ΓΕΥΣΗ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

*Οι φυλακές "Σουκρί Πασά" της Αδριανούπολης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Σήμερα όταν μιλάμε για τουρκικές φυλακές, στο νου μας φέρνουμε τη γνωστή αμερικάνικη ταινία «Το εξπρές του μεσονυκτίου». Ωστόσο οι τουρκικές φυλακές ήταν διαχρονικά, πάντα ένα πρόβλημα, τόσο για τους φυλακισμένους τους, όσο και για το ίδιο το Οθωμανικό κράτος.

Στην εργασία αυτή, δεν υπάρχουν περιγραφές από πρώτο χέρι για τις συνθήκες που επικρατούσαν εκεί. Είναι απολύτως βέβαιο, πως ήταν άκρως τραγικές. 


Από ορισμένα δημοσιεύματα όμως διαπιστώνει κανείς, ότι όχι μόνο τα σωφρονιστικά καταστήματα δεν ήταν καλά, αλλά χώλαινε αθεράπευτα και στο σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης, αφού παρέμεναν στοιβαγμένοι στις φυλακές κρατούμενοι, επειδή τίποτα δεν περπατούσε από πλευράς ανακριτικής διαδικασίας, αλλά και γιατί κανένας σχεδόν στην πράξη δεν σεβόταν τα ανώτατα όρια προφυλάκισης.

*Η Αδριανούπολη

Σύμφωνα με μια πληροφορία, της 9^ης Ιουνίου 1851[1] από τον Έλληνα υποπρόξενο Ιωσήφ Βαρότση, στις κεντρικές φυλακές Αδριανούπολης ήταν εγκάθειρκτοι 260 ληστές και πολλοί κατηγορούμενοι για φόνους.

Ο «Νεολόγος» τον  Απρίλιο του 1875 μας πληροφορεί ότι οι φυλακές της Αδριανούπολης είχαν γεμίσει ασφυκτικά από φυλακισμένους εναντίον των οποίων δεν είχε διεξαχθεί καμιά ανάκριση. Επειδή το πράγμα ήταν καταφανώς άδικο ο γενικός διοικητής της πόλης σχημάτισε ειδική επιτροπή από τους Χατζή Σακίρ Εφέντη και Αλεξάνδρου, μελών του Εφετείου και Γεωργίου, μέλους του πολιτικοποινικού δικαστηρίου και διέθεσε πολλούς γραμματείς και ανακριτές για ταχεία περάτωση των ανακρίσεων, ώστε να αποσυμφορηθούν οι φυλακές.

*Οι Μύλοι των ΑδελφώνΠαντερμαλή στην Καλλίπολη

Η «Μπασιρέτ» έγραφε το 1875, ότι ο διοικητής της Καλλίπολης Τζεμήλ Πασάς, επισκέφθηκε τις φυλακές της πόλης και διαπίστωσε ότι ορισμένοι κρατούμενοι εκρατούντο αδίκως αν και είχαν υπερβεί το όριο της προφυλάκισής του εξαιτίας των καθυστερήσεων της τουρκικής Δικαιοσύνης, ενώ άλλοι εκρατούντο αδίκως. Αμέσως διέταξε να διεκπεραιωθούν ταχύτατα οι ανακριτικές διαδικασίες και να αποσυμφορηθούν οι φυλακές.

Μεταξύ των απολυθέντων ήταν και 26 φυλακισμένοι που τους χαρίστηκε το υπόλοιπο ποινής 1,5 μήνα, λόγω κάποιας τουρκικής γιορτής στις 13 Ιουνίου 1875.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό περιστατικό ήταν η απόδραση των κρατουμένων από τις φυλακές της Ραιδεστού στις 20 Μαρτίου 1875.

 Το απόγευμα εκείνης της μέρας ένας φυλακισμένος άρχισε να παίζει βιολί και όλοι μαζί οι κρατούμενοι άρχισαν να τραγουδούν δυνατά. Την ίδια ώρα κάποιοι άλλοι λιμάριζαν τα κάγκελα της φυλακής χωρίς φυσικά να ακούγονται. Τους σκέπαζε ο θόρυβος των τραγουδιών.

Τη νύχτα ένας φυλακισμένος ζήτησε από το δεσμοφύλακα να τον οδηγήσει έξω για προσωπική του ανάγκη. Μόλις μπήκε μέσα στο κελί τον ακινητοποίησαν οι φυλακισμένοι του έδεσαν το στόμα με ένα μαντήλι και απέδρασαν. Αυτός κατόρθωσε κάποια στιγμή να λυθεί και ειδοποίησε τους χωροφύλακες οι οποίοι με τα γιαταγάνια στα χέρια ξεχύθηκαν στην πόλη να συλλάβουν τους δραπέτες.

Μετά από πολύωρες αναζητήσεις, όταν τους εντόπισαν διεξήχθη μεγάλη μάχη στη διάρκεια της οποίας πέντε χωροφύλακες τραυματίσθηκαν ελαφρά και 15 δραπέτες βαριά. Συνελήφθησαν όλοι, πλην ενός επικίνδυνου Κιρκάσιου, ο οποίος διέφυγε.

***

          Εξίσου σκληρή ήταν και η μεταχείριση των κατηγορουμένων, ειδικά δε όταν επρόκειτο για επαναστάτες εναντίον της εξουσίας του Σουλτάνου.

          Μια άκρως ενδιαφέρουσα περιγραφή της μεταχείρισης τέτοιων κατηγορουμένων, μας παρέχει ο Έλληνας υποπρόξενος της Αδριανούπολης Ιωσήφ Βαρότσης με αναφορά τους στις 8 Μαρτίου 1851. Πρόκειται για τη διέλευση από τη θρακική μεγαλούπολη 110 Βόσνιων που είχαν επαναστατήσει ανεπιτυχώς κατά του Σουλτάνου. Είχαν συλληφθεί και μεταφέρονταν στην Κωνσταντινούπολη. Από τη Σόφια τους συνόδευε φρουρά 700 ιππέων.

*Εικόνα της Αδριανούπολης

          Από τους συλληφθέντες, οι δύο πασάδες Μουσταφάς και Μαχμούτ ήταν χωρίς δεσμά και αυτό προκάλεσε εντύπωση.

          Ακολουθούσαν δέκα μπέηδες, που είχαν αλυσίδες στον τράχηλο και τα πόδια. Δώδεκα υπέργηροι προύχοντες, ήταν και αυτοί αλυσοδεμένοι, και κατόπιν οχτώ νομοδιδάσκαλοι. Υπήρχαν επίσης χιλίαρχοι και εκατόνταρχοι, καθώς και πολλοί αντάρτες.

          «Η αταραξία και το αγέρωχον των αιχμαλώτων τούτων, υπερεξέπληξε τους απείρους θεατάς, τρέξαντας οράν αυτούς εισερχομένους». 

          Στην Αδριανούπολη η πομπή των συλληφθέντων επαναστατών έμεινε δύο μέρες. Κατά το διήμερο εκείνο πέθανε ένας μπέης από τις ταλαιπωρίες της αιχμαλωσίας. Από εκεί οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη με φρουρά 400 λογχιστών.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

---

[1] ΙΑΥΕ 1851 φάκ. 37,13