Η ΠΑΡΑΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ "ΑΣΠΙΔΑ"

*Στιγμιότυπο από τη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Αριστερά, ο δικηγόρος Νικηφόρος Μανδηλαράς. 

Δεξιά ο πρόεδρος του Στρατοδικείου αρεοπαγίτης Θεόδωρος Καμπέρης, 

εν συνεχεία ο υποστράτηγος Γεώργιος Χατζής, ο ταξίαρχος Απόστολος Ζαλαχώρης 

και ο Βασιλικός επίτροπος συνταγματάρχης Ηλίας Παπαπούλος

*Η υπόθεση που υπήρξε 

καταλύτης πολιτικών εξελίξεων

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, 

Αντιστράτηγος  ε. α.

          Τα αρχικά της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ, που σήμαιναν Αξιωματικοί  Σώσατε  Πατρίδα  Ιδανικά  Δημοκρατία  Αξιοκρατία, έγιναν γνωστά στις 18 Μαΐου 1965 από δημοσίευμα της εφημερίδας της Λάρισας «Ημερήσιος  Κήρυξ», η οποία σε κείμενό της αποκάλυπτε ότι στους κόλπους του στρατού, δρούσε η συνωμοτική οργάνωση ,αριστερής απόκλισης, ΑΣΠΙΔΑ.

          Στις 12 Μαΐου 1965 ο Στρατιωτικός Διοικητής των Ελληνικών Δυνάμεων Κύπρου Στρατηγός Γ. Γρίβας είχε υποβάλει έκθεση στον υπουργό Εθνικής Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά, με την οποία ανέφερε ότι έγινε κίνηση ίδρυσης παραστρατιωτικής οργάνωσης με την επωνυμία  ΑΣΠΙΔΑ  από ομάδα Αξιωματικών και ότι υπήρχε κίνδυνος ανατροπής του τότε καθεστώτος.

      Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας διέταξε τον Γενικό Στρατιωτικό Δικαστικό Σύμβουλο Α΄ Τάξεως αντιστράτηγο της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης Ιωάννη Σίμο να μεταβεί στην Κύπρο και να διενεργήσει Ένορκη Προανάκριση για το ζήτημα. Ο Σίμος μετά την εξέταση 93 μαρτύρων και σχετική έρευνα αποφάνθηκε την 1η Ιουνίου 1965 με το πόρισμά του ότι :

          «1.Απεδείχθη πράγματι ότι εγένετο κίνησις ιδρύσεως οργανώσεως υπό την επωνυμίαν ΑΣΠΙΔΑ υπό ομάδος Αξιωματικών με τον ιδιοτελή σκοπόν την εξυπηρέτησιν ατομικών συμφερόντων αυτών και των μελών της οργανώσεως δια της προωθήσεως μεμυημένων Αξιωματικών εις επικαίρους και σημαντικάς θέσεις ή και τινα άλλον απώτερον, όστις όμως ούτε απεδείχθη εκ της εξετάσεως, ούτε διεφάνη.

          2.Δεν απεδείχθη ότι η κίνησις αύτη είχε πολιτικάς επιδιώξεις ή σύνδεσμον τινα με πολιτικά πρόσωπα».

          Με το πόρισμα πρότεινε την παραπομπή στο αρμόδιο Ανακριτικό Συμβούλιο με το ερώτημα της απόταξης τεσσάρων Λοχαγών, την άσκηση αυστηρού πειθαρχικού ελέγχου σε έξι λοχαγούς-υπολοχαγούς και την επιβολή της αρμόζουσας πειθαρχικής ποινής σε δύο συνταγματάρχες και σε δύο αντισυνταγματάρχες.

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ 15ης ΙΟΥΛΙΟΥ 1965

       Ο τότε Υπουργός Εθνικής Άμυνας Πέτρος  Γαρουφαλιάς, πρόσωπο που απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του Στέμματος, μετά την υποβολή του πορίσματος του Ι. Σίμου είχε διατάξει για την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ  τακτική ανάκριση, την οποία ανέλαβε ο εισηγητής(ανακριτής) του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, Στρατιωτικός Δικαστικός Σύμβουλος Α΄ Τάξεως (συνταγματάρχης) της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης Παντελής Λαγάνης. Στο πλαίσιο της διενεργούμενης τακτικής ανάκρισης από τον Π. Λαγάνη για την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ κλήθηκε ένας ιδιώτης, υπάλληλος της ΚΥΠ, για συμπληρωματική κατάθεση. Αμέσως η ΚΥΠ  ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος με το υπ. αριθ. πρωτοκ. 1014 της 3ης Ιουλίου 1965 έγγραφο, ζήτησε από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Π. Γαρουφαλιά να τιμωρήσει τον εισηγητή. Ο υπουργός με το υπ. αριθ. πρωτοκ. 30294 της 5ης Ιουλίου 1965 έγγραφο απάντησε ότι αρνείται να επιβάλει ποινή στον εισηγητή, ο οποίος ενήργησε απολύτως νόμιμα. Ο Πρωθυπουργός επανήλθε με νέο υπ΄ αριθμ. πρωτοκ. 1015 της 7ης Ιουλίου 1965 έγγραφο προς τον υπουργό Εθνικής Άμυνας και με εντολή να λάβει τα προσήκοντα μέτρα κατά του εισηγητή. Ο υπουργός απάντησε με δριμύ ύφος την 9η Ιουλίου 1965, αρνηθείς εκ νέου να τιμωρήσει τον εισηγητή, γεγονός που ανάγκασε τον Πρωθυπουργό να αποστείλει και τρίτο έγγραφο προς τον υπουργό, στο οποίο, μεταξύ των άλλων, έγραφε ότι γνωρίζει άριστα την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ, υπάρχει ένα δικαστικό πόρισμα και μία πολιτική σκευωρία. Αυτή η δραματική σύγκρουση των δύο ανδρών, σε συνδυασμό και με την άρνησή του υπουργού να διατάξει ανακρίσεις για την εφαρμογή του Σχεδίου «Περικλής»  στις εκλογές του 1961, μετά παρέλευση τεσσάρων ετών, ως αντιπερισπασμό στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, συνετέλεσε στην απόφαση του Πρωθυπουργού να ζητήσει από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο την αποπομπή από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας του Π. Γαρουφαλιά και την ανάληψη αυτού από τον ίδιο. Η ατυχής και αδικαιολόγητη αυτή ενέργεια του έμπειρου Πρωθυπουργού αποτελούσε ωμή παρέμβαση στην διενεργούμενη τακτική ανάκριση της ανεξάρτητης Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, η οποία ήταν μυστική και βρισκόταν σε εξέλιξη. Εύλογα μπορούσε ο οποιοσδήποτε πολίτης αυτής της χώρας να σκεφθεί μια πιθανή συγκάλυψη, τη στιγμή που ο γιος του Πρωθυπουργού Ανδρέας Παπανδρέου φερόταν να είχε εμπλακεί στην υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ.

          Ο Βασιλεύς αποδέχθηκε την αποπομπή του Π. Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής  Άμυνας, κάτω από τις πιέσεις του Πρωθυπουργού, αλλά αρνήθηκε την πρότασή του να αναλάβει ο ίδιος και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, γιατί θα δημιουργούνταν αρνητικές εντυπώσεις από την ανάληψη, ενώ εκκρεμούσε η υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ, στην οποία πιθανώς να εμπλέκονταν και ο γιος του Ανδρέας Παπανδρέου. Πρότεινε μάλιστα ως συμβιβαστική λύση να αναλάβει το Υπουργείο οποιοδήποτε άλλο στέλεχος της Ένωσης Κέντρου. Η άρνηση του Πρωθυπουργού οδήγησε σε κυβερνητική κρίση, η οποία ξέσπασε στις 15 Ιουλίου με την παραίτηση του Πρωθυπουργού, που οφείλονταν σε πολύ μεγάλο βαθμό στη διαφωνία του Βασιλέως Κωνσταντίνου με τον Πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου για το χειρισμό των ανακρίσεων της υπόθεσης του ΑΣΠΙΔΑ, γιατί υπήρχαν στοιχεία, τα οποία συνέδεαν τον τότε νεοεμφανισθέντα, αλλά ανερχόμενο, βουλευτή Α. Παπανδρέου με την συγκεκριμένη οργάνωση.

*Ο εκ των πρωταγωνιστών λοχαγός Αριστόδημος Μπουλούκος

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΤΟΝ ΑΣΠΙΔΑ

    Σημείο τριβής λοιπόν ήταν η παραστρατιωτική οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ και η συμμετοχή ή όχι του  Ανδρέα Παπανδρέου σε αυτή. Όταν η οργάνωση εξαρθρώθηκε και άρχισαν οι ανακρίσεις για εμπλοκή πολιτικών προσώπων ο Α. Παπανδρέου αρνήθηκε με επιμονή και πάθος ότι είχε οποιαδήποτε επαφή ή σχέση με την οργάνωση, καταγγέλλοντας σκευωρία και πλεκτάνη σε βάρος του από τα ντόπια και ξένα κέντρα. Στο βιβλίο του «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» γράφει ότι για πρώτη φορά άκουσε για την ύπαρξη της οργάνωσης τον Μάιο του 1965 από τον πατέρα του.

          Ποια όμως είναι η αλήθεια; Κατά τη γνώμη πολλών ιστορικών-ερευνητών ο Α.  Παπανδρέου όχι μόνο ήταν σε επαφή με τον ΑΣΠΙΔΑ, αλλά  ήταν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ο ιθύνων νους της οργάνωσης. Όπως προκύπτει από την μαρτυρία του τότε λοχαγού Αριστόδημου Μπουλούκου, από τους οργανωτές του  ΑΣΠΙΔΑ, ο Α. Παπανδρέου έμαθε για την οργάνωση τις αρχές Σεπτεμβρίου 1964 και μυήθηκε με ενθουσιασμό σ’ αυτήν λίγες μέρες μετά. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο λοχαγός Παναγιώτης Παπαγεωργόπουλος είχαν συναντήσει προσωπικά τον ίδιο τον Αν. Παπανδρέου σε διάφορους κλειστούς χώρους. Με τις επαφές αυτές και την προσωπική παρέμβαση του Α. Παπανδρέου στις μεταθέσεις των Αξιωματικών, σύντομα, στελέχη του ΑΣΠΙΔΑ είχαν μετατεθεί σε νευραλγικές θέσεις του στρατεύματος (ΚΥΠ, Επιτελεία και Μονάδες στην Αθήνα κ.ά.) και στελέχη της οργάνωσης  ΙΔΕΑ είχαν απομακρυνθεί από την Αθήνα και μετατέθηκαν στον Έβρο, Κύπρο και αλλού.

          Ο Α. Παπανδρέου, παρότι ουδέποτε παραδέχθηκε την συμμετοχή του στην οργάνωση, παρέσχε ηθική υποστήριξη στα στελέχη του ΑΣΠΙΔΑ, κατά τη διάρκεια της προφυλάκισης των. Μετά την επιστροφή του το 1974 ουδέποτε αναφέρθηκε στο θέμα αυτό, αλλά δέχθηκε στο   ΠΑΣΟΚ τον Αρ. Μπουλούκο ως βασικό στέλεχος του, με τη σημαία του οποίου εξελέγη δύο φορές βουλευτής. Ανάλογη ευνοϊκή μεταχείριση είχαν από τον Α. Παπανδρέου και άλλα στελέχη του ΑΣΠΙΔΑ, που είχαν ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ, όπως οι Δημ. Χονδροκούκης, Δημ. Παραλίκας, Ιω. Πανούτσος, Θεοφ. Τόμπρας, Παν. Παπαγεωργόπουλος  κ.ά.

*Στιγμιότυπο από τη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Καθήμενοι από αριστερά Ανδρέας Κοκκέβης, 

Ανδρέας Παπανδρέου, Ιωάννης Αλευράς, Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΚΗΣ- ΑΠΟΦΑΣΗ- ΑΜΝΗΣΤΕΙΑ

         Την 1η Οκτωβρίου 1966 εκδόθηκε από το Δικαστικό Συμβούλιο του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών βούλευμα, με το οποίο παραπέμπονταν στο Στρατοδικείο 28 Αξιωματικοί, οι περισσότεροι «επί ενώσει προς στάσιν» και «επί συνωμοσία προς τέλεσιν πράξεως εσχάτης προδοσίας». 

         Στις 14 Νοεμβρίου 1966 άρχισε στην αίθουσα του Πρωτοδικείου Αθηνών, στο Μέγαρο του Αρσακείου, η δίκη του  ΑΣΠΙΔΑ, που βρέθηκε στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής της χώρας από το 1965.

          Ο Αεροπαγίτης Θεοδωρος Καμπέρης, έφεδρος Γενικός Στρατιωτικός Δικαστικός Σύμβουλος Β΄ Τάξεως, που ορίσθηκε με διαταγή του Προέδρου του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, ως Πρόεδρος, διήυθυνε την όλη διαδικασία της δίκης ,ως τακτικά μέλη, ο Υποστράτηγος Γεωρ. Χατζής, οι Ταξίαρχοι Απόστολος  Ζαλοχώρης (την 13η Δεκεμβρίου 1967 μετά την αποτυχία του Βασιλικού κινήματος, ως Διοικητής της 99ης Στρατιωτικής Διοίκησης με έδρα το Διδυμότειχο εγκατέλειψε την Ελλάδα και ανεχώρησε για την Τουρκία) και Θεόδωρος Μπελιγιάννης και ο Στρατιωτικός Δικαστικός Σύμβουλος Β΄ Τάξεως ο Νικόλαος Μπιρμπίλης. Βασιλικός Επίτροπος (Εισαγγελέας) ο  Στρατιωτικός Δικαστικός Σύμβουλος Α΄ Τάξεως(Συνταγματάρχης) Ηλίας Παπαπούλος.

          Μεταξύ των συνηγόρων υπερασπίσεως αναφέρονται οι Γεώργιος- Αλέξανδρος Μαγκάκης, Νικ. Αλαβάνος, Άγγ. Αγγελούσης, Ευαγ. Γιαννόπουλος, Νικηφ. Μανδηλαράς, Αν. Πεπονής, Ιωαν. Σκουλαρίκης, Ευστ. Αλεξανδρής  κ.ά. Η δίκη μετά τον Ιανουάριο του1967 διεξάγονταν κεκλεισμένων των θυρών και υπήρξε έντονα πολιτικοποιημένη και επεισοδιακή.

          Την 16η Μαρτίου 1967 εκδόθηκε απόφαση του Στρατοδικείου, σύμφωνα με την οποία αθωώθηκαν 10 κατηγορούμενοι και στους υπολοίπους επιβλήθηκαν ποινές πολυετούς κάθειρξης και μικρής διάρκειας ποινές φυλάκισης. Για όλους τους καταδικασθέντες το Δικαστήριο δέχθηκε ελαφρυντικές περιπτώσεις του προτέρου εντίμου βίου.

*Ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Κύπρου στρατηγός Γεώργιος Γρίβας, 

καταθέτει για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ

          Την 28η Αυγούστου 1967 ασκήθηκε ποινική δίωξη από την τακτική δικαιοσύνη κατά ορισμένων πολιτικών προσώπων της Ενώσεως Κέντρου και στρατιωτικών εν αποστρατεία, οι οποίοι αναφέρονταν στο βούλευμα της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, ως αναμεμιγμένοι στην συνωμοσία του ΑΣΠΙΔΑ. Μεταξύ των πολιτικών προσώπων αναφέρονται οι Ανδρέας Παπανδρέου, Παύλος Βαρδινογιάννης, Μιχαήλ Παπακωνσταντίνου και Στυλιανός Χούτας.

          Με την ΙΣΤ΄ Συντακτική Πράξη της 23ης Δεκεμβρίου 1967 αμνηστεύθηκαν όλα τα εγκλήματα, τα οποία προβλέπονταν και τιμωρούνταν από τον Ποινικό Κώδικα, όπως περιύβριση αρχής, εξύβριση και δυσφήμιση, συκοφαντική δυσφήμιση, ψευδορκία μάρτυρος και τα εγκλήματα της ένωσης προς στάση και συνωμοσίας  προς τέλεση της εσχάτης προδοσίας του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος, τα οποία ανάγονταν ή οπωσδήποτε σχετίζονταν με την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ και τελέσθηκαν κατά τη διάρκεια της ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών διεξαγωγής της δίκης, ως και προ ή μετά από αυτήν.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

          Η παραστρατιωτική οργάνωση  ΑΣΠΙΔΑ  και η επακολουθήσασα δίκη αποτέλεσε ένα γεγονός, που μονοπώλησε την πολιτική ζωή της χώρας κατά τη διετία 1965-1967. Αναμφισβήτητα προκάλεσε την κυβερνητική κρίση της 15ης Ιουλίου 1965,την επακολουθήσασα πολιτική κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα και διευκόλυνε την κήρυξη και την επιβολή του στρατιωτικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967.

                          Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος  ε. α.

ΠΗΓΕΣ

1. «Νεότερη Ιστορία 1940-1974» του Σολ. Γρηγοριάδη.

2. «Από τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Χούντα» τόμος Δ΄, του Σπ. Λιναρδάτου

3. «Συνωμοσίες   ΙΔΕΑ  και  ΑΣΠΙΔΑ»  του Δημ. Παραλίκα.