1948: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ «ΚΟΡΩΝΙΣ». Η ΜΑΧΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΥΨΩΜΑΤΟΣ ΚΛΕΦΤΗΣ

*Παραστατική απεικόνιση της περιοχής των μαχών. Φωτογραφία του δημοσιογράφου 

Διονύση Αβραμόπουλου για την εφημερίδα "Εμπρός"

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

                Το ύψωμα Κλέφτης με υψόμετρο 1.845 μέτρα και τα υψώματα με υψόμετρο 2.221 μέτρα και 2.636 μέτρα συγκροτούν τον σκελετό του ορεινού όγκου του Σμόλικα, Νότια του ορεινού όγκου του Γράμμου, που έχει υψόμετρο 2.520 μέτρα.

                Το ύψωμα Κλέφτης βρίσκεται σε απόσταση 8-9 χιλιόμετρα Βορειοανατολικά της Κόνιτσας, έχει απόκρημνες πλαγιές και είναι πολύ δασωμένο. Το ύψωμα αυτό, οργανωμένο με ισχυρά και ανθεκτικά σε βομβαρδισμούς πολυβολεία και με πυκνά ναρκοπέδια κατά προσωπικού, αποτελούσε για τις Μονάδες του Δημοκρατικού Στρατού ένα πραγματικό οχυρό ,ένα άπαρτο κάστρο κατά την ηγεσία του ΚΚΕ, που εμπόδιζε τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού προς τον Γράμμο και η κατάληψή του ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη.

                Οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού, με την ονομασία «ΧΑΡΑΥΓΗ» στην Στερεά Ελλάδα και Δυτική Θεσσαλία, που άρχισαν με το Α΄ Σώμα Στρατού τη 15η Απριλίου 1948 απέβλεπαν στην εκκαθάριση της περιοχής και την εξόντωση με σύλληψη ή φόνο των ανταρτικών τμημάτων, που δρούσαν στην περιοχή. Μετά τις επιχειρήσεις αυτές τη 19η Ιουνίου 1948 άρχισαν οι επιχειρήσεις στην περιοχή του ορεινού όγκου του Γράμμου, που καθορίζεται προς Βορρά και Ανατολάς από τον ρουν του Άνω Αλιάκμονα, προς Νότο από τα όρη Χάσια και προς Δυσμάς από την οροσειρά Τύμφη (Γκαμήλα) και τμήμα των Ελληνο-Αλβανικών συνόρων. Μια περιοχή με μορφή τετραπλεύρου, του οποίου η βόρεια πλευρά έχει μήκος 40 χιλιόμετρα και οι υπόλοιπες τρεις πλευρές μήκους 120 χιλιομέτρων η καθεμιά.

*Οχυρά των ανταρτών, μόλις καταλήφθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ  ΜΑΧΗΣ ΓΙΑ  ΚΑΤΑΛΗΨΗ  
ΤΟΥ  ΥΨΩΜΑΤΟΣ  ΚΛΕΦΤΗΣ

                Μία από τις σημαντικότερες και σκληρότερες μάχες της επιχείρησης «ΚΟΡΩΝΙΣ» υπήρξε η πολυήμερη μάχη για κατάληψη, της φύσει ισχυρής και οχυρωμένης τοποθεσίας του υψώματος Κλέφτης. Συγκεκριμένα:

                1.Από 26 Ιουνίου μέχρι 20 Ιουλίου 1948. Αποτυχούσες κατά Κλέφτη ενέργειες.

                Η επίθεση για την κατάληψη του υψώματος Κλέφτη άρχισε από τη 10.30 ώρα της 27ης Ιουνίου με την 42α Ταξιαρχία της ΙΧ Μεραρχίας. Τα 525 και 526 Τάγματα Πεζικού της Ταξιαρχίας επιτέθηκαν από Βορειοδυτικά κατά του υψώματος Κλέφτη, βοηθούμενα από το 527 Τάγμα Πεζικού της 43ης Ταξιαρχίας, και κατόρθωσαν να καταλάβουν μόνο ορισμένα ανώνυμα υψώματα Δυτικά του Κλέφτη. Μέχρι την 6η Ιουλίου οι επιθέσεις προς κατάληψη του Κλέφτη απέτυχαν με σοβαρές απώλειες και στις δύο πλευρές. Από την 6η Ιουλίου μέχρι και την 25η Ιουλίου καμιά σοβαρή επιθετική ενέργεια δεν έλαβε χώρα προς το ύψωμα Κλέφτης, πλην της αποστολής περιπόλων μάχης και αναγνώρισης και εκτόξευσης βολών παρενόχλησης Πυροβολικού και Όλμων, ενίοτε και προσβολών από την Αεροπορία προς διατήρηση της φυσιογνωμίας της μάχης.

                Η ευρεία περιοχή του Γράμμου και η έλλειψη συντονισμού επέβαλαν τη 17η Ιουλίου στην Ανωτάτη Διοίκηση του Ελληνικού Στρατού να δημιουργήσει δύο Διοικήσεις, με την είσοδο στον αγώνα και της Διοίκησης του Α΄ Σώματος  Στρατού, που αναλάμβανε την επιχειρησιακή ευθύνη της Ηπείρου. Ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού αναλάμβανε τον συντονισμό και των δύο Διοικήσεων των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού, οι οποίες επιχειρούσαν με τις VΙΙΙ-ΙΧ Μεραρχίες και Ι,ΙΙ,Χ,ΧV Μεραρχίες αντίστοιχα.

*Εικόνα από το μέτωπο της Ηπείρου. Η λεζάντα είναι άκρως επεξηγηματική

                2. Αγώνες κατά του υψώματος Κλέφτη από 21 μέχρι 31 Ιουλίου 1948.

                Από της 20ης Ιουλίου το Α΄ Σώμα Στρατού (Διοικητής Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος) ανέλαβε την ευθύνη του μετώπου της Ηπείρου. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης ο Διοικητής αυτού αποφάσισε την λήψη μέτρων για αναπτέρωση του ηθικού και δημιουργία επιθετικού πνεύματος. Προς τούτο αποφάσισε την εκτέλεση μιας ασφαλούς και επιτυχούς ενέργειας και ως τέτοια προκρίθηκε η επιχείρηση κατάληψης του υψώματος Κλέφτη.

                Σε υλοποίηση των προθέσεων αυτών ο Διοικητής του Α΄ Σ Σ εξέδωσε λεπτομερείς διαταγές, σύμφωνα με τις οποίες ως κύρια προσπάθεια του Σώματος καθορίζονταν η κατάληψη της κορυφογραμμής Κλέφτης- Ύψωμα 2221 και εν συνεχεία εκμετάλλευση προς Κεράσοβο (Βόρεια).Μετά τις αναγκαίες προετοιμασίες και ισχυρή προπαρασκευή επί του υψώματος Κλέφτη με το σύνολο του Πυροβολικού της VΙΙΙ Μεραρχίας και βομβαρδισμό της Αεροπορίας η 75η Ταξιαρχία ,κατόπιν διαταγής της Μεραρχίας, επιτέθηκε την 06.50 ώρα της 26ης Ιουλίου κατά του υψώματος Κλέφτη με το 584 Τάγμα Πεζικού σε πρώτο κλιμάκιο και το 582 Τάγμα Πεζικού στη βάση εξόρμησης, με εντολή να υποστηρίξει την επίθεση του 584 Τ.Π. Ταυτόχρονα το 524 Τάγμα Πεζικού ενεργούσε από Βορρά προς υποβοήθηση της όλης επίθεσης.

                 Κατόπιν σκληρού τετράωρου αγώνα σε έδαφος δασώδες, απότομο και στενό, που δεν επέτρεπε ανάπτυξη επαρκών δυνάμεων, αλλά μόνο κινήσεις σε ορισμένες διαβάσεις, που είχαν οργανωθεί με ισχυρά πολυβολεία, λίαν ανθεκτικά στους βομβαρδισμούς και που προστατεύονταν με πυκνά ναρκοπέδια, το ύψωμα Κλέφτης τη 10.55 ώρα είχε καταληφθεί. Προτού όμως σταθεροποιηθεί στο ύψωμα το επιτεθέν 584 Τ,Π την 11.50 ώρα δέχθηκε ισχυρή αντεπίθεση από τα αμυνόμενα τμήματα των ανταρτών και αναγκάσθηκε να συμπτυχθεί. Η διαταχθείσα νέα επίθεση τη 15.15 ώρα με την υποστήριξη του Πυροβολικού και της Αεροπορίας για ανακατάληψη του Κλέφτη απέτυχε, ενώ η υποβοηθητική από Βορρά ενέργεια ελάχιστα πρόσφερε.

*Η δράση του Πυροβολικού υπήρξε αποφασιστική. Εδώ πυροβόλο 25 λιβρών, 

αγγλικής κατασκευής και προελεύσεως

                Η απώλεια του Κλέφτη, που προκλήθηκε εκτός των άλλων και από σφάλματα των επιτεθέντων τμημάτων, που δεν έλαβαν δραστήρια μέτρα για την σταθεροποίησή των, προκάλεσε την άμεση αντίδραση του Διοικητού του Α΄ Σ.Σ. ο οποίος στα αποσταλέντα δύο σήματα, μεταξύ των άλλων,έγραφε: «Κλέφτης θα ανακαταληφθή οπωσδήποτε απόψε υπό οιασδήποτε προϋποθέσεις, έστω και δια της λόγχης» και «Αντικειμενικός σκοπός καταλαμβανόμενος δεν θα εγκαταλείπεται ποτέ, άνευ διαταγής του υπευθύνου Διοικητού Τάγματος και του υπευθύνου Ταξιάρχου».

                Την 07.30 ώρα της επομένης, 27η Ιουλίου, επαναλήφθηκε η επίθεση της 75ης Ταξιαρχίας κατά του υψώματος Κλέφτη, χωρίς να καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση της κατάληψης της κορυφής του. Μετά και τη δεύτερη αποτυχία προς κατάληψη του υψώματος Κλέφτη ο Διοικητής του Α΄ Σ.Σ. με διαταγή του, στην οποία τόνιζε την γενναιότητα και την τόλμη του επιτιθέμενου Πεζικού, αλλά όχι την σύνεσή του, επέμενε στην ανακατάληψη του Κλέφτη. Η επίθεση κατά του Κλέφτη επαναλήφθηκε από τα τμήματα επαφής της 75ης Ταξιαρχίας την 03.00 ώρα της 28ης Ιουλίου, τα οποία ενήργησαν νυκτερινή έφοδο, πλην όμως δεν ολοκληρώθηκε η ανακατάληψή του. Ο αγώνας εκ του συστάδην υπήρξε σκληρός και με σοβαρές απώλειες και στους δύο αντιπάλους. Τα επιτιθέμενα τμήματα παρέμειναν επί τόπου μέχρι το πρωί, προσκολλημένα σε ένα βραχώδες και απόκρημνο έδαφος, σε απόσταση δεκάδων μέτρων από τα εχθρικά πολυβολεία της κορυφής του Κλέφτη.

                Την επομένη 29η Ιουλίου τα επιτεθέντα τμήματα δέχθηκαν ισχυρή αντεπίθεση, την οποία απέκρουσαν με σοβαρές απώλειες για τα ανταρτικά τμήματα. Παράλληλα το Α΄ Σ.Σ. με νεότερη διαταγή του επεσήμανε ότι εξακολουθούσε η κατά του Κλέφτη ενέργεια με την γενικότερη εκμετάλλευση προς Κεράσοβο να αποτελεί την κυρία προσπάθεια αυτού. Για τον λόγο αυτόν παρέσχε χρόνο δύο ημερών (30η και 31η Ιουλίου) στην VΙΙΙ Μεραρχία για ανασυγκρότηση, προωθήσεις Μονάδων, προπαρασκευές, διάθεση του δεσμευμένου μέχρι τότε 583 Τάγματος Πεζικού στην 75η Ταξιαρχία για την νέα επίθεση κατά του Κλέφτη και αποφάσισε υποβοηθητικές ενέργειες κατά του ορεινού όγκου Κλέφτη-Σμόλικα από Μονάδες της ΙΧ Μεραρχίας (Από Βορρά) και της 36ης Ταξιαρχίας (Από Ανατολάς). Οι απώλειες από της 10ης Ιουλίου μέχρι τέλους του Ιουλίου των επιτιθεμένων τμημάτων κατά του υψώματος Κλέφτη και των ανωνύμων του ανήλθαν σε 19 Αξιωματικούς τραυματίες, 29 οπλίτες νεκρούς, 185 οπλίτες τραυματίες και 11 εξαφανισθέντες. Οι απώλειες των ανταρτών ανήλθαν σε 153 νεκρούς,29 συλληφθέντες ή παραδοθέντες και άγνωστο αριθμό τραυματιών.

                3. Τελική μάχη επί του υψώματος Κλέφτη από 1ης μέχρι 3ης Αυγούστου 1948.

                Η εξόρμηση της 75ης Ταξιαρχίας εκδηλώθηκε την 04.30 ώρα της 1ης Αυγούστου. Το 583 Τάγμα εξόρμησε πρώτο και έχοντας σε πρώτο κλιμάκιο επίλεκτους Αξιωματικούς και οπλίτες με αιφνιδιαστική ενέργεια έθεσε πόδα επί της κορυφής του Κλέφτη. Μέχρι την 06.30 ώρα κατόπιν αγώνα εκ του συστάδην και με χειροβομβίδες ολοκλήρωσε την κατάληψη του υψώματος Κλέφτη, των ανταρτικών τμημάτων συμπτυχθέντων στα ανατολικά ανώνυμα. Με τα εφεδρικά Τάγματα της 75ης Ταξιαρχίας, Μονάδες της ΙΧ Μεραρχίας και της 36ης Ταξιαρχίας ολοκληρώθηκε η κατάληψη του ορεινού όγκου του Σμόλικα και κάθε σκέψη των ανταρτικών τμημάτων για ανακατάληψη του Κλέφτη θα ήταν αυτοκτονία. Στην επιτυχία της επίθεσης σημαντική ήταν και η υποστήριξη από το Πυροβολικό και την Αεροπορία, τόσο στην κατάληψη και στην σταθεροποίηση επί του υψώματος Κλέφτη και των ανωνύμων του, όσο και στην ολοκλήρωση της κατάληψης του Σμόλικα και στην προς Βορρά εκμετάλλευση.

                Την 2α Αυγούστου οι Μονάδες της 75ης Ταξιαρχίας συνέχισαν την εκμετάλλευση προς Βορρά, ξεκαθάρισαν όλη την περιοχή του Σμόλικα και κατέλαβαν την κωμόπολη του Κερασόβου. Οι απώλειες της Ταξιαρχίας και του 524 Τάγματος της ΙΧ Μεραρχίας κατά τη διήμερη μάχη του Κλέφτη ανήλθαν σε 3 Αξιωματικούς νεκρούς και 5 τραυματίες, 11 οπλίτες νεκρούς και 74 τραυματίες των δε ανταρτών σε 76 νεκρούς, 37 συλληφθέντες ή παραδοθέντες και άγνωστο αριθμό τραυματιών. Στα πολυβολεία εγκαταλείφθηκαν μεγάλες ποσότητες ειδών οπλισμού, χειροβομβίδων και πυρομαχικών.

*Ενδεικτικό δημοσίευμα του Τύπου

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Η επιμονή του Α΄ Σώματος Στρατού, ο συντονισμός και η συνεργασία των όπλων συνετέλεσαν, μετά από σκληρό εξαήμερο αγώνα, σε μια λαμπρή νίκη, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση ολόκληρης της αμυντικής τοποθεσίας του Σμόλικα. Τον Κλέφτη και το Ταμπούρι ο Δημοκρατικός Στρατός με υπερηφάνεια αποκαλούσε άπαρτα κάστρα της περιοχής. Η πτώση του Κλέφτη εκτός από την αναπτέρωση και τόνωση του ηθικού των Μονάδων του Α΄ Σ.Σ. επέδρασε και στις μετέπειτα επιχειρήσεις προς κατάληψη του ορεινού όγκου του Γράμμου, η οποία τελικά επετεύχθη την 20η Αυγούστου.

                Δυστυχώς η μη φρούρησή του από τις Μονάδες του Ελληνικού Στρατού τον χειμώνα του 1949 επέτρεψε την ανακατάληψή του την άνοιξη του 1949 από τις Μονάδες των ανταρτών. Την 29η Αυγούστου 1949 καταλήφθηκε ο Γράμμος και έληξε ο Εμφύλιος Πόλεμος, που τόσο αίμα Ελληνικό χύθηκε και προκάλεσε ανυπολόγιστες υλικές ζημιές. Ένα Εθνικό έγκλημα της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ, που έστω και αργά κάποτε θα πρέπει να το αναγνωρίσει και να το κατακρίνει η σημερινή ηγεσία του.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

«Εμφύλιος Πόλεμος»  έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.