ΣΟΥΛΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΥΝΩΜΟΤΩΝ ΣΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

*Πανοραμική άποψη του Διδυμοτείχου, σε παλαιά φωτογραφία

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Είναι γνωστό, ότι το Διδυμότειχο από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, υπήρξε τόπος ειρκτής και εκτελέσεων,  για όσους συνωμοτούσαν κατά της κεντρικής εξουσίας.

          Η παράδοση αυτή, φαίνεται πως συνεχίσθηκε και επί Τουρκοκρατίας. Γνωρίζουμε σήμερα, πως οι εκτελέσεις συνωμοτών συνεχίσθηκαν από τους Οθωμανούς κατακτητές. Στο Διδυμότειχο διασώζεται ως τις μέρες μας η τουρκική λέξη «Ζιντάν» που υποδηλώνει την σκοτεινή, την ανήλιαγη τρομερή φυλακή.

          Θα αναφερθούμε σήμερα, σε δύο τρανταχτές περιπτώσεις, αιματοβαμμένων πασάδων, που μεθυσμένοι από πρόσκαιρες νίκες τους κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, συνωμότησαν αργότερα κατά του Σουλτάνου.   

 

Ο χαλαστής της Νάουσας

          Ο Αμπού Λουμπούτ υπήρξε ένας από τους ειδεχθέστερους πασάδες, που διέπραξε  μεγάλο αριθμό δολοφονιών, μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, με άκρως αιμοβόρα ένστικτα. Τα εγκλήματα που διέπραξε όταν κατέστειλε την εξέγερση της Νάουσας, το 1822, υπερέβησαν κάθε φαντασία.

          Ο Λάμπρος Κουτσονίκας στην «Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» που εκδόθηκε το 1864, αναφέρεται στα εγκλήματα του Αμπού Λουμπούτ Πασά στη Νάουσα:

*Η οδός Ζαφειράκη στη Νάουσα

         «Πολλάς των γυναικών- γράφει- έρριψαν εις τας φλόγας, των δε εγκύων έσχισαν τας κοιλίας . Τα νήπια τέκνα αρπάζοντες από τας χείρας των μητέρων τα έσφαζον έμπροσθεν αυτών ή τα εκρέμων εκ του τραχήλου των μητέρων, διάφοροι παρθένοι ερρίφθησαν μετά των μητέρων ζώσαι εντός του Μέλανος ποταμού (Μαυρονέρι) , οι δε θρασύδειλοι εχθροί του Χριστιανισμού Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης τρέχοντες, αυθορμήτως εγένοντο δήμιοι, σφάζοντες ως ζώα τους ανθρώπους».

          Και προσθέτει λίγο παρακάτω: «Ο δε ωμότερος πάντων των θηρίων αρχηγός Αμπαλουμπούτ, άμα έφθασαν αι αιχμαλωτισθείσαι γυναίκες των Καπετανέων Ζαφειράκη , Καρατάσου και Γάτζου, διέταξε και αι μέν των Ζαφειράκη και Καρατάσου προσηλώθησαν εις μίαν των θυρών του Πασά, όπου και απέθανον υπό τα βάσανα, η δε του Γάτζου σύζυγος δειλιάσασα μετέβαλε θρήσκευμα. Η τάλαινα Νιάουσα υπέστη την χειροτέραν των καταστροφών, διότι δεν υπήρχεν εις αυτήν ουδέν καταφύγιον!». 

          Η τύχη όμως του καταστροφέα της Νάουσας, δεν ήταν ευνοϊκή γι’ αυτόν. Σήκωσε κεφάλι κατά του Σουλτάνου, έδειξε σημεία ανυποταγής προς τον αυθέντη του και αυτό δεν ήταν δυνατόν να συγχωρηθεί. Ο Σουλτάνος απέστειλε απόσπασμα με διαταγή να συλληφθεί, να μεταχθεί στο Διδυμότειχο και να εγκλεισθεί στη φοβερή φυλακή «Ζιντάν», που υπάρχει εντός του βυζαντινού φρουρίου, απέναντι από τον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου.

Σύμφωνα με όσα γράφει ο αείμνηστος Δημήτριος Μανάκας στο βιβλίο του για την ιστορία του Διδυμότειχο (ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΣΤΑ "ΘΡΑΚΙΚΑ" ΜΕ ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ 1963, ΤΟΜΟΣ 37) στην  υγρή αυτή φυλακή έμεινε έξι μήνες μέχρις ότου τεκμηριώθηκε η κατηγορία εναντίον του. Διαπιστώθηκε ότι όντως είχε την πρόθεση να αποστατήσει και να  σχηματίσει δικό του βασίλειο.

*Δερβίσηδες, προηγούμενοι του Οθωμανικού στρατού

Έτσι η Υψηλή Πύλη, διέταξε Κούρδους δήμιους να έλθουν  στο Διδυμότειχο έφιπποι- τότε σιδηρόδρομος δεν υπήρχε- να παραλάβουν τον Αμπού Λουμπούτ πασά από τη φυλακή και να τον οδηγήσουν στον τόπο της εκτέλεσης. Καθ’ οδόν παρακαλούσε να του χαρίσουν τη ζωή του, όπως άκουσαν κρυφά οι χριστιανοί της πόλης και πρόσφερε χρήματα πολλά, αλλά οι δήμιοι, άκαμπτοι και πιστοί στο Σουλτάνο, έσυραν τον πανίσχυρο  πασά  σε ένα σημείο της σημερινής οδού Βασιλέως Αλεξάνδρου τον υποχρέωσαν να γονατίσει, και του έκοψαν την κεφαλήν, την τοποθέτησαν μέσα σε ένα δισάκι και την μετέφεραν στον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη.

Κατ' άλλους αποπειράθηκε να δραπετεύσει και τον σκότωσαν. Αυτό όμως δεν είναι αληθές.

Και καταλήγει ο Δημήτριος Μανάκας: «Τούτο ήτο το τέλος του αιμοσταγούς θηρίου το οποίον έβαψε με αθώον αίμα ραγιάδων την μακεδονικήν γην.  Ήξιζε πάντως τοιαύτης τιμωρίας. Η θεία δίκη τον κατεδίκασε όπως έπρεπε. Η πλατεία αύτη όπου εξετελέσθη, ωνομάζετο «Βεφά Γερή= θανάτου τόπος».

*Τούρκοι επιδρομείς σε προπαγανδιστική τουρκική καρτ ποστάλ

Η καρατόμηση του Πασόμπεη

          Ο επόμενος πασάς που καρατομήθηκε στο Διδυμότειχο ήταν ο Ισμαήλ Πασάς ο επονομαζόμενος και Πασόμπεης. Την πληροφορία αυτή μας παραδίδει ο Άγγλος ιστορικός Τζωρτζ Φίνλεϋ στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως». 

           Η συγκεκριμένη αναφορά με πολύτιμες πληροφορίες, που την μετέφρασε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και έμεινε ανέκδοτη για έναν αιώνα, γράφει:

          «Ο Σουλτάν Μαχμούτ είδεν ότι η διαγωγή των πασσάδων προ των Ιωαννίνων εξέθετε την επιτυχίαν της εκστρατείας. Ετιμώρησε την ανικανότητα του Ισμαήλ και την ανυποταξίαν του Πεχλιβάν απολύσας αυτούς της αρχηγίας. Ο Πεχλιβάν αμέσως κατεδικάσθη είς θάνατον. Ο Ίσμαήλ εστάλη να υπερασπίση την Άρταν εν υποδεεστέρα θέσει  και ο Χουρσίτ Πασσάς του Μορέως, πεπειραμένος παλαίμαχος τον αντικετέστησεν ως σερασκέρης των Ιωαννίνων. Η κακή διαγωγή του Ισμαήλ, όταν η Άρτα προσεβλήθη από τους Σουλιώτας, τους Αλβανούς και τους Έλληνας αρματωλούς, κατά Νοέμβριον του 1821, έγεινεν αιτία όπως εξορισθή ούτος εις Διμότικα, όπου και εκαρατομήθη». Ούτε ο μέγιστος Παπαδιαμάντης απέδωσε σωστά το όνομα του Διδυμοτείχου.....

          Την ιστορία του Φίνλεϋ εξέδωσε το Ίδρυμα της Βουλής για τη Δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό επί προεδρίας Δημητρίου Σιούφα.

          Ο Πασόμπεης είχε προβιβασθεί και στον βαθμό του βεζύρη τότε, μετονομάσθηκε σε Ισμαήλ Πασά και χρησιμοποιήθηκε από το Σουλτανικό καθεστώς για να καταπνίξει τις εξεγέρσεις των Σουλιωτών. Ευρισκόμενος μάλιστα στη Λάρισα, έστειλε προς τους μαχόμενους Σουλιώτες, όταν έλαβε την προαγωγή του, την ακόλουθη επιστολή:

          «Από τον Ισμαήλ Πασσάν Βεζύρην και Βελήν (Διοικητήν)των Ιωαννίνων και του Δελβίνου προς άπαντας τους μεγάλους και μικρούς καπετανέους Σουλιώτας, τους ευρισκομένους εις τους Κορφούς και εις τας άλλας νήσους, προς ούς απονέμω κατά πρώτον τον χαιρετισμόν μου και  έπειτα τοις φανερώνω, ότι ο πολυχρόνιος  Βασιλεύς μου έκανε ινογέτι (εχάρισεν) τρία τούγια, του δε Αλή Πασσά, Μουχτάρ Πασσά και Βελή Πασσά και της επιλοίπου  ταύτης φαμιλιάς τοις τα εσήκωσε, και δι’ υψηλού Φερμανίου, τους προστάζει να σηκωθή όλη η Φαμιλιά και να υπάγη να κατοικήση εις Τεπελένι. Λοιπόν είμαι βέβαιος, ότι άμα λάβετε την επιστολήν μου όλοι θα σηκώσητε τας χείρας και τους οφθαλμούς εις τους ουρανούς εις τον ουρανόν δια να κάμητε Δούβαν (δέησιν) δια την ζωή του κραταιοτάτου Βασιλέως , όπου με αυτό το μεγάλον του ραχμέτι κράζει οπίσω εις την Πατρίδα Σας όλους Σας δια να πάρητε τα μούλκια σας και οσπήτιά σας και να μεταγνωρίσητε τους συγγενείς τους εδικούς Σας. Δια τούτο δεν χρειάζεται αργοπορία, αλλ΄ αμέσως να αρματωθήτε κατά την Βασιλικήν Διαταγήν και με τον εγνωσμένον ζήλον σας εις την αγαπημένην Σας Πατρίδα να πηγαίνητε εις την Πατρίδα να συντρέξητε τον Καπετανόμπεϊ όπου έχει την Σημαίαν της Βασιλικής αρμάδας και να δώσητε το παράδειγμα της ανδρείας Σας και όλων των πατριωτών, ώστε να θαυμάση ο κόσμος όλος πόσην επιθυμίαν έχετε να συντρέξητε την Βασιλικήν προσταγήν και πόσον ηξεύρητε να τιμάτε την Πατρίδα σας και τα χώματα όπου σας εγέννησαν. Υγιαίνετε!

Εν Λαρίσση τη 30 Ιουλίου 1820. Ισμαήλ Πασσάς».

*Η Φιλιππούπολη σήμερα

Εξόριστος καταχραστής

          Τέλος γνωρίζουμε ότι στο Διδυμότειχο εξορίστηκε και πέθανε και ο Έλληνας κεχαγιάς της Φιλιππούπολης Αναστάσιος Παπάζογλου, όταν τα εσνάφια (συντεχνίες) έλεγξαν τους λογαριασμούς του και βρήκαν πως το 1827, καταχράστηκε 60.000 γρόσια, χρήματα κοινοτικά, που τα ξόδεψε και δεν είχε πλέον την δυνατότητα να τα επιστρέψει (Βλέπε Ανδρέα Κ. Λυμπεράτου «Οικονομία, Πολιτική και Εθνική Ιδεολογία- Η διαμόρφωση των εθνικών κομμάτων στη Φιλιππούπολη του 19^ου αιώνα» σελ. 201). 

           Εκτελέσεις όμως είχαμε και αργότερα, κατά την διεξαγωγή του ρωσοτουρκικού πολέμου. Από δημοσίευμα της "Εφημερίδας" του Δημητρίου Κορομηλά (3/9/1877) πληροφορούμαστε ότι στο Διδυμότειχο έγιναν στις 30 Αυγούστου 1877, τέσσερις απαγχονισμοί Βουλγάρων, που τους καταδίκασε σε θάνατο τουρκικό στρατοδικείο ως επαναστάτες.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης