Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΥΠΡΟΥ [ΕΛ.ΔΥ.Κ.]

*Η ΕΛΔΥΚ παρελαύνει προ του Προέδρου και Αρχιεπισκόπου Μακαρίου

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

            Τον Φεβρουάριο του 1959 υπεγράφησαν στη Ζυρίχη και στο Λονδίνο οι συμφωνίες, μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου- Ελλάδας- Τουρκίας- Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής κοινότητας, με τις οποίες έγινε η τελική ρύθμιση του Κυπριακού προβλήματος και η δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

            Με βάση τη συνθήκη εγγυήσεως και τη συνθήκη συμμαχίας, που υπεγράφησαν μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου, της Ελλάδας και της Τουρκίας, ανελήφθη από την Ελλάδα και την Τουρκία η υποχρέωση αποστολής στην Κύπρο στρατιωτικών τμημάτων, κάτω από τη Διοίκηση ενός Τριμερούς Στρατηγείου. Την 7η Νοεμβρίου 1959 διατάχθηκε η συγκρότηση της Δύναμης Κύπρου, που προοριζόταν για την Κύπρο.

            Η έναρξη συγκρότησης της Δύναμης, με έδρα το Μπογιάτι Αττικής, άρχισε την 20η Νοεμβρίου 1959 και ολοκληρώθηκε τη 10η Δεκεμβρίου 1959 και έλαβε την ονομασία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΥΠΡΟΥ [ΕΛ. ΔΥ. Κ.]. Η ΕΛΔΥΚ μετά τη συγκρότησή της μεταστάθμευσε στο Αεροδρόμιο Ελευσίνας. Την 1η Αυγούστου 1960,μετά από τελετή που έγινε στο χώρο του Αεροδρομίου Ελευσίνας ο Βασιλεύς Παύλος παρέδωσε στον πρώτο Διοικητή της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχη Πεζικού Διονύσιο Αρμπούζη, την πολεμική σημαία της Δύναμης. Την 12η Αυγούστου 1960, το προσωπικό επιβιβάσθηκε στα Αρματαγωγά ΑΛΙΑΚΜΩΝ, ΧΙΟΣ και ΛΗΜΝΟΣ και τη 16η Αυγούστου 1960 αποβιβάσθηκε στο λιμάνι της Αμμοχώστου, μέσα σε αισθήματα εθνικής έξαρσης, σημαιοστολισμούς και πρωτόγνωρες εκδηλώσεις των κατοίκων της νήσου, που τους υποδέχθηκαν ως απελευθερωτές.

*Φωτογραφία του 1959. Οι πρώτοι άνδρες της ΕΛΔΥΚ. Οι Κύπριοι τους υποδέχονται γονατιστοί.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ   1960-1974.

            Η ΕΛΔΥΚ από την ημέρα της άφιξής της στην Κύπρο, τη 16η Αυγούστου 1960 και μέχρι το τέλος του 1963, ασχολήθηκε με τη βελτίωση των εγκαταστάσεών της, την εκπαίδευση των ανδρών,  που πλαισίωναν την Εθνική Φρουρά, την καλλιέργεια των δεσμών Ελλάδας-Κύπρου και την ανύψωση του Ελληνικού φρονήματος στη Νήσο. Από το τέλος του 1963 και μέχρι το 1974, έμελλε η ΕΛΔΥΚ να εμπλακεί αμέσως στα διάφορα γεγονότα ,που συντάραξαν την ειρηνική συμβίωση των κατοίκων της Κύπρου και αποτέλεσε τον σοβαρότερο αποτρεπτικό παράγοντα ολοκλήρωσης των σχεδίων της Τουρκίας σε βάρος της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της Νήσου.

            Η ΕΛΔΥΚ, μαζί με άλλες Μονάδες, συντέλεσε τα μέγιστα στην αποτροπή της Τουρκικής απόβασης τόσο το 1964 με τα γεγονότα της Μανσούρας, όσον και το 1967 με τα γεγονότα της Κοφίνου. Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να αποφευχθεί η Τουρκική εισβολή του 1974, πλην όμως διαδραμάτισε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις και απέσπασε τον θαυμασμό, όχι μόνο των αδελφών Ελληνοκυπρίων, των ξένων, αλλά και αυτών ακόμα των Τούρκων εισβολέων.

*Η ανεμπόδιστη τουρκική απόβαση στο Πεντεμίλι. Από τα λάθη της τότε στρατιωτικής ηγεσίας 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΒΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

1.     Α΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ  20-22  ΙΟΥΛΙΟΥ  1974  [ΑΤΤΙΛΑΣ 1]

Την 05.00 ώρα της 20ης Ιουλίου 1974 ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Πεζικού Νικόλαος Νικολαΐδης διέταξε με δική του πρωτοβουλία τη διασπορά των Μονάδων μέσα και γύρω από το στρατόπεδο. Η διασπορά αυτή διέσωσε κυριολεκτικά το προσωπικό και τα μέσα της ΕΛΔΥΚ και αυτό οφείλονταν στο προσωπικό αισθητήριο του Διοικητού της. Την 06.00 ώρα πέντε Τουρκικά αεροσκάφη τύπου Ντακότα και ένα C-130 πετούσαν πάνω από τα τμήματα της ΕΛΔΥΚ, σε ύψος 200 μέτρων, με ανοικτές τις θύρες για ρίψη αλεξιπτωτιστών. Ο Διοικητής ζήτησε την προσβολή των αεροσκαφών. Η απάντηση ήταν ότι ισχύει η μη προσβολή, εάν δεν προσβληθούν τα τμήματα. Έτσι χάθηκε μία μοναδική ευκαιρία να καταστραφούν επίλεκτα Τουρκικά τμήματα. Εντός 5 λεπτών δύο Τουρκικά αεροσκάφη αιφνιδιαστικά βομβάρδισαν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ.

            Την 09.00 ώρα μετά από διαταγή του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς [ΓΕΕΦ] διεξήχθη επιθετική αναγνώριση από μία Διλοχία της ΕΛΔΥΚ και έναν Ουλαμό αρμάτων  της Εθνικής Φρουράς με σκοπό την εγκατάσταση προωθημένων στοιχείων ασφαλείας της γραμμής άμυνας του στρατοπέδου και την αναγνώριση της αμυντικής τοποθεσίας του εχθρού. Όμως η ενέργεια αυτή απέτυχε, λόγω εκτεταμένης πυρκαγιάς θάμνων και χόρτων στην περιοχή, η οποία κατά πάσα πιθανότητα είχε τεθεί από τους Τούρκους. Τη 18.30 ώρα εκδηλώθηκε επίθεση με δύο Τάγματα και σε δύο κατευθύνσεις με την υποστήριξη Μοίρας Πυροβολικού. Παρά την αρχική επιτυχία δεν διασπάσθηκε η εχθρική τοποθεσία και τελικά διατάχθηκε η σύμπτυξη στην γραμμή άμυνας του στρατοπέδου, πριν ξημερώσει και εκτεθούν τα τμήματα στην εχθρική αεροπορία. Η όλη επιχείρηση απέτυχε λόγω των προβλημάτων στα άρματα, της μη εκδήλωσης πλευρικών επιθέσεων από Μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της έλλειψης επικοινωνιών.

*Ο συνταγματάρχης Νίκος Νικολαΐδης

            Στις 21 Ιουλίου από τις πρώτες πρωινές ώρες η εχθρική αεροπορία προσέβαλε τις θέσεις της ΕΛΔΥΚ κατά διαδοχικά κύματα με βόμβες, ρουκέτες και πολυβολισμούς .Κατά τη δεύτερη ημέρα άλλαξε δραματικά η κατάσταση και η ΕΛΔΥΚ απώλεσε τις επιθετικές δυνατότητες. Κατόπιν αυτού αποφασίσθηκε η σε βάθος αναδιάταξη των τμημάτων της ΕΛΔΥΚ για αμυντικό αγώνα, ενώ την ίδια στιγμή ο θύλακας ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ- ΑΓΥΡΤΑΣ είχε ενισχυθεί από Μονάδες Αλεξιπτωτιστών και Καταδρομών του εχθρού. Στις 22 Ιουλίου από ώρας 09.45 η εχθρική αεροπορία επανειλημμένα προσέβαλλε τις θέσεις των Μονάδων της ΕΛΔΥΚ με εμπρηστικές βόμβες, ρουκέτες και πολυβολισμούς. Προστέθηκαν και πυρά Όλμων. Την 15.55 ώρα ελήφθη διαταγή για κατάπαυση του πυρός, σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Παρά ταύτα την 16.00 ώρα ο εχθρός εκδήλωσε επιθετική ενέργεια στο Ανατολικό άκρο της διάταξης της ΕΛΔΥΚ, η οποία αντιμετωπίσθηκε με επιτυχία. Την ίδια τύχη είχε και άλλη εχθρική επίθεση, που εκδηλώθηκε στις 20.00 ώρα, με σοβαρές απώλειες σε προσωπικό και εγκατάλειψη υλικών και μέσων από τα Τουρκικά στρατεύματα.

*Εγκαταστάσεις του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, κατεστραμμένες μετά τις τουρκικές επιθέσεις

Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ  14-16  ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ  1974  [ΑΤΤΙΛΑΣ 2]

            Την 05.00 ώρα της 14ης Αυγούστου 1974 εχθρικά πολεμικά αεροσκάφη προσέβαλαν την περιοχή του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, ενώ από 07.00 ώρας άρχισε να βάλλεται και με πυρά Όλμων και Πυροβολικού. Την 08.30 ώρα και 11.20 ώρα ο εχθρός εξαπέλυσε επιθέσεις εναντίον της τοποθεσίας άμυνας του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, οι οποίες αποκρούσθηκαν με σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες και εγκατάλειψη οπλισμού και υλικών. Οι επιθετικές ενέργειες του εχθρού συνεχίσθηκαν και την 15η Αυγούστου, χωρίς επιτυχία. Στις 16 Αυγούστου διεξήχθη η τελική μάχη κατά της ΕΛΔΥΚ στο στρατόπεδό της. Την επίθεση υποστήριξαν σφοδρότατα πυρά Πυροβολικού, όλμων, αεροπορίας και αρμάτων, με χρησιμοποίηση και βομβών Ναπάλμ. Μετά από νέα εχθρική επίθεση υποστηριζόμενη με καταιγιστικά πυρά, από την αεροπορία, άρματα και όπλα καμπύλης τροχιάς δημιουργήθηκε κρισιμότατη κατάσταση και η συνέχιση της άμυνας από την ΕΛΔΥΚ κατέστη αδύνατη και άσκοπη. Κατόπιν αυτού αποφασίσθηκε στις 14.00 η σύμπτυξη κάτω από δυσμενείς συνθήκες, όπως ακάλυπτο έδαφος και έλλειψη πυρομαχικών και πυρών υποστήριξης. Για να δοθεί το μέτρο της μαχητικότητας της ΕΛΔΥΚ κατά την Β΄ Περίοδο, και ιδίως στην άμυνα της 16ης Αυγούστου, από τη δύναμη των 300 ανδρών της ΕΛΔΥΚ, που υπερασπίζονταν το στρατόπεδό της και την γύρω περιοχή, οι απώλειές της ανήλθαν σε 83 νεκρούς και αγνοουμένους και 22 τραυματίες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

            Κατά την Α΄ Περίοδο η επιχείρηση της ΕΛΔΥΚ κατά του χωριού Κιόνελι αποτέλεσε την Κυρία Προσπάθεια της Εθνικής Φρουράς. Χρησιμοποιήθηκε όμως χωρίς έγκαιρο προϊδεασμό, ενίσχυση και συντονισμό με άλλες παράλληλες ενέργειες του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς και μάλιστα όχι στην από τα προβλεπόμενα σχέδια κύρια αποστολή της, την εξάλειψη δηλαδή προγεφυρώματος στις Βόρειες ακτές της Νήσου. Έτσι παρά τον ηρωισμό της δεν επέτυχε να φέρει σε πέρας την επίθεση στο Κιόνελι. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν οφείλεται σε μειωμένη μαχητική ικανότητα, αλλά στους παραπάνω λόγους και στο ότι διατάχθηκε να επιτεθεί εναντίον ισχυρά οργανωμένης τοποθεσίας, πίσω από την οποία αμυνόταν η ΤΟΥΡΔΥΚ, ενισχυμένη σημαντικά με Τουρκοκυπριακά τμήματα καθώς και με επίλεκτα τμήματα Αλεξιπτωτιστών και Καταδρομών.

            Κατά την Β΄ Περίοδο χρησιμοποιήθηκε ορθώς και εκπλήρωσε με απόλυτη επιτυχία τις ανατεθείσες σ’ αυτήν αποστολές. Η ΕΛΔΥΚ αντιμετώπισε το υπέρμετρο βάρος της Τουρκικής επίθεσης Πεζικού, Αρμάτων, Πυροβολικού, Όλμων και Αεροπορίας και συγκέντρωσε πάνω της τη μανία και τη βαρβαρότητα του Τουρκικού Στρατού. Απέσπασε με αυτόν τον τρόπο το θαυμασμό των Ελληνοκυπρίων και τον έπαινο των ξένων.

            Μετά την εισβολή, στρατιωτικοί και στρατηγικοί αναλυτές κατέκριναν τον τρόπο χρησιμοποίησης της ΕΛΔΥΚ στην περιοχή Κιόνελι και όχι στο χώρο απόβασης ,Δυτικά της Κερύνειας. Μεταξύ των δύο δημιουργούμενων απειλών, του Αεροπρογεφυρώματος Βορειοδυτικά και Βόρεια της Λευκωσίας και του Προγεφυρώματος Δυτικά της Κερύνειας σοβαρότερη και πιο επικίνδυνη ήταν η δεύτερη. Γιατί εάν ο εχθρός κατόρθωνε να σταθεροποιηθεί στο Προγεφύρωμα θα είχε τη δυνατότητα να ενισχυθεί στις επιχειρήσεις του στην Κύπρο με άρματα, Τεθωρακισμένα Οχήματα Μεταφοράς Προσωπικού, πυροβόλα και άλλα βαρέα όπλα, που στερούνταν οι Αλεξιπτωτιστές και οι Καταδρομείς.

            Η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς αντί να εμπλέξει την ΕΛΔΥΚ στην εξάλειψη του προγεφυρώματος, όπως προβλεπόταν από τα σχέδια, που δοκιμάζονταν στην ειρηνική περίοδο, ενέπλεξε για την εξάλειψή του Μονάδες της Εθνικής Φρουράς, ανέτοιμες, με ελλείψεις και προβλήματα, λόγω και του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, που είχε διαιρέσει τους Ελληνοκυπρίους. Δυστυχώς χάθηκε την νύκτα της 20ης προς την 21η Ιουλίου η μοναδική ευκαιρία μιας νίκης κατά των Τουρκικών στρατευμάτων, η οποία αφενός θα απέτρεπε την εισβολή και την κατοχή της Κύπρου και αφετέρου θα επηρέαζε υπέρ της Ελλάδας τις σχέσεις της με την Τουρκία στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα. Εκείνη την νύκτα στο Τουρκικό ΓΕΕΘΑ επικράτησε μεγάλη ανησυχία και προβληματισμός από μία αντεπίθεση και εξάλειψη του προγεφυρώματος Δυτικά της Κερύνειας.

 *Ο δραματικός επίλογος της προδοσίας. Η φωτογραφία είναι εύγλωττη...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            Η ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου πορεύονται παράλληλα για χιλιάδες χρόνια. Το όμορφο νησί της Αφροδίτης, στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης γνώρισε πολλούς δυνάστες, αμέτρητες εισβολές και ποικίλες εθνικές και πολιτιστικές επιρροές. Παρ όλα αυτά εξακολουθεί σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, να αποτελεί έναν από τους ισχυρούς πόλους του Ελληνισμού. Από το 1960, με τη μοίρα της Κύπρου συνδέθηκε και η Ελληνική Δύναμη. Η ΕΛΔΥΚ από τότε αποτέλεσε γέφυρα φιλίας του Ελλαδικού και Κυπριακού Λαού, ενώ στις κρίσιμες ημέρες του 1974 στήριξε με γενναιότητα και αυταπάρνηση τον αγώνα των Κυπρίων.

            Το καλοκαίρι του 1974 υπήρξε μια από τις δραματικότερες περιόδους για τον Ελληνισμό στον 20^ο  αιώνα. Οι άμεσες συνέπειες του πολέμου Ιουλίου- Αυγούστου 1974 ήταν σε κάθε περίπτωση τραγικές. Οι χιλιάδες νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι και Ελλαδίτες, αλλά και οι 200.000 πρόσφυγες είναι αριθμοί, που δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής. Η ελπίδα όλων, για τα χρόνια που έρχονται, είναι να βρει η Κύπρος τον δρόμο της, παραμερίζοντας τις τεχνητές διαχωριστικές γραμμές. Μέχρι τότε, για όσο ακόμη χρειασθεί, η ΕΛΔΥΚ θα βρίσκεται στην Κύπρο και θα επιτελεί στο ακέραιο το έργο και την αποστολή της, όπως έπραξε μέχρι και σήμερα.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας,     Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1. Πολεμικό Ημερολόγιο της ΕΛΔΥΚ.

2. «Η ΕΛΔΥΚ στην τελευταία μάχη του 20ου αιώνα» του Στρατηγού Σπυριδ. Δελλή.

3. Η Έκθεση του ΓΕΕΦ για το 1974.

*Δεκάδες τέτοιοι τάφοι υπάρχουν στο νεκροταφείο της Λακατάμιας έξω από τη Λευκωσία

*Το σήμα της ΕΛΔΥΚ

*Όλα άρχισαν από το πραξικόπημα των αφρόνων για την ανατροπή του Μακαρίου