Χρήστος Κιογλής: Φωτογράφιζε την Ιστορία, συμμετέχοντας σ’ αυτήν

*Το τέλος μιας πορείας αγώνων. Ο Χρήστος Κιογλής, ως εκπρόσωπος των αναπήρων πολέμου καταθέτει στεφάνι...

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Χρήστος Κιογλής, υπήρξε ένας από τους ιστορικούς φωτογράφους του Διδυμοτείχου. Ευτύχησε να ζήσει όλα τα μεγάλα συμβάντα της εποχής του από το 1940 έως το 1957, που έφυγε από τη ζωή. Ατύχησε, γιατί απέκτησε μια μόνιμη αναπηρία από τις κακουχίες των πολέμων, που όμως δεν τον κατέβαλε.  Ήμουνα μικρό παιδί, που τον έβλεπα να φωτογραφίζει στην πόλη μας, σε καιρούς ειρήνης πλέον, αεικίνητος παρά την αναπηρία του, παρελάσεις, γιορτές, γάμους, βαπτίσεις, ποδοσφαιρικούς αγώνες κ.λπ. Αγαπητός και με ένα μόνιμο χαμόγελο.

                Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1918 και όταν μεγάλωσε στράφηκε προς το επάγγελμα αρχικά του μηχανουργού. Τελείωσε μόνο το Δημοτικό  και κατατάχτηκε το 1939 στο στρατό για να υπηρετήσει τη θητεία του.  Έζησε την κατάρρευση του μετώπου το 1941 και επέστρεψε στο μέρος που γεννήθηκε. Και όπως τα έφερε η τύχη, τελικά απολύθηκε... το 1945!!!

*Στη Μέση Ανατολή πήρε και δίπλωμα οδήγησης στρατιωτικών οχημάτων 3/4 τόνου.

Από τα μέσα όμως του 1940, απέκτησε την άδεια του πλανόδιου φωτογράφου. Ήταν ελεύθερος να φωτογραφίζει στο Διδυμότειχο και στα γύρω χωριά. Λόγω όμως των συνθηκών της παραμεθόριας περιοχής, στην άδεια που του χορήγησε η Χωροφυλακή ξεκαθαρίζονταν απόλυτα, ότι έπρεπε να συμμορφώνεται στις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις «απαγορευομένης της μεταβάσεώς του εις τα χωρία  τ’ ανήκοντα εις την επιτηρουμένην ζώνην προς εξάσκησιν του επαγγέλματός του άνευ ειδικής αδείας της παρά τούτο αρμοδίας Αρχής».

Τότε άρχισαν να έρχονται τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Ο νομός Έβρου μετά τη συνθηκολόγηση του μετώπου το 1941, περιήλθε υπό Γερμανική Κατοχή. Η Αλεξανδρούπολη, αλλά και οι νομοί  Ξάνθης και Ροδόπης, όπως και των Σερρών της Καβάλας και της Δράμας προσφέρθηκαν από τους Ναζί, στους συμμάχους τους Βουλγάρους. Το Διδυμότειχο, έγινε πρωτεύουσα του γερμανοκρατούμενου νομού Έβρου.

Ο Χρήστος Κιογλής εντάχθηκε αμέσως στην αντιστασιακή ομάδα που δημιουργήθηκε στο Διδυμότειχο. Τον Σεπτέμβριο του 1941 εμφανίστηκε κίνηση αντίστασης στον νομό Έβρου με έδρα το Διδυμότειχο υπό τον εργολάβο Άγγελο Ζωγράφο, καθώς και τον Στέφανο Παπαδόπουλο, προϊστάμενο Τ.Τ.Τ. γραφείου Νέας Ορεστιάδας (σ.σ. αργότερα τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη).

*Στη Μέση Ανατολή...

Η κίνηση αυτή άρχισε σιγά- σιγά να μετασχηματίζεται  σε οργάνωση υπό την ηγεσία του Άγγελου Ζωγράφου και του Παναγιώτη Σίνη και σε συνεργασία με τους Νικόλαο Κυριακίδη, Μαστρογιαννίτη Διευθυντή Υποκαταστήματος Εθνικής Τραπέζης Διδυμοτείχου, Α. Παντελίδη, Π. Δεμερτζή, Νικ. Βαφειάδη φαρμακοποιό και Β. Βασιλειάδη. Ορισμένα μέλη απ΄ αυτά είχαν  απευθείας επαφή με το Προξενείο Αδριανούπολης και έφεραν συνθηματικό αριθμό. Αρχικά χρέη συνδέσμου μεταξύ Προξενείου Αδριανούπολης και της οργάνωσης εκτελούσε ο Ζήσης Παπάς ή Μιλτιάδης από τη Νέα Ορεστιάδα. Σκοποί της οργάνωσης τον Σεπτέμβριο του 1942, ήταν οι ακόλουθοι μεταξύ άλλων:

Συλλογή πληροφοριών στρατιωτικής φύσης και διαβίβασή τους στο Προξενείο Αδριανούπολης. Διευκόλυνση της διαφυγής των επιθυμούντων προς τη Μέση. Στήριξη του εθνικού φρονήματος των κατοίκων της περιοχής.

Η οργάνωση κατόρθωσε να δημιουργήσει δίκτυο για συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών, τις οποίες στη συνέχεια με τα μέλη- συνδέσμους της διαβίβαζε στο Προξενείο Αδριανούπολης. Περιέθαλπε κατά το δυνατόν, όσους κατέφευγαν στην περιοχή του Έβρου από την Βουλγαροκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία και Δυτική Θράκη. Κυρίως όμως  διευκόλυνε τη διαφυγή προς την Μέση Ανατολή, σε όσους Αξιωματικούς και οπλίτες την επιθυμούσαν, υποστηρίζοντας αυτούς οικονομικά και ηθικά, σε συνεργασία με τις αρχές της Μακράς Γέφυρας (Ουζούν Κιουπρού) της Τουρκίας, με τις οποίες ήλθε σε επαφή τον Μάιο του 1942 για την ρύθμιση των διαφόρων λεπτομερειών. Οι Τούρκοι για να διατηρούν καλές σχέσεις με τους Άγγλους διευκόλυναν τη διαφυγή Ελλήνων προς τη Μέση Ανατολή, αν και περιστασιακά παρέδιδαν και ορισμένους στους Γερμανούς, για να το έχουν δίπορτο.

              Στις αρχές του 1942 έκανε την εμφάνισή της και ανταρτική κίνηση υπό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Ζαφείρη Δρατζίδη και τον αδελφό του Γεώργιο κατοίκους Πετράδων, Γεώργιο Στεφανάκη κάτοικο Ασημενίου, Ιωάννη Μπούρα και Χρήστο Μπούρα κατοίκους Πυθίου, Απόστολο Φαρφάρα και Αθανάσιο Φαρφάρα κατοίκους Θυρέας, Ιωάννη Αναστασιάδη κάτοικο Νέας Ορεστιάδας, και άλλους. Η κίνηση αυτή ανήκε στο ΕΑΜ και ήταν αντίθετη προς τη διαφυγή ανδρών στη Μέση Ανατολή, γιατί θεωρούσε ότι έπρεπε να μην φεύγουν για να τους στρατολογεί στα αντάρτικα, που εξαπλώνονταν συνεχώς.

Μέσα στο κλίμα αυτό ο Χρήστος Κιογλής δεν δίστασε ούτε στιγμή και πρόσφερε τις υπηρεσίες του. Η αποστολή που του ανέθεσε η εθνική οργάνωση ήταν να φωτογραφίζει όσους ήθελαν να διαφύγουν μέσω του ποταμού Έβρου προς τη Μέση Ανατολή και τα μέλη της οργάνωσης ετοίμαζαν τα διάφορα έγγραφα με τα οποία τους εφοδίαζαν για να καταταγούν στον Ελληνικό Στρατό.

Οι Τούρκοι πάντως δεν επέτρεπαν την άνευ όρων διέλευσή Ελλήνων από τα σύνορά τους για να προωθηθούν και επέτρεπαν βασικά την διέλευση αξιωματικών. Ο Κιογλής όταν έμαθε τα καθέκαστα, εφοδιάστηκε με μια στολή αξιωματικού, με την οποία έντυνε όσους ήθελαν να φωτογραφηθούν για να φύγουν από την κατεχόμενη Ελλάδα.  Πολλές φορές οι Τούρκοι διερωτήθηκαν τότε: « Έχει η Ελλάδα τόσους αξιωματικούς;».

Η δράση του όμως προδόθηκε. Οι Γερμανοί άρχισαν να τον καταζητούν. Επί τρεις μήνες κρύβονταν σε μια κρύπτη που είχε κατασκευάσει στην αποθήκη του σπιτιού του. Κρυβόταν εκεί και από επάνω έμπαινε ένα ογκώδες βαρέλι, από αυτά στα οποία τοποθετούσαν τα σιτηρά. Άλλες φορές πάλι κρυβόταν σε συγγενικά του σπίτια. Πολλές φορές κινδύνευσε η ζωή του. Οι Γερμανοί εκτελούσαν με το παραμικρό…  Έτσι ετοίμασε και αυτός τα δικά του χαρτιά και διέφυγε μέσω Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, όπου κατετάγη στον εκεί Ελληνικό Στρατό. Πήρε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις. Ταλαιπωρήθηκε. Κινδύνεψε. Αρρώστησε στο τέλος και νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο του Καΐρου.

*Κάπου στην έρημο.....

Όταν τελείωσε ο πόλεμος άρχισαν να επιστρέφουν στο Διδυμότειχο οι συμπολίτες του. Οι γονείς του με αγωνία περίμεναν την επιστροφή του, αλλά μάταια. Κάποιοι μάλιστα τους είπαν ότι πέθανε στην Αίγυπτο. Τους πίστεψαν. Θρήνησαν για το χαμό του και έκαναν και μνημόσυνα…

Όμως η τύχη θέλησε, ο Κιογλής να επιζήσει. Μετά από καιρό οι γονείς του, που τον είχαν ξεγραμμένο και η μάνα του μαυροφόρεσε, ήρθε ένα γράμμα του. Ο Χρήστος ζούσε!!! Αρχικά δεν πίστεψαν σ’ αυτό που διάβαζαν και μια και δύο, έστειλαν γράμμα ζητώντας αποδείξεις με σημαδιακά ερωτήματα, σχετικά με τη ζωή συγγενών του, αλλά και του ίδιου. Οι απαντήσεις που ήρθαν από το γιο τους, τους έδωσαν μεγάλη χαρά. Όντως ο Χρήστος ζούσε και ήταν αυτός, που τους έγραψε το γράμμα της χαράς!!! Το Φύλλο Πορείας (έχει διασωθεί) που πήρε από το Κάιρο, για να επιστρέψει στην Ελλάδα έχει ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 1945.

*Η ώρα της λύτρωσης. Το Φύλλο Πορείας για την επιστροφή στην Ελλάδα, το 1945 

Ο Χρήστος επέστρεψε ζωντανός, αλλά με μια αναπηρία στο ένα πόδι, εφ’ όρου ζωής. Αυτό δεν τον κατέβαλε. Συνέχισε το επάγγελμα του φωτογράφου. Τα χρόνια εξακολουθούσαν να είναι τραγικά. Είχε αρχίσει ο καταραμένος Εμφύλιος. Θάνατος, αίμα, δάκρυ, καταστροφές παντού…

Εξασφάλισε μια μικρή σύνταξη αναπήρου πολέμου και με την κάμερα στα χέρια συνέχισε να φωτογραφίζει. Και γεγονότα της χαράς και γεγονότα της λύπης.

Κάποια στιγμή νυμφεύθηκε με τη Μαρία Καπουσούζη από το γειτονικό Πύθιο, η οποία ζει στο Διδυμότειχο με τις αναμνήσεις των 92 ετών της, σε πλήρη πνευματική διαύγεια και άριστη μνήμη. Απέκτησαν τρία παιδιά. Τον Θεόδωρο (απόστρατος ταξίαρχος της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού) το Βασίλη που ζει στην Νέα Ορεστιάδα (εφοριακός) και την Κυριακή.

*Από τη νοσηλεία του στο Κάιρο.

Όμως οι κακουχίες του πολέμου, του έκοψαν το νήμα της ζωής πολύ νωρίς. Πέθανε στο Διδυμότειχο το 1957 σε ηλικία μόλις 39 ετών.

Μετέχοντας στα γεγονότα, δηλαδή στην Ιστορία, που εξελίσσονταν στην εποχή του, φωτογράφιζε την ίδια την Ιστορία… Έκανε το καθήκον του, από κάθε άποψη. Ο Θεός να τον αναπαύσει…   

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΑΛΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

*Με τη στολή του στρατιώτη

*Υπήρξαν και ανέμελες στιγμές στην Αίγυπτο

*Από τη ζωή στα στρατόπεδα της Μέσης Ανατολής

*Ο Κιογλής αριστερά στη φωτογραφία, με τον συμπατριώτη του στη μέση 

Δημήτριο Μανάκα (όχι το δάσκαλο)