Οι Θράκες προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ουίλσον, το 1919

*Μια αναμνηστική φωτογραφία από το συνέδριο στην Ουάσιγκτον, για την υποστήριξη των δικαίων της Ελλάδας σε Θράκη και Ήπειρο, από την εφημερίδα "Πατρίς". 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η λήξη του αιματηρού Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα να αγωνίζεται να κατοχυρώσει τα εθνικά της δίκαια, κυρίως έναντι των Βουλγάρων και των Οθωμανών, που είχαν συνταχθεί με τις δυνάμεις των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, δηλαδή είχαν συμμαχήσει με τους ηττημένους τελικά Γερμανούς. Εκείνο το διάστημα, παίχτηκε και η τύχη της Θράκης, που η Διάσκεψη του Βουκουρεστίου το 1913 την παρέδωσε στην ηττημένη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου Βουλγαρία, ενώ η Ελλάδα την είχε απελευθερώσει. Ταυτόχρονα η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν έπαυε να έχει βλέψεις.

                Το κλίμα αυτό την επομένη του μεγάλου πολέμου όπως ήταν επόμενο, είχε κινητοποιήσει τους Θράκες, που ζούσαν στην ελεύθερη Ελλάδα, οι οποίοι κινητοποιήθηκαν αμέσως με κορωνίδα το Πανθρακικό Συνέδριο του 1918 (βλέπετε σχετικά στη θέση   https://sitalkisking.blogspot.com/2018/10/1918.html#more) που είχε θέσει ως κορυφαίο το αίτημα της ένωσης της Θράκης με την Ελλάδα.

Οι εφημερίδες στις 22 Οκτωβρίου 1918 δημοσίευσαν τηλεγραφικές πληροφορίες από το Παρίσι, ότι ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έθεσε στο Συμμαχικό Συμβούλιο των Βερσαλλιών το ζήτημα της τύχης της Θράκης. Αυτό φούντωσε τις ελπίδες των Θρακών, που είχαν συνωστισθεί στην ελεύθερη μητέρα πατρίδα, διωγμένοι από τις εστίες τους λόγω των νεοτουρκικών γενοκτονικών διωγμών. Χρειάστηκαν όμως μεγάλοι αγώνες διπλωματικοί και πολιτικοί για να κατακυρωθεί η Θράκη στην Ελλάδα. Κάτι που συνέβη οριστικά στις 14 Μαΐου 1920.

*Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον

Οι αντιπρόσωποι των Θρακών στο Πανθρακικό Συνέδριο της 23^ης Οκτωβρίου 1918, ζητούσαν με ψήφισμά τους «όπως η Θράκη αρτιμελής ενωθή μετά του ελευθέρου Ελληνικού κράτους και ληφθώσι πάντα τα δυνατά μέτρα προς επίτευξιν του σκοπού τούτου».

         Την κινητοποίηση των Θρακών, επέβαλε μεταξύ άλλων και η περίεργη στάση του Αμερικανού προέδρου Γούντροου Ουίλσον, ο οποίος παρά τον φιλελευθερισμό και την προοδευτικότητά του στο συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, διατύπωσε θέσεις ανιστόρητες, που δικαίωναν τους Βούλγαρους για το ζήτημα της Δυτικής Θράκης και τους Οθωμανούς για το ζήτημα της Ανατολικής Θράκης και δυσκόλεψαν σημαντικά τους χειρισμούς του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αναφέρεται μάλιστα ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός έγινε έξω φρενών όταν άκουσε τα αμερικανικά επιχειρήματα και ανταπάντησε με ασυνήθιστη δριμύτητα. Όταν έμαθε τα καθέκαστα ο Ουίλσον αναγκάσθηκε να εξηγήσει τη στάση του και έστειλε στο Βενιζέλο επιστολή, στην οποία εξέφραζε τη λύπη του, αλλά και το σεβασμό του προς τον Έλληνα πρωθυπουργό και υποστήριζε ότι οι αντιλήψεις του για τη ρύθμιση του Θρακικού ζητήματος διαφέρουν από αυτές του Βενιζέλου και ότι «τούτο οφείλεται μόνον εις το ότι κατά την γνώμην μου αι προτάσεις μου θα εξυπηρετήσουν εις αυτό το τμήμα της Ευρώπης την ειρήνην καλύτερον από την παραχώρησιν αυτών των εδαφών εις έν μόνον έθνος, ενώ κανέν έθνος δεν διαθέτει εκεί μίαν αληθή εθνολογικήν υπεροχήν». Πόσο κακά πληροφορημένος ήταν από τις υπηρεσίες του…

*Η "Πατρίς" για την κινητοποίηση υπέρ της Θράκης στις ΗΠΑ

                Οι Θράκες για να ενισχύσουν τις θέσεις τους πραγματοποίησαν και… μια μορφή δημοψηφίσματος στην ελεύθερη Ελλάδα, με συλλογή υπογραφών μόνο, στο οποίο πήραν μέρος πλέον των 280.000 ατόμων, που διακήρυξαν με τον τρόπο αυτό το αίτημα της Ένωσης.

Συνέδριο στην Ουάσιγκτον

                Όμως δεν έμειναν με χέρια σταυρωμένα. Μεταξύ άλλων οργάνωσαν στην Ουάσιγκτον ελληνοαμερικανικό συνέδριο για να ενημερώσουν την αμερικανική κοινή γνώμη ώστε να πεισθεί ο πρόεδρος Ουίλσον για τα δίκαια της Ελλάδας. Το συνέδριο έγινε στο roof garden του ξενοδοχείου «Ουάσιγκτον». Πρόεδρος είχε εκλεγεί ο Ουίλλιαμ Φέλτον, αντιπρόεδρος ο Ν. Κασσαβέτης και γραμματέας ο έφεδρος λοχαγός Ουίνφρεντ Μακ Μπρέιν. Πρώτος ομιλητής ήταν ο φιλέλληνας βουλευτής της Πενσυλβάνιας Κέλεϋ, που είχε επισκεφθεί την Ελλάδα και τόνισε χαρακτηριστικά: «Είμαι αυτόπτης μάρτυς της ελληνικότητος της Θράκης»! Μίλησε υπέρ των ελληνικών δικαίων και ο γερουσιαστής της Μασαχουσέτης Γουώλς, θυμίζοντας ότι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησαν υπό την Αστερόεσσα 65.000 Ελληνοαμερικανοί. Στη συνέχεια πήρε το λόγο ο διακεκριμένος αμερικανός δημοσιογράφος Μίτσελ υποστηρίζοντας τα ελληνικά αιτήματα. Το λόγο πήραν επίσης ο βουλευτής Γουίνσλομ της Νέας Υερσέης, ο γερουσιαστής του Οχάιο Κούπερ, ο βουλευτής Μέρφυ, ο γερουσιαστής του Νιου Χαμσάϊρ Μόζες (προσωπικός φίλος του Βενιζέλου) οι βουλευτές Μακλάφλιν, Τζέιμς, Ντάβεϋ και Ντάλινγκ καθώς και ο γερουσιαστής της Νέας Υόρκης Φρελίγκνυσεν.

*Από το συλλαλητήριο στο Σουφλί

  

                Ο δήμαρχος Χώλυ της πόλης Φριούσπι του Κοννέκτικατ έστειλε τηλεγράφημα υπογραμμίζοντας: «Ο κόσμος έχει προς την Ελλάδα χρέος τιμής. Τώρα, είναι καιρός να το πληρώσει».

                Μετά το συνέδριο, η επταμελής οργανωτική επιτροπή επισκέφθηκε άλλους βουλευτές και γερουσιαστές, διακηρύσσοντας προς κάθε κατεύθυνση τα ελληνικά εθνικά δίκαια. Επίσης ο βουλευτής Χένρυ Ρέιλλυ, που τον είχε εκλέξει η ελληνική κοινότητα του Σικάγου ως ένα από τους αντιπροσώπους της και οι ομογενείς Π. Δήμος και  ο αιδεσιμώτατος Χατζηδημητρίου, συναντήθηκαν με τον αμερικανό υπουργό Στρατιωτικών Μπαίκερ προς τον οποίο έκαναν έκκληση να δοθεί δικαιοσύνη στη Θράκη, εξηγώντας και τις διαστρεβλώσεις της βουλγαρικής προπαγάνδας. Μια ακόμα συνάντηση έγινε με τον γερουσιαστή του Κονέκτικατ Μπράνταγκ, μέλος της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας. Ευνοϊκά διατεθειμένοι ήταν και οι πανίσχυροι γερουσιαστές Κινγκ και Λοτζ.

                Η κινητοποίηση έφερε αποτέλεσμα και ο πρόεδρος Ουΐλσον ζήτησε από επιτροπή της Γερουσίας να του υποβάλει έγγραφη έκθεση επί του Θρακικού ζητήματος.

*Ο Χένρυ Ρέιλλυ

                Το συνέδριο της Ουάσιγκτον ενέκρινε ψήφισμα εξ ονόματος 500.000 ελληνοαμερικανών, που απεστάλη προς τον πρόεδρο της αμερικανικής αντιπροσωπείας στο Συνέδριο της Ειρήνης.

Κινητοποίηση και μέσα στην Ελλάδα

                Οι Θρακικοί Σύλλογοι όλης Ελλάδας, συνεννοήθηκαν και αποφάσισαν οι Θράκες της Δυτικής και Ανατολικής Θράκης να υπογράψουν έκκληση προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Γούντροου Ουΐλσον, ζητώντας την ένωση της πατρίδας τους με την μητέρα Ελλάδα. Μόνο στην πόλη της Θεσσαλονίκης υπήρχαν τουλάχιστον 14 κέντρα για τη συλλογή υπογραφών, ενώ είχαν ενοικιασθεί πολλά αυτοκίνητα για να μεταφέρουν τον κόσμο που ήθελε να υπογράψει.

                Σ’ αυτό το οιονεί δημοψήφισμα υπέγραψαν σε όλη την Ελλάδα 250.000 Θράκες. Μόνο μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης υπέγραψαν 56.539 και στα πέριξ της πόλης 30.751.

*Ο γερουσιαστής Μπράνταγκ

                Οι Θρακικοί σύλλογοι ενέκριναν την αποστολή επιτροπής στις ΗΠΑ, που θα επέδιδε στον πρόεδρο Ουίλσον το ψήφισμα που ενέκριναν οι Θράκες, που ζητούσαν την ένωση της πατρίδας τους με την Ελλάδα. Η επιτροπή αυτή αποτελέσθηκε από τους Σαραντίδη, Νικολόπουλο, Κυριακίδη και Καλτσά. Στην Αμερική θα προσέθεταν άλλα τέσσερα μέλη από τους εκεί εγκατεστημένους Θράκες.

                Η κινητοποίηση των Θρακών ήταν εκτεταμένη. Μεταξύ άλλων χιλιάδες πρόσφυγες από το Ορτάκιοϊ, που διέμεναν στη Θεσσαλονίκη και εκπροσωπούσαν μεγάλο αριθμό επιστημόνων (γιατρών, καθηγητών, λογίων, διδασκάλων, ιερέων, εμπόρων, τραπεζιτών, γλυπτών, γεωργών και σηροτρόφων,  απηύθυναν στις Μεγάλες Δυνάμεις στο Παρίσι και στις εφημερίδες τηλεγράφημα, εκφράζοντας την οδύνη τους γιατί το Ορτάκιοϊ παραχωρείται στη Βουλγαρία (σήμερα ονομάζεται Ιβαΐλοβγκραντ). Στο Ορτάκιοϊ διέμεναν τότε 5.000 κάτοικοι και στην περιφέρεια 21.000 από τους οποίους 9.050 ήταν Οθωμανοί και 4.250 Βούλγαροι.

                Τηλεγραφική έκκληση προς τον πρόεδρο Ουίλσον υπέρ της ένωσης της Θράκης με την Ελλάδα, απηύθυνε και το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

*Η έκκληση του Πατριαρχείου και οι πληροφορίες για τις απηνείς διώξεις των Ελλήνων

                Συγκέντρωση υπογραφών και έγκριση ψηφίσματος προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, έγινε και από τους Θράκες της πόλης και της περιφέρειας της Φλώρινας.

*Ο Νικόλαος Κινίδης

                Στο Σουφλί των 760 ελληνικών οικογενειών έγινε συλλαλητήριο υπέρ της Ένωσης της Θράκης με την μητέρα Ελλάδα. Στους διαδηλωτές μίλησε ο καταγόμενος από το Διδυμότειχο εκπαιδευτικός Νικόλαος Κινίδης, ενώ μια επιτροπή παρουσιάσθηκε στις γαλλικές στρατιωτικές αρχές και εξέφρασε τα αισθήματα των συγκεντρωμένων.

                Συγκέντρωση υπογραφών έγινε και στο Κιλκίς και την περιφέρειά του. Υπέγραψαν 18.000 άτομα. Τον Θρακικό Σύλλογο βοήθησαν στη συλλογή υπογραφών, ο δημαρχών Τριαρίδης και οι Χαρδαλιάς και Κορδάτος. Το ψήφισμα εστάλη και στην Κεντρική Επιτροπή Αλυτρώτων.

                Στην Αθήνα, η συγκέντρωση υπογραφών έγινε στα γραφεία της Πανθρακικής Ένωσης.

Με τη συνθήκη που υπογράφηκε αργότερα στις 27 Νοεμβρίου 1919 στην γαλλική κωμόπολη Νεϊγύ Συρ Σεν, η Βουλγαρία υποχρεώθηκε να παραιτηθεί υπέρ των δυνάμεων της Αντάντ σε όλα τα δικαιώματα που είχε επί της Δυτικής Θράκης, η οποία κατέστη πλέον «Διασυμμαχική Θράκη», πριν παραδοθεί η περιοχή αυτή στην Ελλάδα το Μάιο του 1920, με βάση και τη συνθήκη των Σεβρών.

Αξιοθαύμαστη είναι η δράση των θρακικών συλλόγων σε εκείνη τη δύσκολη εποχή. Αξίζει να αναφερθούν όσα ονόματα διασώθηκαν, των ανθρώπων που δούλεψαν τότε υπέρ των εθνικών δικαίων της Θράκης. Στη Θεσσαλονίκη για την οποία γνωρίζουμε, πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής των αλύτρωτων ήταν ο γιατρός Σαραντίδης, πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής των Αλύτρωτων, ο πρόεδρος  του Θρακικού Συλλόγου, γιατρός Τζιρίτης και ο πρόεδρος του Πολιτικού Θρακικού Συλλόγου ήταν ο καθηγητής Στεφάνου κ.ά.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Σπύρου Μαρκεζίνη «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» τόμος 4^ος  Εκδόσεις Πάπυρος  

*Αρχείο εφημερίδων «ΠΑΤΡΙΣ», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», «ΕΜΠΡΟΣ» Αθηνών, «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», «ΤΟ ΦΩΣ» Θεσσαλονίκης.  

---