*1922, πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία
Η Γ΄ Συντακτική Συνέλευση, έχει πάρει τη θέση της στην ελληνική πολιτική ιστορία, καθώς συνδέθηκε με ορισμένα από τα πλέον δραματικά ιστορικά περιστατικά που κυριάρχησαν στην Ελλάδα την εποχή του Διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Η Γ΄ Συντακτική Συνέλευση, που λειτούργησε κατά τα έτη 1921-1922, περιλαμβάνει στις σελίδες της μερικά από τα πλέον δραματικά κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Συγκροτήθηκε από τους βουλευτές που εξελέγησαν στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920. Οι εκλογές αυτές, οι πλέον ανεξήγητες, προκλήθηκαν πρόωρα από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μόλις αυτός πέτυχε την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, η οποία δημιουργούσε την Μεγάλη Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Το κλίμα ευφορίας που διακατείχε το στρατόπεδο των Φιλελευθέρων, γρήγορα μεταβλήθηκε σε κλίμα κατήφειας και απαισιοδοξίας. Ο λαός έφερε στην εξουσία το κόμμα των Λαϊκών.
* Ο Πρόεδρος της Γ' Συντακτικής Συνέλευσης, Κωνσταντίνος Αργασάρης Λομβάρδος,
από τη Ζάκυνθο
Τα μέλη της Συνέλευσης ορκίσθηκαν στις 23 Δεκεμβρίου 1920 και οι εργασίες της άρχισαν ουσιαστικά από τις 18 Ιανουαρίου 1921 με την εκλογή ως πρόεδρου της Συνέλευσης του Κωνσταντίνου Αργασάρη- Λομβάρδου και τις ευχαριστίες των πληρεξουσίων της Θράκης, οι οποίοι εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη των συμπατριωτών τους προς όσους συνετέλεσαν στη δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδας. Η Θράκη είχε μόλις απελευθερωθεί και έστειλε πληρεξουσίους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Οι εργασίες της Συνέλευσης αυτής, που κήρυξε εαυτή Συντακτική Συνέλευση, στις 25 Ιανουαρίου 1921, κράτησαν τελικά ως τις 29 Ιουλίου 1922, οπότε διακόπηκαν, για να επαναληφθούν στις 15 Οκτωβρίου 1922. Στις 10 Φεβρουαρίου 1921 η Συντακτική Συνέλευση συγκρότησε επιτροπή από 49 μέλη, για την κατάρτιση του νέου Συντάγματος. Η επιτροπή εργάσθηκε με ζήλο, αλλά λόγω του πολέμου στη Μικρά Ασία, οι συνθήκες ήταν απρόσφορες για την προώθηση του Συντακτικού έργου, στην Ολομέλεια της Συνέλευσης. Στην επιτροπή εκείνη συζητήθηκε ακόμα και η καθιέρωση και προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών.
Αλίμονο όμως!…. Οι εργασίες της Γ΄ Συντακτικής Συνέλευσης δεν επαναλήφθηκαν ποτέ… Είχε μεσολαβήσει η Μικρασιατική Καταστροφή. Οι προσδοκίες των Πανελλήνων, είχαν γίνει πλέον συντρίμμια, ενώ ο Στρατός επαναστάτησε.
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1922 ο συνταγματάρχης Στυλιανός Γονατάς επικεφαλής του επαναστατημένου Στρατεύματος, συνέταξε στη Μυτιλήνη προκήρυξη με την οποία εν ονόματι της Επανάστασης, ζητούσε την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου υπέρ του διαδόχου Γεωργίου, άμεση διάλυση της Εθνοσυνέλευσης, σχηματισμό νέας κυβέρνησης προσκείμενης στη Αντάντ και άμεση ενίσχυση του Θρακικού Μετώπου. Η προκήρυξη ρίχτηκε από στρατιωτικό αεροπλάνο στο κέντρο της Αθήνας, το πρωί της 26ης Σεπτεμβρίου. Ήταν η αρχή του τέλους….
*Το άδοξο τέλος της Γ' Συντακτικής Συνέλευσης, όπως έχει καταγραφεί στα Πρακτικά της Βουλής
Στα πρακτικά της Βουλής της 29ης Ιουλίου 1922, είχε μπει εκ των υστέρων, στο τέλος του τόμου, η ακόλουθη προσθήκη, η οποία έκλεινε άδοξα το βίο της Γ΄ Συντακτικής Συνέλευσης.
«Κατόπιν της εν Μικρά Ασία Εθνικής καταστροφής, δι’ επαναστατικής προκηρύξεως του Ελληνικού Στρατού και Στόλου, φερούσης την υπογραφήν του συνταγματάρχου Στυλιανού Γονατά και διανεμηθείσης δι’ αεροπλάνου προς τον Βασιλέα, τον Πρόεδρον της Συνελεύσεως και τον Ελληνικόν λαόν εζητήθη πλην άλλων και η διάλυσις της Γ΄ εν Αθήναις Συνελεύσεως, ήτις ούτω και διελύθη».
Η προκήρυξη του Γονατά, που είχε εκδοθεί στη Μυτιλήνη στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 21 Σεπτεμβρίου 1922.
Για την Ελλάδα, μέσα από μια τραγωδία άρχιζε μια νέα εποχή…
Π.Σ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
