έλληνες. Οι περισσότεροι, προέρχονταν από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, τη Μυτιλήνη, τη Χίο, τη Σάμο, την Ικαρία που έφευγαν κρυφά με καΐκια και από τους νομούς της Θράκης, που διέφευγαν από τον ποταμό Έβρο προς Τουρκία και προωθούνταν στη Μέση Ανατολή.   

          Το 1942 η ελληνική κυβέρνηση, προχώρησε σε νέα επιστράτευση οκτώ ηλικιών Ελλήνων Αιγύπτου.      

          Ο συγγραφέας του βιβλίου βρέθηκε στρατευμένος από τον Φεβρουάριο του 1941.Τόπος παρουσίασης ήταν η Ισμαηλία, πόλη στη μέση της Διώρυγας του Σουέζ. Εκεί είχε εγκατασταθεί η στρατιωτική εξεταστική επιτροπή. Ο ίδιος επελέγη για το Πεζικό και τοποθετήθηκε στο «Δωδεκανησιακό Τάγμα», περνώντας  από την Αλεξάνδρεια, και άλλες περιοχής στάθμευσης της μονάδας του.   

          Το περιβάλλον, που περιγράφει, ήταν περιβάλλον αντιπαράθεσης μεταξύ δημοκρατικών και βασιλοφρόνων αξιωματικών, ενώ από τις αρχές του 1942, κυκλοφόρησε και η είδηση, ότι έφτασαν στην Αίγυπτο οι προγραμματικές θέσεις του ΕΑΜ. Την Πρωτομαγιά του 1942 έπεσαν οι πρώτες προκηρύξεις με υπογραφή Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ).

          Έτσι άρχισε η μεγάλη περιπέτεια της Ελλάδας επί Αιγυπτιακού εδάφους, κλασσικό παράδειγμα διχόνοιας.  

          Μετά την Ισμαηλία ο Πρωτόπαπας τοποθετήθηκε στο στρατόπεδο της Τζενέιφα. Αργότερα το «Δωδεκανησιακό Τάγμα» άλλαξε ονομασία και ως «1^ο Τάγμα» πλέον της Ελληνικής Ταξιαρχίας μεταφέρθηκε στο Τελ Αβίβ, περιοχή Καφριόνα. Επί ένα χρόνο μετακινούνταν μεταξύ Παλαιστίνης και Συρίας.

          Οι πολύ μεγάλες εμπειρίες του Γιάννη Πρωτόπαπα, ήταν η συμμετοχή του στην ιστορική μάχη του Ελ Αλαμέιν το κίνημα του 1944 και ο εγκλεισμός του από τους Άγγλους στο στρατόπεδο του Κεμπέιτ στο Σουδάν. 

*Ελ Αλαμέιν. Φωτογραφία του ΓΕΣ.

Η Μάχη του Ελ Αλαμέιν

          Η Μάχη του Ελ Αλαμέιν, ανέδειξε την μαχητική ισχύ των Ελληνικών δυνάμεων και την αξία των Ελλήνων μαχητών. Αυτό ήταν κάτι που επεδίωκαν οι Έλληνες στρατιώτες. Να πάρουν μέρος σε μάχες. «Φαίνεται- κατά τον συγγραφέα- ότι η αγγλική στρατιωτική διοίκηση αξιοποίησε την επιθυμία των Ελλήνων στρατιωτών για μετάβαση στο μέτωπο και βρήκε τη λύση. Ανάθεσε στις Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να οργανώσουν την πρώτη γραμμή πυρός. Άρα η Ταξιαρχία  έχει αναλάβει ένα βαρύ και σοβαρό καθήκον». Έτσι βρέθηκαν στο πουθενά της ερήμου οι Έλληνες φαντάροι.

             Και πρώτα- πρώτα έπρεπε να εκτελέσουν διάφορες εργασίες που αφορούσαν αφενός την ασφάλεια της ίδιας της Ταξιαρχίας και αφετέρου να υπάρξει μια καλά φρουρούμενη πρώτη γραμμή μετώπου. Άρχισαν με τα συρματοπλέγματα που έπρεπε να μπουν σε όλη τη γραμμή ευθύνης της Ταξιαρχίας. Μετά έπρεπε να καθορισθούν οι περιοχές που θα ναρκοθετηθούν και να οριστούν οι ελεύθεροι διάδρομοι για χρήση των συμμαχικών δυνάμεων.

          Η Ελληνική Ταξιαρχία με την εγκατάστασή της είχε και ένα δεύτερο στόχο στην αποστολή της. Στόχος εξίσου σοβαρός αλλά και επικίνδυνος. Έπρεπε δηλαδή να χαρτογραφήσει τη διάταξη των εχθρικών δυνάμεων του απέναντι υψώματος που απείχε 4 χιλιόμετρα. Αυτή η απόσταση ήταν μια πεδιάδα, έρημος, που η διάβαση της ήταν όχι μόνο αδύνατη αλλά και οποιαδήποτε κίνηση θα γινόταν άμεσα αντιληπτή από τον αντίπαλο. Άρα η Ταξιαρχία για να φέρει εις πέρας την αποστολή της θα έπρεπε να κινηθεί βράδυ. Η αποστολή αυτή ήταν πολύ επικίνδυνη. Οι Έλληνες εκτέλεσαν με άρτιο τρόπο την αποστολή τους και μπόρεσαν να καταγράψουν τις οχυρωματικές θέσεις των Γερμανών.  Σ’ αυτό βοήθησαν και αυτόμολοι από το σύνταγμα της Μπρέσια (Ιταλική δύναμη), που παραδόθηκαν στις Ελληνικές δυνάμεις. Βοήθησαν να διασταυρωθούν όλες οι πληροφορίες που είχαν συλλεχθεί στις καθημερινές εξορμήσεις. Άλλη επιτυχία ήταν η αιχμαλωσία Γερμανού πολυβολητή μαζί με τον οπλισμό του.

*Τα μετάλλια και τα διπλώματα με τα οποία τιμήθηκε ο Γιάννης Πρωτόπαπας, για τη δράση του στη Μέση Ανατολή. 

          
          Σε όλες αυτές τις περιπολίες και  τις ενέδρες έλαβε μέρος ως τραυματιοφορέας μαζί με άλλον ένα συνάδελφό του από την ίδια πόλη, ο Γιάννης Πρωτόπαπας.

          Η περίφημη μάχη άρχισε στις 23 Οκτωβρίου 1942. Η γενική επίθεση των στρατευμάτων της 8ης Στρατιάς στο Ελ Αλαμέιν, έγινε με το κύριο κτύπημα στο βόρειο τομέα.

          «Δύο ώρες πριν τη γενική επίθεση, ώρα 10 τη νύχτα, η 1η Ελληνική Ταξιαρχία έκανε το πρώτο επιθετικό εγχείρημα- αφηγείται στο βιβλίο του ο Γιάννης Πρωτόπαπας. Δύο ώρες πιο νωρίς από τις άλλες δυνάμεις των συμμάχων μπήκε  πρώτη στη φωτιά για τη μεγάλη νίκη. Η επιθετική αυτή ενέργεια είχε σκοπό να παραπλανήσει τον εχθρό, σχετικά με το χώρο και τον χρόνο της κύριας επίθεσης. Ενώ τα μεσάνυχτα της 23ης Οκτωβρίου του 1942 η 8η Στρατιά ξεκινά τη γενική επίθεση, η Ταξιαρχία έχει ήδη ολοκληρώσει την αποστολή της με επιτυχία συλλαμβάνοντας αιχμαλώτους, δημιουργώντας καταστροφές και σκορπώντας παράλληλα  τον πανικό στον εχθρό».

          Την 1η Νοεμβρίου 1942 η Ταξιαρχία έπρεπε να εκτελέσει μια από τις πιο δύσκολες αποστολές της στις επιχειρήσεις του Ελ Αλαμέιν. Στην κύρια γραμμή επίθεσης στο βόρειο τομέα οι μάχες φτάνανε στην πιο κρίσιμη φάση τους. Στον τομέα ευθύνης της Ταξιαρχίας έπρεπε να πραγματοποιηθεί με επιτυχία μια επίθεση σε μεγάλη κλίμακα και σε αρκετό βάθος. Από αυτή την επιτυχημένη επίθεση ήταν εξαρτημένη σπουδαία κυκλωτική κίνηση των συμμαχικών στρατευμάτων.

          Η δράση αυτή της  Ταξιαρχίας ήταν αποτελεσματική και συνέβαλε στη δημιουργία ρήγματος στο νότιο του μετώπου, με αποτέλεσμα ο εχθρός να νομίσει ότι εκεί θα γίνει η κύρια επίθεση και έτσι αναγκάστηκε να κρατήσει τις εφεδρείες του. Στην επιχείρηση αυτή η Ελληνική Ταξιαρχία είχε σοβαρές απώλειες από τα πυρά του εχθρού με όλμους και πυροβολικό.

          Το αποτέλεσμα της νίκης των συμμάχων στο Ελ Αλαμέιν ήταν ότι αυτή, έγραψε το τέλος της γερμανικής επέκτασης στη Βόρεια Αφρική.

*Ο κ. Γιάννης Πρωτόπαπας. όταν ήταν στρατευμένος

Σκοτώθηκε ο Πρωτόπαπας!!!

          Ο απολογισμός αυτών των γεγονότων άγγιξε και τον ίδιο τον συγγραφέα κατά τρόπο περίεργο. Ένα πρωί, πριν ακόμα από το πρωινό ρόφημα, έβλεπε πολλούς συναδέλφους του να έρχονται προς το μέρος του. Μάλιστα κάποιος τον ρώτησε, αστειευόμενος φυσικά, αν ζει!!! Τι είχε συμβεί; Στο στρατόπεδο διαδόθηκε ότι σε ένα εγχείρημα σκοτώθηκε κάποιος Πρωτόπαπας. Αυτή ήταν η αιτία της ταραχής ανάμεσα στους συστρατιώτες του.

          «Εκείνη τη στιγμή καλούμαι στο υπασπιστήριο του Τάγματος και ο υπασπιστής μου δείχνει ένα τηλεγράφημα σταλμένο από το στρατηγείο του Καΐρου, που ζητούσε πληροφορίες αν ζούσα μια και η οικογένειά μου είχε μάθει και εκείνη την σχετική είδηση και είχε ζητήσει πληροφορίες.  Η είδηση του θανάτου του φαντάρου ήταν σωστή, επρόκειτο για τον Κώστα Πρωτόπαπα (απλή συνωνυμία) από την Αλεξάνδρεια». Τέλος καλό, όλα καλά…  

 *'Ελληνες έγκλειστοι σε στρατόπεδα της Μέσης Ανατολής

Τα συμβάντα στον Ελληνικό Στρατό

             Στις αρχές Μαρτίου του 1943, άρχισαν να εντείνονται τα περίεργα φαινόμενα στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Ο χώρος της 1ης Ταξιαρχίας που βρίσκονταν τότε στο Λίβανο, γέμισε προκηρύξεις που κατήγγειλαν  τις προσπάθειες «αποδημοκρατικοποίησης» του στρατού.

          Οι Άγγλοι στρατιωτικοί θέλοντας να επιβάλλουν την πειθαρχία, αρχίζουν να παίρνουν μέτρα. Στην αρχή συλλαμβάνουν τα στελέχη μεταξύ των αξιωματικών και φαντάρων, και μετά με το πρόσχημα μιας μεγάλης άσκησης, διέταξαν την Ταξιαρχία να ξεκινήσει για την εφταήμερη άσκηση. Η άσκηση αυτή δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια εφταήμερη πορεία. Μια εφταήμερη τιμωρία. Έτσι την κατάλαβαν οι φαντάροι.

          Στη 2η Ταξιαρχία έγινε προσπάθεια να σταλεί Έλληνας στρατιώτης σε αγγλική φυλακή. Μια επιτροπή από 5 οπλίτες ζήτησαν από τον αξιωματικό υπηρεσίας να μην επιμείνει στην απόφασή του, γιατί αντίκειται σε απόφαση του Υπουργού. Τότε ζητήθηκε η σύλληψη των 5 και στην προσπάθεια τους να διαφύγουν επήλθε συμπλοκή με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένας εκ των πέντε. Την διοίκηση της Ταξιαρχίας αναλαμβάνει Άγγλος σύνδεσμος και διατάζει ανακρίσεις. Έλληνας στρατιωτικός δικαστικός ενεργεί ανάκριση, η έκθεση του μιλά για οπλίτες του 6ου Τάγματος που θέλησαν να αντιδράσουν. Με πρόσχημα τα γεγονότα διέλυσαν την 2η Ταξιαρχία!!!

          Παράλληλα οι αντιφασιστικές οργανώσεις του στρατού (ΑΣΟ, ΑΟΝ) δημιουργούν την Επιτροπή Εθνικής Ενότητας των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων της Μέσης Ανατολής. Η Επιτροπή δίνει στις 31 Μαρτίου 1943 στην Κυβέρνηση υπόμνημα με ανάλογο περιεχόμενο. Το υπόμνημα αυτό υπογράφει και εκπρόσωπος της 13ης Μοίρας της Πολεμικής Αεροπορίας. Με την έξοδό της επιτροπής μετά την επίδοση μερικά μέλη συλλαμβάνονται και όσα διέφυγαν πέρασαν στην παρανομία. Η πληροφορία της σύλληψης μελών της Επιτροπής, προκαλεί αναστάτωση στις Ελληνικές Παροικίες του Καΐρου και της Αλεξανδρείας. Γυναίκες του ΕΑΣ Καΐρου διαδηλώνουν εμπρος ελληνικό φρουραρχείο και ζητούν να αφεθούν ελεύθερα τα μέλη της Επιτροπής. Ταυτόχρονα στην Αλεξάνδρεια οι ναυτεργάτες τάσσονται με το περιεχόμενο των υπομνημάτων.  Φαντάροι που υπηρετούν στο φρουραρχείο το καταλαμβάνουν και απελευθερώνουν τα μέλη.

          Οι Άγγλοι δεν έμειναν αδιάφοροι. Με δυνάμεις τους ανακατέλαβαν το φρουραρχείο και τα γραφεία του Γενικού Επιτελείου. Στην Κυβέρνηση είχαμε αλλαγή φρουράς. Πρωθυπουργός ορκίσθηκε ο Σοφοκλής Βενιζέλος.

Η εξέγερση του Απριλίου 1944

          Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Κάιρο προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στην Ταξιαρχία, πολύ περισσότερο όταν διαδόθηκε ότι η Ταξιαρχία επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για να επιβάλλει την τάξη.   Μπροστά σ’ αυτή την πιθανότητα, τόσο το Κεντρικό Γραφείο της ΑΣΟ όσο και η Κεντρική Επιτροπή της ΑΣΟ Ταξιαρχίας, στις 5 Απριλίου 1944 σε κοινή σύσκεψη αποφασίζουν ομόφωνα να δράσουν, ώστε να φανεί ότι η Ταξιαρχία δεν πρόκειται να γίνει όργανο κανενός.

          Στις 7 Απριλίου και ενώ η Επιτροπή της ΑΣΟ  της Ταξιαρχίας διαβεβαίωνε τον διοικητή της Ταξιαρχίας Ε. Παππά, ότι είναι έτοιμη να παραδώσει τη διοίκηση στους φυσικούς της αρχηγούς, καταφτάνει στο στρατόπεδο Άγγλος Αξιωματικός με έγγραφη διαταγή του Αρχιστρατήγου να παραδοθούν τα όπλα και να μεταφερθεί όλη η δύναμη στην Αμρία (δηλαδή αφοπλισμός και εγκλεισμός).

          Οι συλληφθέντες φυλακίστηκαν μέχρι τη δίκη στους στο στρατοδικείο του Κασσασίν  στην Αίγυπτο.

          Οι αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε θάνατο αλλά δεν εκτελέστηκε κανένας. Οι υπόλοιποι πήραν ποινές από ισόβια έως 15 χρόνια. Σε όλους έγινε στρατιωτική καθαίρεση. Ο Πρωτόπαπας καταδικάστηκε σε ειρκτή 15 ετών και από δεκανέας  καθαιρέθηκε σε απλό φαντάρο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι δεκανέας έγινε στο μέτωπο, με πρόταση του Ταξίαρχου που συνοδεύτηκε με εύφημη μνεία, για τη γενναιότητα που επέδειξε στο πεδίο της μάχης.

          Μετά από μια εβδομάδα, όλοι οι καταδικασθέντες μαζί και άλλοι από το Ναυτικό μεταφέρθηκαν  με πλοίο και με στρατιωτική συνοδεία σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Κεμπέιτ του Σουδάν. Κλεισμένοι στο αμπάρι του πλοίου χωρίς δυνατότητα εξόδου.

     Το στρατόπεδο είχε αγγλική φρουρά. Βρισκόταν μεταξύ βουνών, σε υψόμετρο περίπου πεντακόσια μέτρα. Με καμιόνια φτάσαμε μεσημέρι. 300 αξιωματικοί και φαντάροι ταλαιπωρημένοι μας κράτησαν όρθιους για να μας  ανακοινώσουν τους όρους διαβίωσης. Αφού τελείωσε η ομιλία του Άγγλου αξιωματικού, διέταξαν να μπούμε στο στρατόπεδο.

*Το στρατόπεδο του Κεμπέιτ στο Σουδάν

Στο Κεμπέιτ

    Η φρουρά με σπασμωδικές κινήσεις, με φωνές και με τον κόπανο του όπλου προσπαθούσε να βάλει τους καταδικασθέντες μέσα στο στρατόπεδο. Ήταν αρκετά μεγάλο. Περιφραγμένο, με σκοπιές κατά διαστήματα. Ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος το χώριζε σε δύο μέρη. Στο δεξιό τμήμα υπήρχαν ήδη μερικοί κρατούμενοι. Ήταν ποινικοί.

Μεταξύ των καταδικασθέντων υπήρχαν ο συνταγματάρχης Αριστείδης Σιώτης, ταγματάρχες, λοχαγοί, δάσκαλοι από τη Μακεδονία, ο ζωγράφος Θανάσης Τσίγκος, και ναύτες που ήξεραν από μουσική. Την καθοδήγηση είχαν ο Σταμάτης Τσαμουταλίδης, ο Πέτρος  Ανδριώτης και ο Ηλίας Πετροπουλέας.

          Εκεί οι κρατούμενοι, συνδέθηκαν με την Ελληνική Παροικία του Χαρτούμ, που τους βοηθούσε στην προμήθεια υλικών που θα βοηθούσαν στην εκτέλεση διαφόρων έργων, όπως π.χ. έπρεπε να βρεθεί ασβέστης για ασβεστωθούν όλοι οι θάλαμοι. Άρχισε να χτίζεται το θέατρο, οργανώθηκε χώρος για το διάβασμα, αγοράστηκα βιβλία και γραφική ύλη. Μπήκε κρυφά στο στρατόπεδο και μια γραφομηχανή. Εκεί οργανώθηκαν αθλητικοί αγώνες, χορωδία, ομάδα θεάτρου και υπεύθυνο γραφείο για  τη βιβλιοθήκη. Τα απογεύματα κατά βάρδιες υπήρχε  αναγνωστήριο, και όποιος ήθελε να πλουτίσει τις γνώσεις του οργανώθηκαν μαθήματα.

*Μια άλλη εικόνα του στρατοπέδου του Κεμπέιτ. Επάνω αριστερά διακρίνονται τα γράμματα 

που σχημάτισαν οι έγκλειστοι ΕΑΜ- ΕΛΑΣ 

          «Ένα καλό πρωί- γράφει ο Γιάννης Πρωτόπαπας- έφτασε η είδηση ότι η Ελληνική Κυβέρνηση ψήφισε νόμο για τα μέτρα ειρήνευσης. Τα μέτρα αυτά τα συνόδευε και το διάταγμα της διάλυσης των διαφόρων στρατοπέδων».

          Στις 18 Φεβρουαρίου 1946 τελείωσε η περιπέτεια του.  Έφυγε για Κάιρο. Την επομένη 19 Φεβρουαρίου παρουσιάστηκε στο Επιτελείο και πήρε το απολυτήριο του στρατού.

          Τα γεγονότα που περιγράφει στο βιβλίο του ο Γιάννης Πρωτόπαπας, είναι εξόχως διδακτικά, γιατί περιγράφουν με πραγματικά περιστατικά τα αποτελέσματα της διχόνοιας και των πολιτικών διχασμών, που συνήθως έχουν σαν αποτέλεσμα την ανώφελη επέμβαση των ξένων. Και φυσικά, άσχετα από την παρουσίαση αυτών των γεγονότων από την οπτική του συγγραφέα, το βιβλίο φωτίζει κάποιες αθέατες πλευρές της ιστορίας. 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Δείτε επίσης και το βίντεο που ακολουθεί