Μάχη με κομιτατζήδες έξω από την Αλεξανδρούπολη, το 1907

*Εικόνα μιας από τις πολλές βουλγαρικές συμμορίες κομιτατζήδων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Η Θράκη υπέστη πολλά κατά τα πρώτα χρόνια του 20^ου αιώνα, από τη  δράση βουλγαρικών συμμοριών. Τα μέλη τους με τη γνωστότερη ονομασία κομιτατζήδες, ήταν στην ουσία παρακρατικοί, μέλη ακραίων κομιτάτων, που με το πρόσχημα πατριωτικής δράσης, σκότωσαν, λήστευαν και τρομοκρατούσαν του ελληνικού πληθυσμούς αποσκοπώντας να τους αποσπάσουν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και να τους εντάξουν, στην σχισματική βουλγαρική εκκλησία.

            Η μεγάλη έξαρση της δράσης των κομιτατζήδων σημειώθηκε κυρίως στη Μακεδονία, αλλά δεν έμεινε στο απυρόβλητο και η Θράκη στο σύνολό της. Στο πλαίσιο αυτού του εθνικού ανταγωνισμού μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων σημειώθηκαν πολλές μάχες τόσο μεταξύ ανταρτικών ομάδων των Ελλήνων και των Βουλγάρων, όσο και του Οθωμανικού στρατού.

            Μια τέτοια μάχη, ξεχασμένη σήμερα, έγινε στα πρόθυρα της Αλεξανδρούπολης στο χωριό Λουτρός, το 1907.

*Από την εφημερίδα "Καιροί" των Αθηνών

Τότε ονομάζονταν Λουτζάκιοϊ

            Τα γεγονότα άρχισαν στις 9 Νοεμβρίου 1907, όταν οι Τουρκικές αρχές του Δεδέαγατς έλαβαν πληροφορίες ότι ομάδα Βουλγάρων κομιτατζήδων, διέμενε στο σχισματικό τότε χωριό Λουτζάκιοϊ (σήμερα Λουτρός) που απείχε μισή ώρα από τα θερμά λουτρά της αρχαίας Τραϊανούπολης (Λίτζα). Κατά την εφημερίδα των Αθηνών «Καιροί» στο Λουτζάκιοϊ κατοικούσαν 200 Τούρκοι και 600 Βούλγαροι σχισματικοί. Αμέσως έστειλαν απόσπασμα στρατού για να τους καταδιώξει. Το απόσπασμα αρχικά περικύκλωσε το χωριό για να μην διαφύγουν. Οι κρυμμένοι Βούλγαροι αναγκάσθηκαν να απαντήσουν με πυρά. Η μάχη που έγινε την επομένη και η πολιορκία του χωριού ήταν πολύωρη. Κατά τη διάρκειά της σκοτώθηκαν 8 Βούλγαροι και 3 τραυματίσθηκαν. To Τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα είχε 4 νεκρούς και 2 τραυματίες χωροφύλακες.

            Οι Τούρκοι έδωσαν μεγάλη σημασία στο γεγονός αυτό από την αρχή. Για το λόγο αυτό έσπευσε μαζί με το καταδιωκτικό απόσπασμα επιτόπου και ο μουτασερίφης του Δεδέαγατς Χασάν Ριφάτ Μπέης. Ταυτόχρονα από την Αδριανούπολη ξεκίνησαν εκτάκτως σιδηροδρομικώς για ενίσχυση δύο τάγματα στρατού.

            Σύμφωνα με πληροφορίες των εφημερίδων στην περιοχή μεταξύ Δεδέαγατς και Σουφλίου, είχαν λημεριάσει περί τους 300 κομιτατζήδες. Είχαν ξεκινήσει από την περιοχή Μουσταφά Πασά (σήμερα βουλγαρικό Σβίλεγκραντ) σκόρπισαν σε ομάδες και κάθε ομάδα πήρε τη δική της κατεύθυνση.

*Μια άλλη βουλγαρική συμμορία του 1900

Ο βοεβόδας Κεσάνωφ νεκρός

            Σύμφωνα με μεταγενέστερες πληροφορίες ο φονευθείς αρχηγός της βουλγαρικής συμμορίας ονομάζονταν Κεσάνωφ, αλλά και αυτό φαίνεται πως ήταν ψευδώνυμο. Υπήρχαν ενδείξεις αρκετές ότι αυτός ήταν αξιωματικός του Βουλγαρικού στρατού. Αρχικά είχε πιστευθεί πως αρχηγός ήταν κάποιος ονόματι Ντάνεφ, γιατί επάνω του βρέθηκαν αρκετά έγγραφα του κομιτάτου.

            Εκτός από τους φονευθέντες κομιτατζήδες, συνελήφθησαν και 2 ζώντες την επομένη μέρα της συμπλοκής. Κάθε Βούλγαρος νεκρός διαπιστώθηκε ότι κουβαλούσε ένα μικρό σακίδιο με πρόχειρα φάρμακα και επιδέσμους. Το εντυπωσιακό ήταν ότι σε κανέναν δεν βρέθηκε τροφές και δεύτερη αλλαξιά εσωρούχων. Αυτό το γεγονός ερμηνεύθηκε σαν ισχυρή ένδειξη ότι σε κάθε χωριό βουλγαρικό, είχε εγκατασταθεί ένα είδος επιμελητείας για τους περιφερόμενους κομιτατζήδες. Είχε λεχθεί τότε ότι σε σπίτι του ίδιου χωριού ήταν κρυμμένοι και άλλοι κομιτατζήδες, που κατόρθωσαν να διαφύγουν ανενόχλητοι γιατί η έρευνα που έκανε ο Οθωμανικός στρατός ήταν ατελής. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες φορούσαν μπλε ενδυμασίες και είχαν τουφέκια τύπου Μάνλιχερ με αφθονία φυσιγγίων.

*Η "Εστία" για τη συμπλοκή έξω από την Αλεξανδρούπολη

            Στους νεκρούς κομιτατζήδες βρέθηκαν ενοχοποιητικά έγγραφα για την μέλλουσα δράση του Μακεδονο- Αδριανουπολίτικου κομιτάτου, τα οποία παραδόθηκαν στον Τούρκο εισαγγελέα του Δεδέαγατς για τα περαιτέρω.

            Τη δράση του βοεβόδα Κεσάνωφ στη Θράκη, είχε καταγγείλει με επιστολή του στις 19 Νοεμβρίου προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Μητροπολίτης Αίνου Ιωακείμ (κατά κόσμον Γεωργιάδης).

            Πάντως μια ομάδα 50 συμμοριτών Βουλγάρων πέρασαν από τον ποταμό Έβρο στην Ανατολική Θράκη. Κατά την εφημερίδα «Ακρόπολις» αυτοί σκόπευαν να δράσουν στις περιοχές Κεσσάνης, Αίνου και Μαλγάρων.

*Ο μητροπολίτης Αίνου Ιωακείμ (Γεωργιάδης)

Η περίπτωση του Μαντζάρωφ στη Θράκη

 

                  Στη μάχη που έγινε στο χωριό Λουτρός το 1907, έχασε τη ζωή του ένας διακεκριμένος Βούλγαρος εθνικιστής με έντονη δράση κομιτατζή, ο Λαζάρ Μαντζάρωφ.

             Γεννήθηκε το 1872 στο χωριό Νεγκοβάνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν γιος του αρχιμανδρίτη Ιβάν Μαντζάρωφ. Το 1892 αποφοίτησε από τη Βουλγαρική Σχολή Θεσσαλονίκης. Αργότερα πήγε στη Βουλγαρία και έγινε αρχικά δάσκαλος στη Ζεράβνα και στη Ρίλα.

             Άρχισε τη δράση του από το 1897 όταν διορίστηκε από τη Βουλγαρική Εξαρχία επικεφαλής των δασκάλων των βουλγαρικών σχολείων στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών.

            Εντάχθηκε στην βουλγαρική επαναστατική οργάνωση ΕΜΕΟ και ηγήθηκε στην τοπική επαναστατική επιτροπή. Ο Μαντζάρωφ ανέπτυξε το δίκτυο της επαναστατικής επιτροπής στην περιοχή  του. Το 1899 πέρασε στην παρανομία. Τέθηκε επικεφαλής μιας «τσέτας».  Είχε συνοδεύσει τον Βούλγαρο επαναστάτη Γκότσε Ντέλτσεφ κατά την περιοδεία του στην Αδριανούπολη το 1900. Τον Απρίλιο του 1902 συμμετείχε στο Συνέδριο της ΕΜΕΟ στη Φιλιππούπολη, όπου εξελέγη αρχηγός της επαναστατικής περιφέρειας των Σαράντα  Εκκλησιών. Ο Μαντζάρωφ ήταν εκπρόσωπος στο συνέδριο της Πέτροβα Νίβα, όπου εξελέγη μέλος της κεντρικής επιτροπής. Συμμετείχε στην εξέγερση του Ίλιντεν του 1903. Μετά την εξέγερση αυτή των Βουλγάρων, που δεν είχε σοβαρή συνέχεια, ενίσχυσε την οργάνωση των Βουλγάρων στη Ροδόπη και τη Δυτική Θράκη. Στο συνέδριο της ΕΜΕΟ στη Βάρνα το 1904 εξελέγη μέλος του κύριου σώματος της περιοχής της Αδριανούπολης. Ο Μαντζάρωφ συμμετείχε στο Συνέδριο της Ρίλα το 1905.

             Σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές, έχασε τη ζωή του το 1907 κοντά στο χωριό Λουτζάκιοϊ (Λουτρός) της περιοχής του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) στη σύγκρουση με οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα. μαζί με τους Πέταρ Βάσκωφ, Γκεόργκι Γεκσιάνωφ, Τσάνκο Καραμπρακάνωφ, και Γιαννάκι Μίλκωφ.

              Άραγε μήπως ο Μαντζάρωφ ήταν ο Κεσάνωφ; Παραμένει το ερωτηματικό.

Και αγγλική ανάμιξη στον νομό Έβρου

            Είναι περίεργο, αλλά στη δράση κομιτατζήδων στη Θράκη είχε καταγγελθεί και αγγλική ανάμιξη.

            Ειδικότερα πέντε ή έξη μέρες πριν από την συγκεκριμένη εμφάνιση των κομιτατζήδων, εμφανίσθηκε στο Δεδέαγατς- όπου δεν υπήρχαν εμφανή αγγλικά συμφέροντα- ο γενικός πρόξενος της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη Φίτς Μώρις, ο οποίος έμεινε δύο μέρες και επισκέφθηκε με συνοδεία διερμηνέα και τα γύρω βουλγαρικά χωριά στα οποία διακήρυττε, ότι οι κάτοικοι εκείνων των περιοχών είναι… Βούλγαροι και οφείλουν να εργάζονται υπέρ της Βουλγαρίας και να είναι φανατικοί πατριώτες! Μεταξύ άλλων είχε επισκεφθεί το Ντερβέντ (σημερινός Άβας) και Ντογάν Ασάρ (σημερινή Αισύμη). Στα χωριά που επισκέπτονταν συνομιλούσε με τον ιερέα και το μουχτάρη του χωριού, αλλά παρέμεινε άγνωστο το περιεχόμενο των συνομιλιών του.

*Από την "Ακρόπολι"

            Στους λοιπούς κατοίκους που μιλούσε δημόσια, συμβούλευε να δείχνουν έμπρακτα ότι είναι Βούλγαροι και συνιστούσε να δείχνουν με φανατισμό τον πατριωτισμό τους.

            Ο Άγγλος διπλωμάτης δεν ήταν όμως και τόσο προσεκτικός. Τα έλεγε αυτά σε όποιον έβλεπε μπροστά του να φοράει τοπική φορεσιά. Έτσι όταν πήγε στο Σουφλί, έπιασε κουβέντα με ένα Σουφλιώτη, προσπαθώντας να τον πείσει ότι είναι Βούλγαρος, γιατί η ενδυμασία του είναι βουλγαρική και τα έθιμα του Σουφλίου ήταν βουλγαρικά!!!

            Ο ανώνυμος Σουφλιώτης απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη στις αυθαιρεσίες του Άγγλου.

            -Στο Σουφλί είμαστε όλοι Έλληνες!!!

            Πάντως λίγες μέρες μετά από εκείνη την επίσκεψη του Άγγλου διπλωμάτη, η Τουρκική κυβέρνηση είχε πάρει πληροφορίες ότι εισέβαλαν στη Θράκη ομάδες του Βουλγαρικού κομιτάτου και διασκορπίσθηκαν σε διάφορα σημεία.

            Χαρακτηριστικά στις 6 Νοεμβρίου 1907 ο στρατιωτικός διοικητής του χωριού Χιρκάς (σήμερα Κίρκη) είχε πληροφορηθεί ότι στο απέναντι βουνό της περιοχής Μπάντουρεν (σήμερα Πάταρα) βρέθηκαν 3 Τούρκοι, που είχαν δολοφονηθεί από άγνωστους. Στις 9 Νοεμβρίου υπήρχαν πάλι πληροφορίες για εμφάνιση Βουλγαρικής συμμορίας μεταξύ των χωριών Τσάμουρεν (σήμερα Πεύκα) και Λουτζάκιοϊ (Λουτρός).

*Από το "Χρόνο" των Αθηνών 

   
           Εκείνο το καλοκαίρι του 1907 είχαν σημειωθεί και άλλες αναμίξεις των Άγγλων στη Θράκη, όπως για παράδειγμα, όταν δημιουργήθηκε πρόβλημα απομάκρυνσης των Βουλγάρων εργατών από τα καπνεργοστάσια της Ξάνθης, εμφανίσθηκε Άγγλος πρόξενος- ίσως και ο ίδιος- ο οποίος παρότρυνε τον Μητροπολίτη Ξάνθης να βρεθεί λύση, όπως είχε βρεθεί στις Σέρρες και τη Δράμα.

            «Πάντα ταύτα αποδεικνύουν ότι οι Βούλγαροι έχουν εν Θράκη ισχυρόν προστάτην, όστις προσπαθεί να φέρη αυτούς εις το Αιγαίον» έγραφε η εφημερίδα «Θράκη» όργανο του εν Αθήναις Θρακικού Πατριωτικού Συλλόγου.

            Η εφημερίδα «Καιροί» χωρίς να αναφέρεται στην ύποπτη αγγλική ανάμιξη είχε γράψει ότι «είναι προφανές ότι οι Βούλγαροι ετοιμάζουν και εν Θράκη έκτακτον κίνημα, παρόμοιον προς τα διαδραματιζόμενα εν Μακεδονία».    

            Η εφημερίδα «Αθήναι» προειδοποιούσε: «Ενόσω ακόμη μένει καιρός πρέπει να σκεφθώσι περί της καταλλήλου ενεργείας οι ημέτεροι δια να μη συμβή ό,τι συνέβη και εν Μακεδονία».

            Ένα μήνα νωρίτερα στις 25 Οκτωβρίου ο Μητροπολίτης Ξάνθης Ιωακείμ με έκθεσή του προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, είχε καταγγείλει ότι πριν από μια εβδομάδα, οι Βούλγαροι είχαν αποπειραθεί να πυρπολήσουν το κτίριο του ελληνικού σχολείου στο Άνω Πασμακλή (σήμερα βουλγαρικό Σμόλιαν) του καζά Αχήρ Τσελεμπή.

Η δολοφονία του Σαράφωφ στη Σόφια

            Τις ημέρες των γεγονότων στην περιοχή της Αλεξανδρούπολη, δολοφονήθηκαν στο Σόφια από τον επίσης κομιτατζή Ν. Πανίτσα, ο Μπόρις Σαράφωφ αρχηγός των κομιτατζήδων ηλικίας 35 ετών και ο φίλος του Ι. Γκαρβάνωφ.

            Παράλληλα η Υψηλή Πύλη είχε αποφασίσει να ενισχύσει τα σύνορά της προ την Βουλγαρία, για να μην περνούν στα εδάφη της οι συμμορίες. Μεταξύ άλλων αποφάσισε την ανέγερση 70 νέων οχυρωματικών σταθμών και την μεταφορά πυρομαχικών στο διαμέρισμα της Άνω Τζουμαγιάς.

            Από τα δημοσιεύματα του Τύπου προκύπτει ότι αναφορές για τα τεκταινόμενα στη Θράκη, στέλνονταν στο Θρακικό Τμήμα της οργάνωσης «Ελληνισμός».

            Ο «Ελληνισμός» ήταν μια πατριωτική οργάνωση που ιδρύθηκε στην Αθήνα στις 15 Νοεμβρίου 1892. Σκοπός της, σύμφωνα με το καταστατικό της, ήταν η «εξερεύνηση και θεραπεία των δικαίων του Ελληνισμού». Η οργάνωση είχε ως έμβλημά της τον «αναγεννώμενο φοίνικα». Επίσης εξέδιδε με ομώνυμο τίτλο περιοδικό. Ισόβιος πρόεδρος του «Ελληνισμού» ήταν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νεοκλής Καζάζης, ο οποίος πέθανε το 1936.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων Νοεμβρίου 1907, των εφημερίδων «Θράκη», «Νέα Ημέρα», «Εστία», «Καιροί», «Αθήναι». * https://en.wikipedia.org/wiki/Lazar_Madzharov