Το ιστορικό Πανθρακικό Συνέδριο του 1918

*Το τέλος του ιστορικού ψηφίσματος. Υπογράφουν ο Ειδικός Γραμματέας Παν. Δανιηλόπουλος και ο Πρόεδρος Απ. Δοξιάδης

*Αίτημα των αλύτρωτων Θρακών,

ήταν η ένωσή τους  με την Ελλάδα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Το 1918, όταν έληξε ο αιματηρός Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η ανθρωπότητα ανέπνεε ανακουφισμένη, ενώ πολλοί λαοί προσδοκούσαν, ότι θα ζήσουν ελεύθεροι και άλλοι ότι θα αποκτήσουν δικαιώματα. 

Οι προσδοκίες όλων επικεντρώνονταν στη Σύνοδο Ειρήνης των Παρισίων, σ’ αυτό που η κοινή γνώμη είχε ονομάσει Συνδιάσκεψη Ειρήνης.  Είχε αρχίσει να προετοιμάζεται από το 1918 για να συνέλθει στις αρχές του 1919. Επρόκειτο για πολυεθνική σύνοδο, η οποία οργανώθηκε από τις νικήτριες δυνάμεις της Αντάντ και των ΗΠΑ με στόχο να συσταθεί ένας παγκόσμιος σύνδεσμος των εθνών, που θα ονομαστεί Κοινωνία των Εθνών και να γίνει διαπραγμάτευση των συνθηκών ειρήνης.

Ανάμεσα σε αυτούς που αναθάρρησαν το 1918 ήταν και οι κάτοικοι της Θράκης. Η Θράκη τότε ήταν κομματιασμένη στα τρία. Οι ηττημένοι Βούλγαροι εκτός από την Ανατολική Ρωμυλία κατείχαν με βάση τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913 και τη Δυτική Θράκη. Οι Οθωμανοί κρατούσαν την Ανατολική Θράκη. Και στο ελεύθερο ελληνικό κράτος είχαν συνωστισθεί διωγμένοι από τις πατρίδες τους δεκάδες χιλιάδες Θράκες, που ποτέ δεν έχασαν την ελπίδα τους ότι θα ελευθερωθεί η από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνική Θράκη.

Οι ελπίδες αναπτερώθηκαν ενόψει της Συνδιάσκεψης Ειρήνης. Οι εφημερίδες στις 22 Οκτωβρίου 1918 δημοσίευσαν τηλεγραφικές πληροφορίες από το Παρίσι, ότι ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έθεσε στο Συμμαχικό Συμβούλιο των Βερσαλλιών το ζήτημα της τύχης της Θράκης.

*Από τις εφημερίδες. Το Θρακικό στο Συνέδριο της Ειρήνης

Άρχισαν οι εργασίες, θέριεψαν οι ελπίδες…

Η σύνοδος στο Παρίσι ξεκίνησε ανεπίσημα στις 12 Ιανουαρίου του 1919 (με το νέο ημερολόγιο), στο Μέγαρο του Υπουργείου Εξωτερικών, γνωστό με την ονομασία "Μέγαρο Κε Ντ΄ Ορσέ", με ανταλλαγή προκαταρκτικών απόψεων. Επίσημα ξεκίνησαν οι εργασίες στις 18 Ιανουαρίου 1919 και ολοκληρώθηκε στις 12 Μαΐου του ίδιου έτους. Στη συνέχεια και για ενάμισι χρόνο αργότερα, ακολούθησαν διάφορες διαβουλεύσεις για τον καταρτισμό επιμέρους συνθηκών, σύμφωνα με τις ληφθείσες αποφάσεις, οι οποίες και κράτησαν μέχρι τον Αύγουστο του 1920, με κάποιες ενδιάμεσες διακοπές. Η Συνδιάσκεψη αυτή συγκλήθηκε υπό την προεδρία του πρωθυπουργού της Γαλλίας Ζωρζ Κλεμανσώ και με την παρουσία αντιπροσώπων 32 συνολικά κρατών, που συμμετείχαν στον "μεγάλο πόλεμο".

Οι Θράκες όπως και οι Μικρασιάτες, κινητοποιήθηκαν αμέσως μέσα από τις συλλογικές εκπροσωπήσεις τους, δηλαδή τους συλλόγους τους, για να διατυπώσουν τα αιτήματά τους και να ενημερώσουν την ελληνική και τη διεθνή κοινή γνώμη, γιατί υπήρχαν εθνικές διεκδικήσεις έναντι των δύο ηττημένων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Των Τούρκων και των Βουλγάρων.

*Α' Παγκόσμιος Πόλεμος: Παντού όλεθρος

Αμέσως συγκλήθηκε στην Αθήνα Πανθρακικό Συνέδριο, το οποίο μεταξύ άλλων εξέλεξε αντιπροσώπους του, που θα μετείχαν στο Εθνικό Συμβούλιο των Αλυτρώτων Ελλήνων. Εξελέγησαν παμψηφεί οι Σ. Παντερμαλής, Λ.Σ. Βουτυράς, Γ. Αντωνιάδης, Γ. Σδρόλας και Γ. Μιτάκος. Αναπληρωματικοί οι Απ. Δοξιάδης, Γ. Πετσόπουλος και Φ. Σαράντης. Οι εκλεγέντες πέντε πρώτοι εφοδιάσθηκαν με πληρεξούσια και ιδιαίτερες οδηγίες. Θα αναχωρούσαν σύντομα για το Παρίσι.

Η απόφαση του Συνεδρίου ήταν να επιδιωχθεί η ένωση της Θράκης με την Ελλάδα με κάθε μέσο και η συμμετοχή των Θρακών αντιπροσώπων ή τουλάχιστον ενός από αυτού στο Συνέδριο της Ειρήνης, στο οποίο θα αναπτύξει όλους τους λόγους για τους οποίους κάθε ενδιάμεση λύση πλην της Ενώσεως, θα ήταν πρόσκαιρη και θα προκαλούσε συρράξεις και επαναστάσεις τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και σε ολόκληρη τη Θράκη και την Προποντίδα. Το αίτημα για τη συμμετοχή Θρακών στο Συνέδριο της Ειρήνης, είχε διατυπωθεί και από το αντίστοιχο Παμμικρασιατικό Συνέδριο που είχε πραγματοποιηθεί στην Αθήνα εκείνες τις μέρες του Οκτωβρίου 1918.

Η κινητοποίηση ήταν μεγάλη εντός και εκτός της Ελλάδας. Για παράδειγμα, οι Θράκες της Αλεξάνδρειας και αντιπρόσωποι των Θρακών, που ζούσαν σε άλλες πόλεις της Αιγύπτου και του Σουδάν, πραγματοποίησαν στις21 Οκτωβρίου 1918 Πανθρακικό Συνέδριο, υπό την προεδρία του Παλαιολ. Γεωργίου.  Στο ψήφισμα που εξέδωσαν προς τις δυνάμεις και τους λαούς της Αντάντ υπογράμμιζαν, το δίκαιο της εθνικής αποκατάστασης των αλύτρωτων Ελλήνων.  

 *Η ελληνική Αδριανούπολη. Ανέμενε και αυτή την ένωση με την Ελλάδα

Το Πανθρακικό Συνέδριο της Αθήνας

Ιστορικό ενδιαφέρον έχει το Πανθρακικό Συνέδριο της Αθήνας, καθώς το ψήφισμά του μας δίνει μια ευρύτερη εικόνα για τους Θράκες πρόσφυγες που είχαν συγκεντρωθεί στη Αθήνα διωγμένοι είτε από τους Βουλγάρους από το 1906 και νωρίτερα από τα εδάφη της Βόρειας Θράκης (Ανατολικής Ρωμυλίας) και της Δυτικής, είτε από τους Τούρκους κυρίως από την Ανατολική Θράκη από το 1914, όταν άρχισε η γενοκτονική δράση των Νεότουρκων.

Στο ψήφισμα περιγράφεται ο βίαιος εκτοπισμός των ελληνικών πληθυσμών της Θράκης και επισημαίνεται ότι οι αντιπρόσωποι που μετείχαν στο Πανθρακικό Συνέδριο εκπροσωπούσαν 250.000 πρόσφυγες από τη Θράκη, τα Μικρασιατικά παράλια της Προποντίδας και την Ανατολική Ρωμυλία. Οι εργασίες του Συνεδρίου άρχισαν στις 15 και έληξαν στις 23 Οκτωβρίου 1918.

Σημαντική ήταν η επισήμανση του ψηφίσματος ότι έχει αλλοιωθεί η πληθυσμιακή εικόνα της Δυτικής Θράκης και εν μέρει της Ανατολικής λόγω της τεχνητής δημιουργίας Τουρκικής πλειοψηφίας, από την αθρόα εγκατάσταση Τούρκων από την Ανατολική Ρωμυλία και την άλλη Βουλγαρία κατά τα έτη 1880-1885 και από τη Βοσνία το 1914.

Οι αντιπρόσωποι των Θρακών ζητούσαν «όπως η Θράκη αρτιμελής ενωθή μετά του ελευθέρου Ελληνικού κράτους και ληφθώσι πάντα τα δυνατά μέτρα προς επίτευξιν του σκοπού τούτου». Πρόβλεπαν μάλιστα, το ενδεχόμενο να υπάρχει πρόβλημα για την περιοχή λόγω της γειτνίασης με τα Στενά. Στην περίπτωση αυτή, πρότειναν εναλλακτικά, η Θράκη «αρτιμελής» να αποτελέσει ανεξάρτητο κράτος ουδετεροποιημένο με διεθνείς εγγυήσεις, με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Η εσωτερική διοίκησή του να εδράζεται σε δημοκρατικές βάσεις. Το οριστικό πολίτευμα του να καθορισθεί από το Συνέδριο της Ειρήνης «λαμβανομένου υπ’ όψιν του ανωτέρω πολιτισμού του Ελληνικού στοιχείου, αφ’ ετέρου δε μη βαρυνούσης εις τον καθορισμόν του πολιτεύματος τούτου της ψήφου των υπό προσφυγικήν ιδιότητα εγκατασταθέντων εν Θράκη Τουρκικών και Βουλγαρικών πληθυσμών». 

*Ο πρόεδρος του Πανθρακικού Συνεδρίου του 1918, Απόστολος Δοξιάδης

Σημασία έχουν και τα ονόματα όσων Θρακών υπογράφουν το ιστορικό αυτό ψήφισμα. Είναι οι ακόλουθοι:

*Απ. Δοξιάδης ιατρός, Πρόεδρος Πανθρακικού συνεδρίου.

*Γ. Πετσόπουλος διευθυντής του «Ριζοσπάστη», αντιπρόσωπος της Πανθρακικής Ένωσης.

*Γ. Παπαχρήστου διδάκτωρ Νομικής, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Άργους

*Σ. Παντερμαλής βιομήχανος, αντιπρόσωπος της Πανθρακικής Ένωσης.

*Φ. Σαράντης έμπορος, αντιπρόσωπος της Πανθρακικής Ένωσης.

*Στ. Λογαράς γεωργός, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Στυλίδας.

*Θ. Βασιλείου γεωργός, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Λάρισας.

*Δημ. Αϊναλίδης γεωργός, αντιπρόσωπος του Θρακικού Συλλόγου Τυρνάβου.

*Θωμ. Π. Αραμπατζόγλου έμπορος, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Λαμίας.

*Παν. Δανιηλόπουλος ξυλέμπορος, αντιπρόσωπος Πανθρακικής Ένωσης Αικατερίνης.

*Γ. Ν. Σκαλιέρης εμποροβιομήχανος, αντιπρόσωπος Πανθρακικής Ένωσης.

*Δ. Στεφάνου καθηγητής, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Πόλης Θεσσαλονίκης.

*Μ. Χρηστίδης έμπορος, αντιπρόσωπος Πανθρακικής Ένωσης.

*Ο Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης

*Εμμ. Αλτιναλμάζης, τραπεζίτης, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Πόλης Θεσσαλονίκης.

*Γ. Πετράκης τραπεζίτης, υπάλληλος Θρακικού Συλλόγου Σερρών.

*Γ. Π. Στάλιος έμπορος, αντιπρόσωπος Θρακικού Συλλόγου Καβάλας.

*Π. Κωνσταντινίδης, έμπορος, αντιπρόσωπος Πανθρακικής Ένωσης.

*Α. Σ. Βουτυράς, δημοσιογράφος, αντιπρόσωπος Πανθρακικής  Ένωσης.

*Δ. Κ. Βογαζλής διδάκτωρ Νομικής, πρώην πρωτοδίκης, δικηγόρος και νυν ανώτερος υπάλληλος του υπουργείου Γεωργίας. 

*Στ. Κυριακίδης διευθυντής του Λαογραφικού Αρχείου, αντιπρόσωπος του Θρακικού συλλόγου Πόλης Θεσσαλονίκης.

*Τζιρίτης ιατρός, αντιπρόσωπος Θρακικού συλλόγου Πόλης Θεσσαλονίκης.

*Σ. Βαχαρίδης έμπορος, αντιπρόσωπος προσφύγων Ναυπλίου- Ύδρας.

Το ψήφισμα υπογράφεται από τον πρόεδρο του Πανθρακικού Συνεδρίου Απόστολο Δοξιάδη και από τον ειδικό γραμματέα Παν. Δανιηλόπουλο. 

  Ίσως αποτελεί έκπληξη το όνομα του Γιάννη Πετσόπουλου, διευθυντή του «Ριζοσπάστη». Ο Πετσόπουλος είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη. Διηύθυνε το «Ριζοσπάστη» από το 1917. Το Μάιο του 1919 ο Πετσόπουλος έγινε μέλος του ΣΕΚΕ (προδρόμου του ΚΚΕ) και στις 15 Σεπτεμβρίου 1919 ο υπότιτλος της εφημερίδας άλλαξε και ονομάστηκε «Εφημερίς σοσιαλιστική». Τον Απρίλη του 1920 το 2ο συνέδριο του ΣΕΚΕ έθεσε τον «Ριζοσπάστη» υπό τον έλεγχο της Κεντρικής Επιτροπής. Το γεγονός αυτό, επισημοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου 1920, όταν στην προμετωπίδα της εφημερίδας προστέθηκε  η ένδειξη «Υπό τον πολιτικόν έλεγχον της Κεντρικής Επιτροπής του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος».

Αυτό σημαίνει ότι το 1918, που ο Πετσόπουλος συμμετείχε στα Θρακικά πράγματα, δεν είχε διατυπωθεί η άποψη των βαλκανικών κομμουνιστικών κομμάτων για ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη στα πλαίσιο μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Ο Πετσόπουλος, πολύ αργότερα διαγράφηκε από το ΚΚΕ, διαφωνώντας έντονα με το κόμμα του.

Γνωρίζουμε επίσης ότι ο πρόεδρος του Πανθρακικού Συνεδρίου, Στενημαχίτης στην καταγωγή γιατρός Απόστολος Δοξιάδης, διετέλεσε κατ’ επανάληψη υπουργός από το 1922 έως το 1932 και εξελέγη αριστίνδην γερουσιαστής.

Στις 5 Νοεμβρίου 1918, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι Συνέδριο των Αλύτρωτων Ελλήνων, το οποίο κατέληξε στο ακόλουθο ψήφισμα, το οποίο είχαν δημοσιεύσει όλες οι μεγάλες γαλλικές εφημερίδες:

«Οι πληρεξούσιοι των αλυτρώτων Ελλήνων συνελθόντες εν Παρισίοις, εν τη αιθούση των Δενδροκόμων της Γαλλίας, λαβόντες υπόψιν ότι οι Έλληνες της Τουρκίας και της Βουλγαρίας δεν δύνανται επί μακρύτερον να υφιστανται την μυσαράν καταπίεσιν και τυρρανίαν των, ήτις θέτει εις κίνδυνον την ύπαρξίν των αυτήν, λαβόντες υπόψιν ότι είναι δικαιολογημένοι ζητούντες το αδιαφιλονίκητον δίκαιόν των όπως κανονίζουν την πολιτικήν τύχην των ως και οι άλλοι υπό ζυγόν λαοί, συμφώνως προς την αρχήν των εθνοτήτων, την εξαγγελθείσαν παρά των φιλελευθέρων Δυνάμεων, δίδουν εντολήν εις το Εθνικόν αυτών Συμβούλιον το εκλεγέν σήμερον, όπως επιδιώξη παρά ταις Δημοκρατικαίς Κυβερνήσεσι της Γαλλίας, της Αγγλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιταλίας, ως επίσης και ενώπιον του Συνεδρίου της Ειρήνης, την πλήρη απολύτρωσιν της Ελληνικής φυλής και την ένωσιν αυτής μετά της μητρός Ελλάδος».

Η κινητοποίηση των Θρακών ξυπνούσε τα εθνικά αντανακλαστικά και των εφημερίδων της Αθήνας, που συνήθως ήταν απομακρυσμένες από τα Θρακικά προβλήματα. Έτσι για παράδειγμα, το «Εμπρός» στις 25 Οκτωβρίου 1918, σε άρθρο του με τίτλο «Εάν η Θράκη δοθεί εις τους Βουλγάρους» έγραφε μεταξύ άλλων: «Είνε αδύνατον πλέον να γίνη ανεκτή θυσία τιμαλφεστάτων Ελληνικών δικαίων και συμφερόντων δια μόνη την ευχαρίστησιν των Βουλγάρων να βρέχουν τους πόδας των εις την Ελληνικής θάλασσαν του Αιγαίου. Αρκετά έβαψαν τας χείρας των εις το Ελληνικόν αίμα της Θράκης».  

 *Ο Ελ. Βενιζέλος με τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Συνέδριο της Ειρήνης

Η Σύνοδος Ειρήνης των Παρισίων, που άλλαξε τον κόσμο

Οι αποφάσεις που ελήφθησαν τότε στο Παρίσι, περιλάμβαναν τις βάσεις για τη λειτουργία της Κοινωνίας των Εθνών. Ταυτόχρονα, συνετέλεσαν κυρίως στον τεμαχισμό των τριών λεγόμενων Κεντρικών Αυτοκρατοριών, της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και ειδικότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία νέων κρατών στην Ευρώπη, όπως επανασύσταση της Πολωνίας, δημιουργία της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και άλλων χωρών στη Μέση Ανατολή. Οι γερμανικές αποικίες μοιράστηκαν μεταξύ της Αγγλίας, της Γαλλίας, του Βελγίου, της Νότιας Αφρικής, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, ενώ η Οθωμανική Εγγύς Ανατολή διαμοιράστηκε σε περιφέρειες, που αποδόθηκαν από την Κοινωνία των Εθνών στην Γαλλία και την Αγγλία. Πολεμικές αποζημιώσεις ζητήθηκαν από την Γερμανία, η οποία έχασε τον θύλακα του Ντάντσιχ, ο οποίος πέρασε στην κυριαρχία της Πολωνίας.

Συνομολογήθηκαν επίσης, με βάση τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων, πέντε μεγάλες συνθήκες, ανάμεσα στις οποίες η συνθήκη του Νεϊγύ και η  συνθήκη των Σεβρών, η οποία δεν  επικυρώθηκε από καμία χώρα, ούτε και από την άμεσα ενδιαφερόμενη Ελλάδα.

Με τη συνθήκη που υπογράφηκε αργότερα στις 27 Νοεμβρίου 1919 στην γαλλική κωμόπολη Νεϊγύ Συρ Σεν, η Βουλγαρία υποχρεώθηκε να παραιτηθεί υπέρ των δυνάμεων της Αντάντ σε όλα τα δικαιώματα που είχε επί της Δυτικής Θράκης, η οποία κατέστη πλέον «Διασυμμαχική Θράκη», πριν παραδοθεί η περιοχή αυτή στην Ελλάδα το Μάιο του 1920, με βάση και τη συνθήκη των Σεβρών.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης