Ρίτσαρντ Κλογκ εναντίον χούντας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  http://www.kathimerini.gr/968235/gallery/politismos/vivlio/ritsarnt-klogk-enantion-xoyntas 

*Ο Ρίτσαρντ Κλογκ συνέβαλε ώστε να αποκαλυφθούν οι μηχανισμοί προπαγάνδας της ελληνικής χούντας στο εξωτερικό.

Γράφει ο κ. ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

Στην ταινία «The Post» η αγωνία κλιμακώνεται όταν η αμερικανική εφημερίδα The Washington Post επιχειρεί να δημοσιεύσει τα «Pentagon Papers», μια σειρά από εμπιστευτικές αναφορές για την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στην ταινία, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα των αρχών του 1970, ο Ρίτσαρντ Νίξον προσπαθεί με κάθε τρόπο να μπλοκάρει τη δημοσίευση και ο Τομ Χανκς με τη Μέριλ Στριπ, στους ρόλους του αρχισυντάκτη και της εκδότριας της εφημερίδας, αντίστοιχα, παίρνουν μια γενναία απόφαση για την ελευθερία της έκφρασης.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1968, ένα παρόμοιο δημοσιογραφικό θρίλερ εκτυλίχθηκε στα γραφεία των «Κυριακάτικων Τάιμς» του Λονδίνου. Το καυτό θέμα μπορεί να μην προκαλούσε την πτώση της τότε βρετανικής κυβέρνησης, αλλά θα έφερνε καίριο πλήγμα σε μια χώρα αρκετά χιλιόμετρα μακριά. Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην εικόνα που προσπαθούσε να περάσει η δικτατορία των συνταγματαρχών στο εξωτερικό. Ένας από τους πρωταγωνιστές του ελληνικού δημοσιογραφικού δράματος ήταν ο νεαρός τότε ιστορικός Ρίτσαρντ Κλογκ.

«Κρεβάτι από καρφιά»

Περισσότερο γνωστός στο ελληνικό κοινό μέσα από το βιβλίο του «Μια συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770-2000» (εκδ. Κάτοπτρο), το οποίο έχει μεταφραστεί σε 13 γλώσσες, ο Ρίτσαρντ Κλογκ συνδέθηκε ποικιλοτρόπως με τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και πολιτική, από την πλευρά του μελετητή, σε μια σχέση που έμοιαζε περισσότερο με ένα «bed of nails» (κρεβάτι από καρφιά), όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.

Καθισμένος στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου του με φόντο την Ακρόπολη, μας λέει για το πώς ήρθε στην Ελλάδα πρώτη φορά πριν από 50 χρόνια. Σε εκείνη την επίσκεψη θαύμασε τα ίχνη της κλασικής Ελλάδας, μίλησε με τους ντόπιους, έμεινε στα σπίτια τους αλλά γρήγορα το ενδιαφέρον του μετατοπίστηκε από τον χρυσό αιώνα του Περικλή. «Ήμουν 18 χρονών και χρησιμοποίησα μια υποτροφία που έδινε τότε το σχολείο για όσους ταξίδευαν στην Ελλάδα και στην Ασία. Έφτασα στη χώρα έπειτα από ταξίδι τριών ημερών, τα αεροπλάνα ήταν πολύ ακριβά τότε. Δεν ήξερα τίποτα για τη σύγχρονη Ελλάδα. Μόλις γύρισα πίσω ξεκίνησα να διαβάζω και να τη μαθαίνω», μας λέει ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Ο Ρίτσαρντ Κλογκ συνέβαλε ώστε να αποκαλυφθούν οι μηχανισμοί προπαγάνδας της ελληνικής χούντας στο εξωτερικό.

Αυτό που ίσως είναι λιγότερο γνωστό και αποκαλύπτεται στα απομνημονεύματα του 79χρονου ιστορικού για την ακαδημαϊκή του καριέρα είναι η εμπλοκή και η συμβολή του στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ο Ρίτσαρντ Κλογκ έζησε από κοντά τα γεγονότα στην Αθήνα και στο Λονδίνο, συνδέθηκε φιλικά με την Ελένη Βλάχου και αρκετούς Ελληνες της διασποράς, όπως τον Αλέξη Δημαρά, και περιγράφει την εποχή με μεγάλη λεπτομέρεια στο βιβλίο του «It’s Greek to me» το οποίο θα κυκλοφορήσει προσεχώς στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Ο Ρίτσαρντ Κλογκ διασταυρώθηκε αρκετές φορές με τη χουντική προπαγάνδα ως κριτικός στην εβδομαδιαία λογοτεχνική επιθεώρηση TLS (Times Literary Supplement), ασκώντας δριμεία κριτική σε βιβλία που περιέγραφαν θετικά τους συνταγματάρχες, όπως το «The Greek Passion» (1969) του Κένεθ Γιανγκ που προκάλεσε σειρά μηνύσεων, μεταξύ αυτών και από τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Τάκη Λαμπρία.

Με βρετανικό χιούμορ και κοφτερή γλώσσα, ο κ. Κλογκ περιγράφει τι συνέβη τον Σεπτέμβριο του 1968. Καθώς έφευγε από το «limeri» της Ελένης Βλάχου, το γραφείο της στο κέντρο του Λονδίνου απ’ όπου εξέδιδε το αγγλόφωνο περιοδικό «Hellenic Review», πήρε στα χέρια του ένα έγγραφο από την τέως εκδότρια της «Κ» για να το μεταφράσει, όπως συνήθως έκανε. «Ήταν μια αναφορά δυναμίτης. Έφτασε στα χέρια της διά μέσου του Κωνσταντίνου Καραμανλή από μια διαρροή στα κεντρικά των συνταγματαρχών. Η αναφορά αποκάλυπτε ότι ο υπεύθυνος των δημοσίων σχέσεων της χούντας αποζημίωνε έναν Βρετανό βουλευτή των Εργατικών, τον Γκόρντον Μπάτζιερ, για να διαμορφώνει θετική εικόνα για τους συνταγματάρχες, κάτι που φυσικά εκείνος αργότερα αρνήθηκε», μας λέει ο κ. Κλογκ.

Δικαστική εντολή

Ο ίδιος ξαφνιάστηκε, όπως λέει, όταν κατάλαβε το περιεχόμενο της έκθεσης και αμέσως επικοινώνησε με την Ελένη Βλάχου. «Της είπα, με άλλα λόγια, ότι η έκθεση είναι πολύ σημαντική για να βγει στο περιοδικό της και συμφώνησε να τη δώσω σε δημοσιογράφο των “Κυριακάτικων Τάιμς”. Για την ακρίβεια της μετάφρασης από τα ελληνικά στα αγγλικά φώναξα για βοήθεια τον Αλέξη Δημαρά», γεγονός που, όπως σημειώνει γελώντας, οδήγησε τους δικτάτορες να ψάχνουν τη διαρροή στο Λονδίνο αντί στην Αθήνα.

Ωστόσο, ο Μόρις Φρέιζερ, που είχε αναλάβει τις δημόσιες σχέσεις της χούντας με το εξωτερικό, έμαθε τι επρόκειτο να γίνει και κατάφερε να πάρει δικαστική εντολή απαγόρευσης της δημοσίευσης της έκθεσης λίγες ώρες πριν το φύλλο πάει στο τυπογραφείο. Η απαγόρευση διόγκωσε το επίμαχο θέμα και άρθρα για την ελευθερία του Τύπου κυκλοφόρησαν στα ΜΜΕ της Αγγλίας, «μέχρι και η Πράβντα είχε ένα κομμάτι για το επικείμενο σκάνδαλο με τίτλο “Ελληνικές μηχανορραφίες”», γράφει ο Ρίτσαρντ Κλογκ στο βιβλίο του. Έπειτα από δικαστικό αγώνα, και ενώ οι συνταγματάρχες τερμάτισαν τη συνεργασία τους με τον Φρέιζερ στο «μεγαλύτερο συμβόλαιο ξένης κυβέρνησης στη Βρετανία» (σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, οι υπηρεσίες του Φρέιζερ κόστισαν 100.000 λίρες, περίπου 1,7 εκατ. ευρώ σήμερα), οι «Τάιμς» δημοσίευσαν την αναφορά, αν και τμήματά της είχαν διαρρεύσει τις προηγούμενες μέρες στον Τύπο.

Στο σκάνδαλο Μπάτζιερ προστέθηκε αργότερα η υπόθεση Πόλσον και μετά μερικά χρόνια η κυβέρνηση έλαβε μέτρα για να μη λειτουργούν οι βουλευτές ως «λομπίστες» προς ξένα συμφέροντα.

«Paraskinia»

Στο μεμουάρ του ο Ρίτσαρντ Κλογκ αποκαλύπτει μερικά από τα «paraskinia», όπως γράφει, της ακαδημαϊκής του καριέρας, η οποία συνδέθηκε από νωρίς με την «αιματοβαμμένη» έδρα «Αδαμάντιος Κοραής» στο Kings College του Λονδίνου. «Ο χαρακτηρισμός ίσως είναι λίγο υπερβολικός, αλλά η έδρα έχει μια φήμη», λέει ο κ. Κλογκ.

Στο βιβλίο του αναφέρεται στο πώς οδηγήθηκε ο ίδιος στην έξοδο από το Kings College, τραβώντας παράλληλες γραμμές με την εξώθηση σε παραίτηση του δημοφιλούς ιστορικού  Άρνολντ Τόινμπι (1889-1975) από το ίδιο τμήμα, με επίκεντρο την έδρα «Κοραής» και τη σχέση των επιφανών Ελλήνων της διασποράς που τη χρηματοδοτούσαν με το πανεπιστήμιο.

Ένα από τα ασυνήθιστα συμβάντα που βίωσε και αποτυπώθηκαν στη μνήμη του αφορούσε και μια επίσκεψη της Μελίνας Μερκούρη στην Αγγλία, στην οποία οι διοργανωτές δεν είχαν φροντίσει για τον λογαριασμό του ξενοδοχείου. Η καλεσμένη έφυγε και ο κ. Κλογκ περιγράφει την κινητοποίηση για την πληρωμή του λογαριασμού, ώστε να αποτραπεί ο ξενοδόχος να ειδοποιήσει για το περιστατικό την εφημερίδα Evening Standard.

Ένα άλλο περιστατικό αφορά τη μεσολάβηση του Ρίτσαρντ Κλογκ να βρεθεί μία θέση στο κολέγιο Balliol του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για τον γιο του Νίκου Μπελογιάννη. Το αίτημα προήλθε μέσω της λαίδης Αμαλία Φλέμινγκ, αλλά ενώ η θέση είχε βρεθεί δεν υπήρχαν εγγυήσεις για την κάλυψη του κόστους διαβίωσης του νεαρού Μπελογιάννη και έτσι η προσφορά έμεινε μετέωρη.