Ο ποιητής Ματσούκας στον Έβρο, το 1922

*Με τη φουστανέλα στη Βουλή...

*Εξέδωσε το 1923 ποιητική συλλογή

με τίτλο  «Τα τραγούδια του Έβρου»

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το κλείσιμο του 1922 και οι πρώτοι μήνες του 1923, ήταν κρίσιμη εποχή για την Ελλάδα, που μόλις είχε βγει από την Μικρασιατική Καταστροφή και προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της, γιατί είχε να αντιμετωπίσει τεράστια οικονομικά προβλήματα και την περίθαλψη 1.500.000 και πλέον προσφύγων της Μικράς Ασίας.

                Η Θράκη αιμορραγούσε από την άδικη απώλεια του Ανατολικού κομματιού της και την εκκένωσή του από τους αυτόχθονες Έλληνες κατοίκους της, ενώ στον Έβρο η Επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα, αγωνίζονταν να ανασυγκροτήσει αξιόμαχο στρατό, αναμένοντας εναγωνίως και τα αποτελέσματα της Διάσκεψης της Λωζάννης. 

                Ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος εκ των πρωτεργατών της δημιουργίας της Στρατιάς του Έβρου δήλωνε μεταξύ άλλων στις αρχές του 1923:

                «Σήμερον είμαι ευτυχής εκφράζων τον ενθουσιασμόν μου δια το έργον τούτο. Εκ του μηδενός εδημιουργήθη μία σημαντική εθνική δύναμις, ένας νέος εθνικός στρατός. Ναι, νέος! Νέος εις τας γενικά αντιλήψεις, νέος όσον αφορά την αντίληψιν του καθήκοντος προς την Πατρίδα, νέος όσον αφορά το ηθικόν του και την ψυχικήν του κατάστασιν».

                Στην περιοχή του Έβρου βρέθηκε τότε επί ένα δίμηνο, κλείνοντας η χρονιά της εθνικής οδύνης, το 1922, για να εμψυχώσει τους φαντάρους, ο ποιητής Σπύρος Ματσούκας, ευρύτερα γνωστός για την πατριωτική του δράση τουλάχιστον από την εποχή των Βαλκανικών αγώνων.

                Δύο μήνες και ο δραστήριος Ματσούκας, όπως έκανε και στους Βαλκανικούς Πολέμους, αλώνισε όλες τις μονάδες και επανήλθε στην Αθήνα με ποιητικό υλικό, αλλά και θέληση να το παρουσιάσει στο κοινό του.

                Είδε αξιωματικούς και στρατιώτες, έφαγε μαζί τους «από το καζάνι» τραγούδησε και απάγγειλε δικά του ποιήματα. Περιόδευσε σε όλο το μέτωπο έως και τα πιο απομακρυσμένα φυλάκια και μοίρασε στα φανταράκια κάλτσες, τσιγάρα, καπνό και άλλα πράγματα μαζί και με διάφορες φιλάνθρωπες κυρίες που δραστηριοποιούνταν παρέχοντας στοργική ανακούφιση στους πολεμιστές των αγώνων του Έθνους.

                Από την περιοδεία αυτή ο Σπύρος Ματσούκας εμπνεύσθηκε μια σειρά ποιημάτων, που τα εξέδωσε όταν επέστρεψε στην Αθήνα και όπως συνήθιζε το μεγαλύτερο μέρος των αντιτύπων του τα προόριζε για δωρεάν διανομή στο στράτευμα. Καρπός της περιοδείας του στη Θράκη, ήταν τελικά το βιβλίο «Τα τραγούδια του Έβρου: Χαρισμένα στο στρατό της πατρίδας». Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Κ. Καμινάρη & Π. Κυριακού, το 1923.

                Ένα ελάχιστο δείγμα από αυτό το ποιητικό έργο του Ματσούκα:

«Από το φέσι του τσολιά

Τρεις κλωστές επήρα

Και τις πέρασα χορδές

΄ς τη σπασμένη λύρα.

Και ς’ του Έβρου τα νερά

Τα κρουσταλλιασμένα

Ψάλω τα στρατεύματα

Πάλι δοξασμένα».

*Ο Ματσούκας συναρπάζει απαγγέλων...

Ποιος ήταν ο Ματσούκας;

Ας γνωρίσουμε αυτόν τον ποιητή που ύμνησε το 1923 τον Έβρο με μια ποιητική συλλογή, που σήμερα πλέον, ανήκει στα λεγόμενα σπάνια βιβλία.

Ο Σπύρος Ματσούκας γεννήθηκε στην Υπάτη το 1873 και πέθανε στην Αθήνα το 1928. Η οικογένειά του ήταν ευκατάστατη. Οι γονείς του τον κατεύθυναν να σπουδάσει Νομικά. Πράγματι γράφηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.  Πάντα ήταν δραστήριο άτομο. Το  1896 πήρε μέρος σε φοιτητικές ταραχές. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή, αλλά αφιέρωσε τον εαυτό του στην ποίηση, που τη λάτρευε από τα παιδικά του χρόνια.

Η ποίησή του κινήθηκε στις γραμμές και στις ιδέες του πατριωτισμού, που σαν αξία και πνεύμα ήταν έκδηλο στην εποχή του.

Πήρε μέρος στον άτυχο πόλεμο του 1897 και πολέμησε μεταξύ άλλων στις μάχες του Δομοκού και του Βελεστίνου.

Ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα, έφτασε ακόμα και στην Αμερική, τη Νότια Αφρική, την Αίγυπτο και την Κύπρο, διοργανώνοντας εράνους ανάμεσα στους ομογενείς για τον ελληνικό στρατό και για άλλους κοινωνικούς σκοπούς. Τα χρήματα που συγκέντρωσε σε Αμερική και Κύπρο διατέθηκαν για την αγορά των αντιτορπιλικών «Κεραυνός» και «Νέα Γενεά» τα οποία πήραν μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους και για αγορά άλλου πολεμικού υλικού. Ίδρυσε επίσης την οργάνωση «Λευκός Σταυρός» που περιέθαλπε ορφανά ή προίκιζε άπορες κοπέλες στο γάμο τους.

Ένας από τους βιογράφους του ο Γιάννης Δ. Παπαναγιώτου τον χαρακτήρισε «Ο εθνικός ζητιάνος και σαλπιγκτής της λευτεριάς» και αυτός ήταν ο τίτλος βιβλίου, που εξέδωσε το 2003.

Ο Σπύρος Ματσούκας εξέδωσε έξι ποιητικές συλλογές με πρώτη τα «Γλυκοχαράματα» που κυκλοφόρησαν το 1899. Άλλα ποιητικά έργα του είναι: «Πατριωτικά τραγούδια» Αθήνα, τυπογραφείο Κωνσταντινίδη, 1901. «Ελλάς- Ρουμανία» Χαιρετισμός προς τους Ρουμάνους αδελφούς, Αθήνα, 1901. «Σαλπίσματα». Αθήνα, τυπογραφείο Υπουργείου Στρατιωτικών, 1907. «Εικοσιπέντε χρόνων ζωντανά τραγούδια, 1897-1922» Αθήνα. «Τα τραγούδια του Έβρου- Χαρισμένα στο στρατό της πατρίδας» Αθήνα, 1923. «Εθνικαί Ελπίδες» και «Κατάρα Θεού».

Το βιβλίο του Σπύρου Ματσούκα «Τα τραγούδια του Έβρου- Χαρισμένα στο στρατό της πατρίδας» είναι σπάνιο. Η Βιβλιοθήκη της Βουλής έχει ένα μόνο αντίτυπο. Στις άλλες μεγάλες βιβλιοθήκες και στους ηλεκτρονικούς καταλόγους τους, δεν εμφανίζονται αντίτυπα αυτής της ποιητικής συλλογής.

*Ο ποιητής Σπύρος Ματσούκας

Βουλευτής με φουστανέλα!!!

Η φήμη του είχε γιγαντωθεί από νωρίς. Το 1910, ενώ περιόδευε και οργάνωνε εθνικούς εράνους στην Αμερική, προτάθηκε ως υποψήφιος βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδας. Εξελέγη πανηγυρικά αλλά η θέση του παραμένει κενή έως ότου επιστρέψει από τις ΗΠΑ. Η εμφάνισή του όμως στη Βουλή στις 11 Οκτωβρίου 1911, έκανε κυριολεκτικά πάταγο. Εμφανίσθηκε φορώντας φουστανέλα!!!

Κάποιος βουλευτής του ψιθύρισε στα έδρανα που κάθισε μετά.

-Μωρέ Σπύρο, τι πήγες κι έκαμες; Θα γελάσει όλη Βουλή έτσι που παρουσιάστηκες.

Απτόητος ο Ματσούκας, του απάντησε:

-Κρίμα στα μυαλά αυτών που θα γελάσουν. 

Και πρόσθεσε κάτι σαν χρησμό. Πως αν δεν ήταν παραγνωρισμένη στον τόπο μας η φουστανέλα, δεν θα ήταν λησμονημένη και η ιστορία της!

Βέβαια, στις  επόμενες συνεδριάσεις, παρίστατο  με κανονική ενδυμασία της εποχής.

*Η κηδεία του ποιητή Σπύρου Ματσούκα

Η κηδεία του

Στην κηδεία του τον Νοέμβριο του 1928, παρέστη ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο πρόεδρος της Βουλής Ιωάννης Τσιριμώκος, οι υπουργοί Στρατιωτικών, Ναυτικών, Παιδείας και Γεωργίας και ο αρχηγός του κόμματος των Προοδευτικών Γεώργιος Καφαντάρης. Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη, αντιπροσώπευσε ο αρχηγός του Στρατιωτικού του Οίκου στρατηγός Φραντζής. Μεταξύ άλλων παρέστη και ο μεγάλος ποιητής Γεώργιος Δροσίνης.

Τον επικήδειο στη Μητρόπολη Αθηνών, όπου χοροστάτησε ο Αρχιεπίσκοπος, εκφώνησε με συγκινητικά  λόγια ο Κωστής Παλαμάς, εξαίροντας το έργο του Ματσούκα.

Μίλησε επίσης ο πρόεδρος της Αδελφότητας των Δωριέων.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Με το όπλο ή την πένα τα πάντα για την Ελλάδα