Για να γνωρίσουμε ένα σπουδαίο Θράκα εκπαιδευτικό, αγνοημένο σήμερα

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μπροστά στο Αβερώφειο Γυμνάσιο, κατά την επίσκεψή του το 1915. Εικονίζονται επίσης από αριστερά Στέφανος Δέλτας, Ραδάμανθυς Ραδόπουλος, Μικές Σαλβάγος, Δημήτριος Θεοδωράκης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Μικές Συνοδινός και με υποσημειώση 
ο Παλαιολόγος Γεωργίου. Φωτογραφικό αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

*Διέπρεψε στα σχολεία της Αιγύπτου

*Τον στήριζε ο Γεώργιος Αβέρωφ

*Πέθανε πάμπτωχος στο Κάιρο

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Πολλές φορές στη Θράκη, είτε από αμέλεια, είτε από αφέλεια, είτε από άλλους ποικίλους λόγους, αφήσαμε να μείνουν στην αφάνεια σημαντικά ιστορικά γεγονότα ή να αγνοηθούν ενδιαφέρουσες προσωπικότητες κάθε είδους, αντί να προβάλλονται και να τιμώνται.

Μια τέτοια περίπτωση εμβληματικού Θρακός εκπαιδευτικού, που διέπρεψε στα περίφημα ελληνικά σχολεία της Αλεξάνδρειας, προστατευόμενος μάλιστα του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, ήταν ο Παλαιολόγος Γεωργίου.

Γεννήθηκε στη Μαρώνεια στις 24 Οκτωβρίου 1857. Η οικογένειά του μετανάστευσε το 1866 στην Αίγυπτο, εγκαταστάθηκε στο Κάιρο και ο μικρός Παλαιολόγος μαθήτευσε στην Αμπέτειο Σχoλή του Καΐρου.

Την εποχή εκείνη, προς τα τέλη του 19^ου αιώνα στην Αίγυπτο κυριαρχούσε ο Γεώργιος Αβέρωφ (Γεώργιος Αυγέρου Αποστολάκας) ο οποίος καθιέρωσε το βαπτιστικό όνομα του πατέρα Αυγέρου ως επίθετο. Επειδή όμως ο Αυγέρος είχε ζήσει πολλά χρόνια στη Ρωσία, το όνομά του είχε παραφθαρεί σε Αβέρωφ, ονομασία, που επικράτησε τελικά στα επόμενα χρόνια. Ο Γεώργιος Αβέρωφ αναδείχθηκε στην Αίγυπτο σε δεινό επιχειρηματία και διαθέτοντας τόλμη και όραμα, εξελίχθηκε στον μεγαλύτερο έμπορο της χώρας και σε σημαντική προσωπικότητα των Ελλήνων της Αιγύπτου. Παράλληλα ασχολήθηκε με τραπεζικές εργασίες, την αγορά και εκμίσθωση πολλών κτημάτων ενώ με τα ποταμόπλοιά του στον Νείλο, κυριάρχησε στις μεταφορές στο εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο της Αιγύπτου. Από αυτές τις δραστηριότητες απόκτησε μία τεράστια περιουσία την οποία διέθεσε για εθνικούς και κοινωφελείς σκοπούς, στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο.

*Ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ

Ο Αβέρωφ διέκρινε πολύ γρήγορα τις ικανότητες του νεαρού μαθητή Παλαιολόγου Γεωργίου και του εξασφάλισε υποτροφία  για να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, όπου και πήρε το 1882 το διδακτορικό του δίπλωμα. Το θέμα του διδακτορικού του διπλώματός, αφορούσε το αρχαίο σατυρικό δράμα και τον «Κύκλωπα» του Ευριπίδη. Στη συνέχεια, συμπλήρωσε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια του Γκέττινγκεν για δύο χρόνια, του Βερολίνου για έξι μήνες και του Μάρμπουργκ. Στη συνέχεια εργάσθηκε για έξι μήνες στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας και έξι επιπλέον μήνες στην Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη του Μιλάνου. Το 1887 επέστρεψε στην Αθήνα, όπου του επεδόθη διορισμός για την Ευαγγελική Σχολή  και το Ομήρειο παρθεναγωγείο της Σμύρνης. Ένα χρόνο αργότερα το 1889 κλήθηκε στην Αλεξάνδρεια από την Ελληνική Κοινότητα, με μηνιαίο μισθό 22 λίρες Αγγλίας. Ήταν φιλομαθής. Έμαθε Αγγλικά σε ηλικία 45 ετών. Υπήρξε οπαδός της καθαρεύουσας.

*Ο Παλαιολόγος Γεωργίου στο κέντρο της φωτογραφίας, με μαθητές του 
και άλλους καθηγητές. Φωτογραφία Ε.Λ.Ι.Α.

Η Θρακική παρουσία στην Αίγυπτο

Στην Αίγυπτο πάντως ζούσαν και πολλοί Θράκες. Το 1908 ιδρύθηκε εκεί η Θρακική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα, η οποία δυστυχώς δεν μακροημέρευσε. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητας, αποτελούσαν οι: Παλαιολόγος Γεωργίου (Πρόεδρος), Αναστάσιος Προεστόπουλος (Αντιπρόεδρος), Μιχαήλ Μητσός (Ταμίας), Κυριάκος Παπαδόπουλος (Γενικός Γραμματέας), Δημήτριος Ζερμπίνης, Παναγιώτης Παπασυμεών, Θεόδωρος Τσότσος (Σύμβουλοι).

Συνειδητοποιημένος Θραξ ο Γεωργίου, το 1919 ζήτησε άδεια για να μεταβεί στις ΗΠΑ, όπου μαζί με άλλους Θράκες προσπάθησαν να πείσουν την κυβέρνηση του προέδρου Ουίλσον, ότι η Θράκη πρέπει να ενωθεί με την Ελλάδα (βλέπε σχετικά στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2019/01/1919.html#more).

Το 1920, όταν απελευθερώθηκε η Θράκη, η ελληνική κυβέρνηση τον διόρισε Γενικό Διευθυντή Παιδείας της Θράκης, με πρόταση του ύπατου αρμοστή Αντώνιου Σαχτούρη, που τον γνώριζε γιατί είχε διατελέσει πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια. Η Ελληνική Κοινότητα της Αιγύπτου, του έδωσε ετήσια άδεια απουσίας και ο Γεωργίου εγκαταστάθηκε στην Αδριανούπολη. Το 1921 παραιτήθηκε (μάλλον για πολιτικούς λόγους, γιατί πλέον κυβερνούσαν οι Λαϊκοί) και επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, το ελληνικό εθνικό φρόνημα στην Αίγυπτο, ήταν υψηλό και αυτό αποτυπώνονταν στα συνέδρια των ελληνικών κοινοτήτων. Χαρακτηριστικά το  1918,  είχε συγκληθεί ένα νέο συνέδριο στο οποίο καταγγέλθηκαν τα  κακουργήματα,  που  διαπράχθηκαν  εναντίον  των  Ελλήνων  της  Ανατολικής  Θράκης, της  Μακεδονίας  και  της  Μικράς  Ασίας  από  τους  Τούρκους και τους Βούλγαρους.

*Κατάλογος διδασκόντων, με πρώτο τον Παλαιολόγο Γεωργίου. Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

Στην Αλεξάνδρεια, υπήρξε εκ περιτροπής ανά έτος γυμνασιάρχης με τον Ροδίτη εκπαιδευτικό Δημήτριο Βενετοκλή από το 1889 μέχρι το 1905 (σήμερα στη Ρόδο προς τιμήν του Βενετοκλή, υπάρχει το Βενετόκλειο Γυμνάσιο, που το ίδρυσε ο ίδιος με τον αδελφό του Μίνωα, ενώ εμείς στη Θράκη αγνοούμε και την ύπαρξη του Παλ. Γεωργίου) με μηνιαίο μισθό 30 λίρες Αγγλίας. Μετά το 1905 ο Γεωργίου ήταν μόνος του γυμνασιάρχης στο Αβερώφειο Γυμνάσιο έως το 1920, χρόνο που διορίστηκε Γενικός Διευθυντής των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας Αιγύπτου, θέση την οποία κράτησε ως το 1936, όταν και συνταξιοδοτήθηκε, σε ηλικία 79 ετών, μετά από υπηρεσία 47 ετών.

Το 1935 η Ελληνική Κοινότητα Αλεξάνδρειας ονόμασε προς τιμή του την Ανωτέρα Δημοτική Σχολή «Παλαιολόγεια».

Ο ιστορικός ερευνητής των Ελλήνων της Αιγύπτου και πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων, Ευθύμιος Σουλογιάννης σε ένα κείμενό του έγραψε:

«Ο εθνικός ευεργέτης Αβέρωφ όταν δια των παροχών του εξησφάλιζεν υλικώς την λειτουργίαν και τηv ανάπτυξιν των Κοινοτικών Σχολείων, εξησφάλιζεν εκ παραλλήλου και την πνευματικήν ταύτων απόδοσιν, όταν διέκρινε και προώριζε και προπαρεσκεύαζε τον Παλαιολόγο Γεωργίου δια την ανάληψιν του πηδαλίου του εκπαιδευτικού σκάφους της Κοινότnτας. Το έργον του Γενικού Διευθυντού, ως συγκεντρωτικώς το διεξήγαγεν ο Γεωργίου, αντεπεκρίνετο εις τον θεσμόν των εν Ελλάδι επιθεωρητών, με ποικίλην άλλην πpόσθετoν δικαιοδοσίαν, αφορώσαν τηv οργάνωσιν εκάστης σχολής, τηv προς αλλήλας εναρμόνισιν τούτων και την γενικήν διοικητικήν εποπτείαν του πολυπληθούς διδάσκοντος προσωπικού». Σημειωτέον ότι όταν απελευθερώθηκε από τα ελληνικά στρατεύματα η Ανατολική Θράκη, ζητήθηκε από τον Γεωργίου να μεταβεί στην Αδριανούπολη προκειμένου να οργανώσει την εκεί Ελληνική εκπαίδευση, πράγμα που έπραξε ο Γεωργίου με πολύ ένταση πατριωτικής χαράς».

Κατά την  ανεψιά του ευεργέτη Μιχαήλα Αβέρωφ, «ο Αβέρωφ τον σπούδασε σε Αθήνα και Γερμανία και τον έφερε στην Αλεξάνδρεια το 1889 δίνοντάς του απόλυτη ελευθερία «να του φτιάξει σχολεία» Δημοτικά και Γυμνάσια. Του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και κανένας δεν μπορούσε να τον επηρεάσει για την εκπαιδευτική πολιτική του Παλαιολόγου Γεωργίου».

*Από τις κοινωνικές δραστηριότητες του Παλαιολόγου Γεωργίου. Συμμετοχή στον έρανο για τους σεισμοπαθείς της Χαλκιδικής, το 1932. Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

Ο Παλαιολόγος Γεωργίου ως διευθυντής του Αβερωφείου εργάσθηκε για να αναδειχθεί το σχολείο σαν ένα από τα σπουδαιότερα του απόδημου Ελληνισμού. Ανέπτυξε πολλές δραστηριότητες. Ο ίδιος μεταξύ άλλων πήρε μέρος στο Διεθνές Γεωγραφικό Συνέδριο του Καΐρου, όπου παρουσίασε την προσφορά του Ελληνισμού της Αιγύπτου. Μετείχε στην Εκπαιδευτική Επιτροπή της Ελληνικής πρεσβείας του Καΐρου, κ.λπ.

*1930: Από την επίσκεψη του αντιπροέδρου της Ελληνικής κυβέρνησης 

Ανδρέα Μιχαλακόπουλου. Αριστερά σε κύκλο ο Παλαιολόγος Γεωργίου. 

Φωτογραφία του Ε.Λ.Ι.Α. 

Ο Γεώργιος Αβέρωφ με τη διαθήκη του όρισε ανάμεσα σε άλλους και τον Παλαιολόγο Γεωργίου μέλος της επιτροπής διαχείρισης ενός κληροδοτήματος υπέρ των σχολείων που ίδρυσε ο ίδιος. Ένα μικρό μερίδιο από την περιουσία του άφησε και τον Παλαιολόγο Γεωργίου προσωπικά.

                Ο σπουδαίος αυτός Θραξ εκπαιδευτικός πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου 1941 στο Χελουάν του Καΐρου και θάφτηκε στο Α΄ Κοιμητήριο της Ελληνικής Κοινότητας στο Σάτμπυ. Μοναδικός δικός του άνθρωπος ήταν η αδελφή του Φεβρωνία Καλεύρα, για την οποία η Ελληνικής Κοινότητα Αιγύπτου ενέκρινε να της χορηγηθεί ένα βοήθημα.

Ο Παλαιολόγος Γεωργίου την μοναδική περιουσία που διέθετε, τα βιβλία του, τα δώρισε με τη διαθήκη του στο Αβερώφειο Γυμνάσιο, όπου υπάρχει σχετική αναθηματική επιγραφή για τη δωρεά αυτή.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Υστερόγραφο: Ευχαριστώ για τη βοήθειά της, την συγγραφέα κ. Χριστίνα Φίλιππα.

ΠΗΓΕΣ

*Παντελή Λέκκου «Το Αβερώφειο Γυμνάσιο από της ιδρύσεώς του έως το 1960» Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, 2001.

*Ευθύμιου Θ. Σουλογιάννη, Καθηγητή- ομότιμου Διευθυντή Ερευνών στην Ακαδημία Αθηνών, τέως Προέδρου του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων.  «Αβερώφειο Γυμνάσιο, 100 ΧΡΟΝΙΑ, Ζερβουδακείου κτηρίου» Συλλεκτική έκδοση.

*Συνέντευξη του Παλαιολόγου Γεωργίου στον "Ταχυδρόμο" της Αλεξάνδρειας, 

στις 5 Απριλίου 1924

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ