ΜΑΪΟΣ 1920: Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

*Μια ιστορική καρτ ποστάλ. Από την επίσκεψη στην Κομοτηνή 

του Αρχιστράτηγου Φρανσαί Ντ' Εσπεραί

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

            Συμπληρώνονται τη 14η Μαΐου 95 χρόνια από την απελευθέρωση της Δυτικής, σήμερα Ελληνικής Θράκης. Μετά την υπογραφή της ανακωχής από την Βουλγαρία στη Θεσσαλονίκη την 30η Σεπτεμβρίου 1918,η Δυτική Θράκη, που είχε παραχωρηθεί στη Βουλγαρία με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου [1913] ,είχεν αποβεί πεδίο διπλωματικών ανταγωνισμών διαφόρων ενδιαφερομένων κρατών.

            Μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ [27 Νοεμβρίου 1919] παρέμεινε υπό την κατοχή των Βουλγάρων, που διατηρούσαν εκεί πολιτικές και στρατιωτικές αρχές. Οι ΗΠΑ και η Ιταλία, θύματα Βουλγαρικών μηχανορραφιών, υποστήριζαν τις διεκδικήσεις της Βουλγαρίας στην περιοχή και τάσσονταν υπέρ της παραχώρησης σ΄ αυτήν του σημερινού Νομού Έβρου με διέξοδο στο Αιγαίο Πέλαγος, αιώνιο όνειρο και πόθος των Βουλγάρων. Στις αντιδράσεις των Αγγλογάλλων σοβαρότατο ρόλο διαδραμάτισε η αποστολή, μετά από παρασκηνιακές ενέργειες του Συνταγματάρχου Κωνσταντίνου Αινιάνος Μαζαράκη, υπομνήματος των Τούρκων Βουλευτών της Δυτικής Θράκης στη Βουλγαρική Βουλή Μεχμέτ Τζαμέλ, Ισμαήλ Χακή και άλλων προς τη Διάσκεψη των Παρισίων, στην οποία μεταξύ των άλλων ζητούσαν την κατάληψη της περιοχής από τα Ελληνικά στρατεύματα, που θα εξασφάλιζαν για όλους τους κατοίκους την ειρήνη, την ασφάλεια και την τάξη.

*Ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στην Κομοτηνή

ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΘΡΑΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ

            Επικείμενης της υπογραφής της Συνθήκης του Νεϊγύ, οι Σύμμαχοι από λόγους πρόνοιας εξουσιοδότησαν τον Αρχηγό του Συμμαχικού Στρατού Ανατολής Στρατηγό Φρανσαί Ντ’ Εσπεραί, όπως εντός του Οκτωβρίου 1919 διατάξει την εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τους Βουλγάρους και την κατάληψη της από τους Συμμάχους. Από το άρθρο 48 της Συνθήκης Νεϊγύ  προβλέπονταν η υπαγωγή της Δυτικής Θράκης, μέχρι της ρύθμισης της οριστικής τύχης της, υπό τη Διοίκηση του Γάλλου Αρμοστού και ως τέτοιος ορίσθηκε ο Στρατηγός Σαρπύ, που ανέλαβε να διευθετήσει τις λεπτομέρειες της εκκένωσης αυτής από τα Βουλγαρικά στρατεύματα καθώς και της κατάληψης αυτής από τα Συμμαχικά στρατεύματα. Για την κατάληψη της Δυτικής Θράκης τέθηκε στη διάθεση του Στρατηγού Σαρπύ από την Ελλάδα στην περιοχή της Ξάνθης, η ΙΧ Μεραρχία.

            Η Δυτική Θράκη αφαιρείτο απλά από τη Βουλγαρία και περιέρχονταν σε όλους τους Συμμάχους, ως ένα είδος Διασυμμαχικού Κράτους υπό τον Στρατηγό Σαρπύ. Σε κάθε περίπτωση όμως γινόταν το πρώτο βήμα και ο Αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων Ανατολής Φρανσαί Ντ΄ Εσπεραί απέστειλε τότε σημείωμα προς τον Έλληνα Αρχιστράτηγο Λεωνίδα Παρασκευόπουλο με ορισμένες οδηγίες για τον τρόπο, με τον οποίο έπρεπε να διεξαχθεί η κατάληψη της Δυτικής Θράκης από τα Ελληνικά στρατεύματα. Στην επιστολή γινόταν επίσης αναφορά στην παραχώρηση της Δυτικής Θράκης ως δίκαιη αμοιβή για την λαμπρή συμμετοχή του Ελληνικού Στρατού στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου, την αποφυγή κάθε ρήξης με τον τοπικό πληθυσμό και την επίδειξη σ αυτόν ψυχραιμίας, μετριοπάθειας, βαρύτητας και δικαιοσύνης, αρετών, που θα προσελκύσουν, όπως επιβάλλουν τα συμφέροντα της ίδιας της Ελλάδας, τις καρδιές των νέων υπηκόων. Μέχρι της 18ης Οκτωβρίου 1919 ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τα Βουλγαρικά στρατεύματα.

*Γραμματόσημα της βουλγαρικής κατοχής, που χρησιμοποιήθηκαν στο μεσοδιάστημα

με την επισήμανση στα γαλλικά "Διασυμμαχική Θράκη"

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

            Από της 22ας Οκτωβρίου 1919 ο Στρατηγός Σαρπύ ανέλαβε και την πολιτική Διοίκηση της Δυτικής Θράκης και διαίρεσε αυτήν σε τρία τμήματα, της Ξάνθης, της Κομοτηνής και του Κάραγατς. Σε κάθε τμήμα τη Διοίκηση ασκούσε ο τοπικός Διοικητής Στρατού. Η υπό τον Στρατηγό Σαρπύ Διασυμμαχική Διοίκηση της Δυτικής Θράκης μετέπιπτε σταδιακά σε Ελληνική, αλλά και ο Ελληνικός πληθυσμός αυτής γινόταν ημέρα με την ημέρα πυκνότερος, μετά τον επαναπατρισμό ενός μεγάλου μέρους των Ελλήνων κατοίκων, οι οποίοι εκβιάσθηκαν από τους Βούλγαρους κατακτητές να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Η Ελληνική φυσιογνωμία της Δυτικής Θράκης αποκαθίστατο βαθμηδόν.

            Η Διοίκηση του Στρατηγού Σαρπύ διατηρήθηκε στη Δυτική Θράκη μέχρι τα μέσα του Μαΐου 1920, οπότε ο Ελληνικός Στρατός εξουσιοδοτήθηκε να καταλάβει αυτήν, σε εκτέλεση της Συνθήκης του Σαν Ρέμο, μετά την αποχώρηση από εκεί των Συμμαχικών στρατευμάτων. Η κατάληψη της Δυτικής Θράκης ανατέθηκε στο Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης, υπό τη Διοίκηση του Αντιστράτηγου Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη. Το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης κοινοποίησε στις Μεραρχίες την 11η Απριλίου 1920 οδηγίες του Γενικού Στρατηγείου για τον τρόπο κατάληψης της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης. Σύμφωνα με τις οδηγίες η ΙΧ Μεραρχία θα μεταφέρονταν σιδηροδρομικώς στην περιοχή του Διδυμοτείχου- Καραγάτς. Τον ίδιο χρόνο η Μεραρχία Ξάνθης [ΧΙΙ] θα μεταφερόταν στην Αλεξανδρούπολη, για να συγκεντρωθεί, μετά την κατάληψή της στην περιοχή Διδυμοτείχου και Νοτιότερα, ενώ η Μεραρχία Σερρών θα κατελάμβανε και θα εξασφάλιζε την περιοχή Κομοτηνής.

*Η απελευθέρωση γιορτάζεται στο Δεδέαγατς, μετέπειτα Αλεξανδρούπολη

  

ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

            Σε εκτέλεση διαταγής του Σώματος Στρατού Εθνικής Αμύνης η Μεραρχία Σερρών εξασφάλισε με δύο Τάγματα την σιδηροδρομική γραμμή Κομοτηνής- Αλεξανδρούπολης- Πυθίου. Το ίδιο διάστημα, η Μεραρχία Ξάνθης με Σύνταγμα και Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού συμμετείχε στην κατάληψη της Κομοτηνής, ενώ το 15ο Σύνταγμα Πεζικού, που στάθμευε στη Θεσσαλονίκη, θα μεταφέρονταν στην Αλεξανδρούπολη για την κατάληψή της. Από της πρωίας της 12ης Μαΐου 1920 στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης άρχισε η επιβίβαση του προσωπικού και η φόρτωση των τροφίμων και των υλικών του Ι Κλιμακίου του Στρατηγείου και του 15ου Συντάγματος στα 5 ατμόπλοια. Από της 05.00 ώρας της 13ης Μαΐου απέπλευσαν από τη Θεσσαλονίκη για Αλεξανδρούπολη διαδοχικά τα ατμόπλοια και την 05.00 ώρα της 14ης Μαΐου κατέπλευσαν στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Με τον κατάπλου των ατμοπλοίων ανήλθε στο ατμόπλοιο ΜΥΚΑΛΗ ο Έλληνας Λιμενάρχης Αλεξανδρούπολης, ο οποίος ενημέρωσε ότι επικρατεί απόλυτη τάξη και ότι η απόβαση θα πραγματοποιηθεί χωρίς επεισόδια. Αμέσως αποβιβάσθηκε ο Επιτελάρχης της Μεραρχίας και συναντήθηκε με τον Γάλλο Διοικητή της πόλης Ταγματάρχη Φωρ, προκειμένου να ρυθμισθούν οι λεπτομέρειες της κατάληψης της πόλης. Η κατάληψη άρχισε την 06.00 ώρα χωρίς επεισόδια και τα Τάγματα έλαβαν θέσεις ασφάλειας και προκάλυψης της περιοχής. Την επομένη τελέσθηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης από τον Ελληνικό Στρατό και έγινε η τελετή της υποστολής της Γαλλικής σημαίας και η έπαρση της Ελληνικής.

            Μετά από νέα διαταγή του Σώματος Στρατού Εθνικής Αμύνης η Μεραρχία Ξάνθης μέχρι της 22ας Μαΐου στάθμευσε στην περιοχή Φερών- Διδυμοτείχου, με το 14ο Σύνταγμα Πεζικού και άλλες Μονάδες στις Φέρες, με το 15ο Σύνταγμα Πεζικού και άλλες Μονάδες στο Σουφλί και με το Στρατηγείο, το 13ο Σύνταγμα Πεζικού και άλλες Μονάδες στο Διδυμότειχο. Οι αρχές και οι κάτοικοι του Διδυμοτείχου την 22α Μαΐου προσήλθαν στον σιδηροδρομικό σταθμό και στην είσοδο της πόλης και υποδέχθηκαν το Στρατηγείο και τις Μονάδες της Μεραρχίας με απερίγραπτο ενθουσιασμό. Μετά την είσοδο των τμημάτων της Μεραρχίας τελέσθηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης.

*Βούλγαροι στρατιώτες στο Δεδέαγατς το 1918

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            Μέχρι της 22ας Μαΐου καταλήφθηκε με επιτυχία και αναίμακτα ολόκληρη η Δυτική Θράκη με την εγκατάσταση Μονάδων κατά μήκος του Έβρου ποταμού και κατά μήκος των συνόρων με τη Βουλγαρία. Την 21η Μαΐου έφθασε και το Στρατηγείο του Σώματος Στρατού Εθνικής Αμύνης στην Αλεξανδρούπολη. Από της 3ης Ιουνίου το Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης μετονομάσθηκε σε Στρατιά Θράκης. Οι επιχειρήσεις όμως συνεχίσθηκαν για την καταστολή του κινήματος Τζαφέρ Ταγιάρ μέχρι και της 19ης Ιουλίου 1920, οπότε και ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Ανατολικής Θράκης, πλην της Κωνσταντινούπολης.

                     Κωνσταντίνος  Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1. «Επιχειρήσεις εις Θράκην» της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

2. «Αναμνήσεις 1896-1920» του Στρατηγού Λεωνίδα Παρασκευόπουλου.

3. «Πώς φθάσαμε στις αλησμόνητες πατρίδες»  των Μ. Μουτσόπουλου, Κ. Βακαλόπουλου και Αρ. Κεσόπουλου.