Ο “ΜΑΥΡΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ” ΤΟΥ 1955. Η ΝΕΑ “ΑΛΩΣΗ” ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

*Καταστροφή παντού....

   Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

                Τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1955 με τους βανδαλισμούς των Τούρκων σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, τα λεγόμενα και “Σεπτεμβριανά”, πέρασαν στις μελανές σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας ως γεγονότα βαρβαρότητας, τυφλού μίσους και πρωτοφανούς αγριότητας των Τούρκων.

Το 1955 ήταν από την αρχή ένας δύσκολος χρόνος για την Ελλάδα με πολλά σημαντικά γεγονότα και εξελίξεις, τα οποία απαιτούσαν δραστηριοποιημένη στο έπακρο εξωτερική πολιτική και ασφαλώς ισχυρή πολιτική κυβέρνηση. Η πραγματικότητα όμως ήταν πολύ διαφορετική για την Ελλάδα, παρά την ισχυρή πλειοψηφία στη Βουλή του κυβερνώντος κόμματος του Ελληνικού Συναγερμού, γιατί ουσιαστικά επικρατούσε ακυβερνησία με τον τότε Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπάγο να ασθενεί βαρέως.

*Λεηλασίες...

    Στο εξωτερικό ο διάδοχος του Στάλιν στη Σοβιετική Ένωση Νικήτας Χρουστσώφ κατόρθωσε να προσεγγίσει με επιτυχία τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη Τίτο εκμηδενίζοντας την ισχύ και αποτελεσματικότητα του Τριμερούς Βαλκανικού Συμφώνου Ελλάδας- Τουρκίας- Γιουγκοσλαβίας και αναβαθμίζοντας το ρόλο της Τουρκίας για τη Δύση και τη Νοτιοανατολική Πτέρυγα του νεοσύστατου ΝΑΤΟ. Στην Κύπρο οι Ελληνοκύπριοι, μετά το δημοψήφισμα για ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα, είχαν ξεσηκωθεί υπέρ της ελευθερίας και της ένωσης με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο να αναπτύσσει έντονη πολιτική δράση προς κάθε κατεύθυνση και την οργάνωση της ΕΟΚΑ να αναλαμβάνει από της 1ης Απριλίου 1955 ένοπλη δράση κατά των Βρετανικών αρχών της νήσου.

    Την ίδια περίοδο η Βρετανία, με ιδιαίτερες ικανότητες στο “διαίρει και βασίλευε”, εισήγαγε στο Κυπριακό την έως τότε αδιάφορη Τουρκία, καθιστώντας μάλιστα υπεύθυνη για την προστασία της ζωής των Τουρκοκυπρίων. Σε αντιπερισπασμό των διπλωματικών κινήσεων της Ελλάδας για διεθνοποίηση του Κυπριακού με προσφυγή στον ΟΗΕ, η Βρετανία συγκάλεσε Τριμερή Διάσκεψη τον Αύγουστο του 1955 στο Λονδίνο για το Κυπριακό με τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας με σκοπό την επίλυση του προβλήματος. Στην ουσία είχε μεθοδευθεί η εφαρμογή ενός σατανικού σχεδίου για τη μεγιστοποίηση του προβλήματος, ώστε να συνεχίσει τον ηγεμονικό της ρόλο στην Κύπρο, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, η Βρετανία με την ενεργό σύμπραξη και της Τουρκίας.

*Στόχος και οι ναοί

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΒΑΝΔΑΛΩΝ

                Τις προηγούμενες ημέρες στον κατευθυνόμενο Τουρκικό τύπο είχε καλλιεργηθεί κατάλληλα το κλίμα στη Τουρκία κατά των Ελλήνων της Κύπρου και της Ελλάδας με εμπρηστικά, συκοφαντικά και ψευδή δημοσιεύματα, που απέβλεπαν στην έξαψη του φανατισμού του όχλου και των παρακρατικών οργανώσεων. Παράλληλα η μεταπολεμική ευημερία, ανάπτυξη και πρόοδος του Ελληνικού στοιχείου της Κωνσταντινούπολης είχε προκαλέσει ποικίλες ζηλόφθονες αντιδράσεις ακόμα και αυτών των Τουρκικών αρχών από το 1954, ενώ και το Κυπριακό ήλθε ως ουρανόπεμπτη πρόφαση για δράση κατά των  “άπιστων Γκιαούρηδων”. Φυσικό ήταν όλα αυτά να εξάψουν το εθνικιστικό μένος των Τούρκων εναντίον κάθε Ελληνικού και να αναμενόταν η αφορμή.

                Αργότερα αποδείχθηκε ότι είχε συνταχθεί σχέδιο από την κυβέρνηση της Άγκυρας για τις διώξεις των Χριστιανών της Πόλης. Συγκεκριμένα πέντε χρόνια μετά τα τραγικά γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 ανατράπηκε η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές από στρατιωτικό πραξικόπημα. Στη δίκη της Πλάτης ο Πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές και ο Υπουργός Εξωτερικών Φατίν Ρουστού Ζορλού βρέθηκαν ένοχοι για πολλά αδικήματα, μεταξύ των οποίων και για την οργάνωση και εκτέλεση των διώξεων των Χριστιανών της Πόλης στις 6 Σεπτεμβρίου 1955. Και οι δύο καταδικάσθηκαν σε θάνατο και εκτελέσθηκαν με απαγχονισμό.

*Θλίψη στα ερείπια

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ

                Μέσα σ΄ αυτή την εκρηκτική ατμόσφαιρα οι Τούρκοι άναψαν οι ίδιοι το φιτίλι των γεγονότων τα μεσάνυκτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου 1955. Ο Μουσουλμάνος φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Οκτάι Εγκίν, γιος Μουσουλμάνου Βουλευτή στη τότε Ελληνική Βουλή, σε συνεργασία με το τότε Τούρκο Πρόξενο στη Θεσσαλονίκη Μπαλίν, τον Τούρκο Υποπρόξενο Μ. Τεκιναλί και τον κλητήρα του προξενείου Χασάν Ουτσάρ, τοποθέτησε έναν εκρηκτικό μηχανισμό, που είχε προμηθευθεί από τις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας, στην αυλή του κτιρίου, ο οποίος απλά εξερράγη, χωρίς να προκαλέσει την παραμικρή ζημιά. Την ίδια ώρα ανακοινώθηκε στη Τουρκία ότι ανατινάχθηκε από τους Έλληνες «το σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη» και δημοσιεύθηκαν φωτογραφίες από άσχετο κτίριο, στο οποίο εμφανίζονταν ερείπια πλήρως κατεστραμμένου κτιρίου, χωρίς στέγη και παράθυρα και με πυκνούς καπνούς να το περιβάλουν πανταχόθεν.

                Μέσα σε μία μόλις ώρα από την είδηση στον Τύπο το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 πλήθος φανατισμένων, αλλά οργανωμένων, με ρόπαλα και σιδερένιους λοστούς, συγκεντρώθηκε μπροστά στο άγαλμα του Κεμάλ στο Ταξίμ της Πόλης. Παράλληλα άρχισαν να καταφθάνουν με φορτηγά αυτοκίνητα και πλοιάρια και άλλες ομάδες κρούσης με φανατισμένους Τούρκους των επαρχιών. Και μέσα στο αλαλάζον από τα εμπρηστικά συνθήματα των Τούρκων  «φοιτητών» πλήθος σε λίγο κυριάρχησε το σύνθημα: «Η Κύπρος ήταν και είναι Τουρκική», και αμέσως μετά : «Σπάστε τα καταστήματα των Ρωμιών».

*Βανδαλισμοί σε τάφους...

ΦΟΒΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

                Το σύνθημα της καταστροφής δόθηκε στις 20. 00 ώρα για να ακολουθήσουν φρικτές σκηνές ασύλληπτης βαρβαρότητας και αγριότητας σε βάρος των ανυπεράσπιστων Ελλήνων της Πόλης, των καταστημάτων τους, των σχολείων, των νοσοκομείων, των γηροκομείων, των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και ιστορικών ναών της Πόλης, ακόμα και εναντίον των χριστιανικών τάφων των Ελληνικών κοιμητηρίων. Συγχρόνως οι Τούρκοι βίαζαν γυναίκες, έδερναν και ταπείνωναν με κάθε τρόπο γέροντες και αδυνάτους, ιερείς, κατέστρεφαν καταστήματα  και ό,τι σωζόταν από τις αρπαγές το πετούσαν στα πεζοδρόμια και στους δρόμους. Η Μεγάλη Οδός του Πέραν και ο Γαλατάς είχαν καταστεί αδιάβατες περιοχές από αντικείμενα κάθε μορφής των Ελλήνων, που σκόρπισαν οι βάνδαλοι καταστρέφοντάς τα στο δρόμο. Οι αφηγήσεις Ελλήνων κατοίκων της Πόλης αλλά και δημοσιεύματα του διεθνούς τύπου περιέγραφαν με τα μελανότερα χρώματα τα πρωτοφανή σε βαρβαρότητα και αγριότητα γεγονότα. Αλλά και Τούρκοι δημοσιογράφοι δεν παρέλειψαν αργότερα να στηλιτεύσουν τα γεγονότα. Χαρακτηριστική μαρτυρία αποτελεί το άρθρο του αρθρογράφου Χαντί Ουλούενγκιν στην εφημερίδα «Χουριέτ» την 28η Αυγούστου 1993, ο οποίος αναφερόμενος στα θλιβερά γεγονότα, μεταξύ των άλλων τόνιζε: « Ένας όχλος αγρίων, κουρελιασμένων και ξυπόλυτων ανθρώπων διεξήγαγε το καταστρεπτικό έργο κάτω από τα βλέμματα της Αστυνομίας και του Στρατού, που παρακολουθούσαν τους βανδαλισμούς αδιάφοροι. Τα πάντα, καταστήματα μικρά και μεγάλα, εκονιορτοποιούντο, εφ΄ όσον δεν ανήκαν σε Τούρκους».

*Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας στα ερείπια

                Αλλά και η Σμύρνη δεν απέφυγε τους βανδαλισμούς. Οργανωμένα στίφη ξεχύθηκαν στους δρόμους με προκαθορισμένους στόχους. Ο πρώτος στόχος ήταν το Ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης, που πυρπολήθηκε και καταστράφηκε. Ο δεύτερος στόχος ήταν το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Σμύρνη, που παραδόθηκε στις φλόγες μπροστά στο απαθές βλέμμα των Τούρκων φρουρών του. Έντρομος ο Γενικός Πρόξενος κατάφερε να διαφύγει με την οικογένειά του από την πίσω πόρτα. Ο επόμενος στόχος ήταν τα μισθωμένα σπίτια των Ελλήνων Αξιωματικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ της Σμύρνης. Με καταλόγους, που είχαν τις διευθύνσεις τους οι  “διαδηλωτές” επιτέθηκαν εναντίον τους, κακοποιώντας, λεηλατώντας, καταστρέφοντας και καίοντας σπίτια, έπιπλα και Ελληνικές σημαίες.

                 Όταν, μετά τα μεσάνυκτα, οι οργανωμένες ομάδες είχαν ολοκληρώσει το έργο τους, η Τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να παρέμβει κηρύσσοντας τον στρατιωτικό νόμο. Ο συνολικός συνοπτικός απολογισμός των γεγονότων ήταν: 20 Έλληνες νεκροί, 200 βιασμοί γυναικών, 61 πυρπολημένες χριστιανικές εκκλησίες, 7.000 λεηλατημένα σπίτια και καταστήματα Ελλήνων, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τουρκίας.

*Άλλη μια εικόνα φρίκης...

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ

Στις 24 Οκτωβρίου 1955, μετά από έντονες πιέσεις του ΝΑΤΟ, η Τουρκία υποχρεώθηκε να αποκαταστήσει την προσβληθείσα Εθνική αξιοπρέπεια των Ελλήνων από τους βανδαλισμούς των όχλων της. Συγκεκριμένα στο Συμμαχικό Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη ο Τούρκος Υπουργός συγκοινωνιών, ως εκπρόσωπος της Τουρκικής Κυβέρνησης, ύψωσε την Ελληνική σημαία, παρουσία εκπροσώπων των Συμμάχων και υπό τους ήχους της Τουρκικής μπάντας, που παιάνιζε τον Εθνικό μας Ύμνο. Έτσι μέσα σε 10 λεπτά η Τουρκία «αποκατέστησε» ηθικά την Εθνική μας αξιοπρέπεια για τους βανδαλισμούς της στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη. Όσο για τις υλικές ζημιές αποζημίωσε συμβολικά τους παθόντες με ένα δάνειο 100 εκατομμυρίων δολαρίων, που της χορήγησαν γι’ αυτό το σκοπό οι ΗΠΑ.

ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

                Το σχέδιο της Άγκυρας σημείωσε καταπληκτική επιτυχία. Το σύνολο σχεδόν των Ελληνικών περιουσιών καταστράφηκε. Ο Ελληνικός πληθυσμός τρομοκρατήθηκε. Οι απειλές για τη ζωή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης τους έκανε να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα απέραντο ναρκοπέδιο. Τα συνθήματα «σήμερα το βιος σας, αύριο το κεφάλι σας» και «χθες ήταν η γιορτή του γλυκού, σήμερα είναι η γιορτή της θυσίας» έσπειραν τον τρόμο και τον πανικό στο θανάσιμα λαβωμένο Ελληνισμό της Πόλης. Το καταλυτικό συναίσθημα της ανασφάλειας παρέλυσε τις ψυχές όλων. Τα δάκρυα στα μάτια και ο πόνος στις καρδιές δεν έλεγαν να σταματήσουν. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, ο τραγικός πνευματικός ηγέτης, που έσυρε το βαρύ σταυρό του μαρτυρίου, προσπάθησε να εμψυχώσει όλους που έχασαν το θάρρος και ήταν έτοιμοι να φύγουν: «Είδατε, τους λέει, τα κόκαλα; Ξεθάφτηκαν για να σας μιλήσουν, για να σας πουν το χρέος που ΄χετε να μείνετε σε τούτη τη γη, που γεννήθηκαν οι πατέρες σας, οι πατέρες των πατέρων σας, εσείς, τα παιδιά σας».

                Μάταια όμως. Η μοίρα των Ελλήνων ήταν πολύ σκληρή. Τα τραγικά γεγονότα, που επακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι καταστροφές και ζημιές από πυρκαγιές τα επόμενα χρόνια, η λήψη διαφόρων μέτρων σε βάρος των Ελλήνων, όπως η βίαιη συμπεριφορά στους στρατευμένους, το περίφημο «βαρλίκι», ο φόρος που εξόντωσε φυσικά και οικονομικά τον Ελληνισμό της Πόλης και τώρα ο τυφώνας, που μέσα σε λίγες ώρες σάρωσε με το πέρασμά του κόπους μιας ζωής επηρέασαν το ηθικό των Ελλήνων. Η ομογένεια της Κωνσταντινούπολης δεν είχε άλλα ψυχικά αποθέματα για να αντέξει. Γονάτισε κάτω από τα συνεχή και ανεπανάληπτα κτυπήματα. Σε λίγο καραβάνια ολόκληρα εγκατέλειψαν τη Βασιλεύουσα για να σώσουν τη ζωή τους. Οι εκκλησίες άρχισαν σιγά- σιγά να ερημώνουν και τα σχολεία, χωρίς μαθητές, άρχισαν και αυτά να κλείνουν. Ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης συρρικνώθηκε ραγδαία και κατά τα επόμενα χρόνια. Σήμερα δεν έχουν απομείνει παρά μόνο λίγες χιλιάδες, που μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού, μετά τις απελάσεις που ακολούθησαν το 1964, εξαιτίας της κρίσης στην Κύπρο. Και η Κωνσταντινούπολη ερήμωσε, ξεράθηκε από τις ρίζες της, από τον Ελληνισμό της, που σκόρπισε τα παιδιά της στους δρόμους της προσφυγιάς, σαν ένα κοπάδι που προσπαθεί να σωθεί από την αγέλη των άγριων ζώων.

*Το μίσος...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η Κωνσταντινούπολη στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955 αλώθηκε από τους Τούρκους για δεύτερη φορά. Τα τραγικά γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1955 σε βάρος του Ελληνικού πληθυσμού, οι Τουρκικοί βομβαρδισμοί της Κύπρου τον Αύγουστο του 1964, η εισβολή το 1974 στην Κύπρο και η κατοχή του 38% του εδάφους της, οι συνεχείς παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας εντός του FIR των Αθηνών και οι παραβιάσεις του Εθνικού Εναερίου μας Χώρου, η θεωρία των Γκρίζων Ζωνών στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα, μετά την κρίση των Ιμίων, και η αμφισβήτηση των υφισταμένων και ισχυουσών Συνθηκών της Γενεύης και των Παρισίων, αποτελούν κεφάλαια της επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας, που παρουσιάζεται καθημερινά με φανερή συνέπεια και ωμή προκλητικότητα.

                Η Ελλάδα, ακολουθώντας πιστά τα λόγια του φιλόσοφου Τουχόλσκυ: «Πες μου πως μεταχειρίζεσαι τις μειονότητες σου, να σου πω το επίπεδο του πολιτισμού σου» εφαρμόζει για τη Μουσουλμανική μειονότητα της Ελληνικής Θράκης τις αρχές της ισονομίας, της ισοπολιτείας και με τη λήψη συνεχώς μέτρων επιδιώκει την αρμονική συνύπαρξη των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων στην ευαίσθητη αυτή ακριτική περιοχή. Αντίπαλος είναι η ανάπτυξη, η πρόοδος και η ευημερία όλων των κατοίκων. Έτσι υπερασπίζεται καθημερινά με πράξεις και όχι με λόγια το επίπεδο του πολιτισμού της.

   Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. "Αλησμόνητες πατρίδες της Θράκης" των Ν. Μουτσόπουλου, Κ. Βακαλόπουλου και Αρ. Κεσόπουλου.

2. "40 χρόνια- Ημέρα μνήμης, Σεπτέμβριος 1955", της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών Βόρειας Ελλάδας.