ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΑ ΥΔΑΤΑ: ΣΗΜΕΙΑ ΤΡΙΒΗΣ

*Από το 1973, που βρέθηκε πετρέλαιο στον Πρίνο Καβάλας,

 η Τουρκία άρχισε να εγείρει θέμα υφαλοκρηπίδας.

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, 

Αντιστράτηγος ε.α.

          Μετά την μεγάλη στρατιωτική αναμέτρηση των Ελλήνων και των Τούρκων στη δεκαετία 1912-1922 και την επακολουθήσασα Μικρασιατική Καταστροφή υπογράφεται στη Λωζάννη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου 1923 η Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών. Με τη Συνθήκη αυτή χάθηκε για πάντα η εθνολογική βάση, στην οποία στηριζόταν ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Η Ελλάδα και ο Ελληνισμός υποβαθμίστηκαν και τα αποτελέσματα υπήρξαν τραγικά και καταστροφικά για το Έθνος με το ξερίζωμα από τις επί χιλιετίες πατρογονικές του εστίες της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης. Εγκαταλείφθηκε οριστικά η Μεγάλη Ιδέα και δεν υπάρχει πια μαγιά-προζύμι,ώστε η Ιωνία και η Βασιλίδα των πόλεων να γίνουν Ελληνικές.

          Με τη Συνθήκη της Λωζάννης χαράσσονται  τα σύνορα στην Ελληνική Θράκη και η Τουρκία αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ελλάδας σε όλα τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους, πλην της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών και παραιτείται υπέρ της Ιταλίας, παντός δικαιώματος των νήσων της Δωδεκανήσου. Η Δωδεκάνησος που απελευθερώθηκε το 1945 με αγώνες και θυσίες του Ιερού Λόχου, παραχωρήθηκε από την Ιταλία στην Ελλάδα με την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, η οποία καθόριζε και τα υπόλοιπα θέματα.

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ   ΤΗΣ   ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑΣ

           (Σημείωση του διαχειριστή του ιστολογίου: Ο όρος υφαλοκρηπίδα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1958 στο Διεθνές Δίκαιο, με βάση τη Συνθήκη της Γενεύης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ως υφαλοκρηπίδα ορίστηκε το τμήμα του θαλάσσιου βυθού που εκτείνεται γύρω από τις ακτές του παράκτιου κράτους και πέρα από τα χωρικά ύδατα, αλλά σε βάθος μέχρι  200 μέτρων, από την επιφάνεια της θάλασσας εφόσον το επιτρέπει η απόσταση μεταξύ των δύο απέναντι ακτών.).

          Τουρκικές   Θέσεις: Η Τουρκία θεωρεί ότι η Ελλάδα από το 1930 ασκεί μία επιθετική πολιτική, μέσα στα πλαίσια της Μεγάλης Ιδέας, σε ό,τι αφορά στο Αιγαίο και παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα, που έχει η Τουρκία στο χώρο αυτό, προσπαθεί να μετατρέψει το Αιγαίο σε Ελληνική θάλασσα. Συγκεκριμένα αύξησε το 1931 τον Ελληνικό Εναέριο Χώρο από 3 ναυτικά μίλια(ν.μ.) σε 10 ν.μ. επεξέτεινε το 1936 τα Χωρικά της Ύδατα από 3 ν.μ. σε 6 ν.μ. και προσπαθεί από το 1973 να αποκτήσει σχεδόν το σύνολο της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Με τον τρόπο αυτόν η Ελλάδα επιδιώκει να ανατρέψει την πολύ εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των δύο χωρών, που επέτυχε η Συνθήκη της Λωζάννης, εναρμονίζοντας τα ζωτικά συμφέροντα της Ελλάδας και της Τουρκίας. Επομένως κάθε προσπάθεια του ενός παρακτίου κράτους να επεκτείνει αυθαίρετα τη δικαιοδοσία του σε βάρος του άλλου κράτους, ανατρέπει την προαναφερθείσα ισορροπία.

*Εικόνα του τουρκικού ναυτικού

       Οι θέσεις της Τουρκίας, που αφορούν στην υφαλοκρηπίδα και οι οποίες είχαν τεθεί υπόψη της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις, που άρχισαν στις 4 Ιουλίου 1978 και στη συνέχεια πέρασαν από διάφορα στάδια και εξακολουθούν να καρκινοβατούν, είναι:

            α. Η αναζήτηση λύσης στη διαφορά πρέπει να είναι ειρηνική, πρέπει να γίνει με διαπραγματεύσεις, γιατί η διαφορά δεν είναι νομική και πρέπει να καταλήξει σε δίκαιη λύση.

            β. Επιβάλλεται να καθορισθούν ορισμένες προϋποθέσεις στη διαπραγμάτευση της ουσίας του θέματος και εάν παραμείνουν μερικά άλυτα ζητήματα ,αυτά να υποβληθούν στη διεθνή δικαιοδοσία.

            γ. Θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα κοινών εξερευνήσεων και συνεκμετάλλευσης μιας κοινής ζώνης.

            δ. Η οριοθέτηση πρέπει να γίνει με βάση την ευθυδικία, έτσι ώστε να καταλήξει σε δίκαιο καταμερισμό της υφαλοκρηπίδας.

            ε. Η οριοθέτηση πρέπει να λάβει υπόψη την ισορροπία των Συνθηκών Λωζάννης και Παρισίων καθώς και την φυσική προέκταση των ηπειρωτικών μαζών(Δυτικά παράλια) της Τουρκίας.

          στ. Τα νησιά της Ελλάδας, που επικάθονται πάνω στην προέκταση της ηπειρωτικής μάζας της Τουρκίας, δεν έχουν υφαλοκρηπίδα πέραν των 6 ν.μ. χωρικής θάλασσας. Προκειμένου να μην εγκλωβισθούν τα Ελληνικά νησιά στη φυσική προέκταση της Τουρκίας θα μπορούσε να γίνουν συμψηφιστικές ρυθμίσεις.

*1976. Το "Χόρα" ήταν το πρώτο ερευνητικό τουρκικό πλοίο που μπήκε 

στην ελληνική υφαλοκρηπίδα παράνομα

            ζ. Η τελική λύση δεν θα πρέπει να δημιουργήσει κατάσταση τέτοια, που θα αποκλείσει την ηπειρωτική ακτή της Τουρκίας.

      Παράλληλα με τη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας να υπογραφεί μια σειρά συμφωνιών, οι οποίες να αφορούν τη διατήρηση του καθεστώτος του Αιγαίου-Δωδεκανήσου ως ανοικτής θάλασσας, την μη ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης(ΑΟΖ),την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και υπερπτήσεως και την ανεμπόδιστη συγκοινωνία μεταξύ Αιγαίου και λοιπών θαλασσών. Παρότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ούτε τη Σύμβαση της Γενεύης(1958),ούτε τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης (1982), επικαλείται αυτές για την έναρξη διαλόγου προς επίλυση των προβλημάτων στο Αιγαίο Πέλαγος-Δωδεκάνησα μεταξύ των δύο χωρών.

*Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό σε εντυπωσιακό σχηματισμό στο Αιγαίο

          Ελληνικές Θέσεις: Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο-Δωδεκάνησα αποτελεί ουσιαστικά την μόνη νομική Ελληνο-Τουρκική διαφορά, που η Ελλάδα αναγνωρίζει ότι πράγματι υπάρχει. Για το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν τρεις μεγάλες βασικές ενότητες, με διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, όπως:

            α. Το αντικείμενο και η φύση της διαφοράς.

          Η Ελλάδα, σε αντίθεση με την Τουρκία, δέχεται ότι το αντικείμενο της διαφοράς είναι αποκλειστικά η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών, αφενός στη Θράκη, στη θαλάσσια προέκταση της συνοριακής γραμμής και αφετέρου στα πλησίον της ακτής της Τουρκίας ευρισκόμενα νησιά του Αιγαίου-Δωδεκανήσου. Δηλαδή η διαφορά είναι νομική, την οποία βέβαια έχουμε την υποχρέωση να επιλύσουμε, σύμφωνα με τους τρόπους, τους οποίους προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης και ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών για την επίλυση διεθνών νομικών διαφορών.

            β. Το δικαίωμα  υφαλοκρηπίδας των νήσων.

          Η Ελλάδα ,σε αντίθεση με την Τουρκία, υποστηρίζει ότι τα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, όπως προβλέπεται από τις Συμβάσεις Γενεύης (1958), και Δικαίου Θαλάσσης (1982). Η θέση της Τουρκίας να χαραχθεί μία διαχωριστική γραμμή στο μέσο του Αιγαίου, ως να μην υπάρχουν νησιά, στερείται κάθε λογικής και δικαίου.

            γ. Το  εφαρμοστέο  δίκαιο για την επίλυση της διαφοράς.

          Η  Ελλάδα, σε αντίθεση με την Τουρκία, υποστηρίζει ότι για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας εφαρμοστέα είναι η αρχή της μέσης γραμμής, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση της Γενεύης και ήδη αναγνωρίζεται ως η επικρατούσα αρχή του Διεθνούς Δικαίου. Αν η Τουρκία επιδίωκε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και όχι τον εγκλωβισμό των νησιών του Αιγαίου-Δωδεκανήσου σε μια ζώνη δικαιοδοσίας της,  έχει  παρά να υπογράψει το κοινό συνυποσχετικό για την παραπομπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ώστε να επιλυθεί η διαφορά ειρηνικά.

ΤΑ ΧΩΡΙΚΑ ΥΔΑΤΑ 

ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥΣ

 *Παραστατικοί χάρτες, που δείχνουν πώς είναι ο έλεγχος των χωρικών υδάτων στα 6 ν.μ. 

και πώς θα γίνει αν επεκταθούν στα 12 ν.μ.

                Ένα από τα καίρια σημεία τριβής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα και το δικαίωμα που αντλεί η Ελλάδα από το Διεθνές Δίκαιο να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 σε 12 ν.μ.  Η επέκταση μάλιστα των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. χαρακτηρίζεται από την Τουρκία «αιτία πολέμου» [Casus Βelli].

                Ακολουθεί η ανάλυση των θέσεων των δύο χωρών.

                Τουρκικές  Θέσεις: Το Αιγαίο  Πέλαγος αποτελεί μία ημίκλειστη θάλασσα, στην οποία η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν θεσπίσει, σε διάφορες χρονικές περιόδους, το πλάτος των χωρικών τους υδάτων, σε 6 ν.μ. Με τη ρύθμιση αυτή η μισή έκταση του Αιγαίου και ο υπερκείμενος σε αυτή εναέριος χώρος παραμένουν ελεύθεροι στη χρήση, τόσο από τις δύο χώρες, όσο και από τρίτες. Με βάση τα 6 ν.μ.  χωρικών υδάτων η Ελλάδα κατέχει το 43,5 τοις εκατόν, η Τουρκία το 7,5 τοις εκατόν και το υπόλοιπο 49 τοις εκατόν αποτελεί διεθνή θάλασσα.

                Μία αύξηση του εύρους των χωρικών υδάτων της Ελλάδας πέραν των 6 ν.μ. θα αποτελέσει κατάχρηση δικαιώματος εκ μέρους της για τους εξής λόγους:

        α. Θα μετατρέψει το Αιγαίο ,από μία ελεύθερη και ανοικτή θάλασσα, σε Ελληνική λίμνη, με άμεση δυσμενή επίπτωση στα νόμιμα συμφέροντα της Τουρκίας. Μία χώρα με 2820 χιλιόμετρα ακτών στο Αιγαίο-Δωδεκάνησα θα αποκλεισθεί  τελείως από αυτό.

*Τα τουρκικά πολεμικά σκάφη επιχειρούν παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων, 

για να δημιουργούν τετελεσμένα στο Αιγαίο.

         β. Θα περιορισθεί σημαντικά η άμεση πρόσβαση της Τουρκίας στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου και η επικοινωνία της με τη Μεσόγειο Θάλασσα και ιδιαίτερα του δεύτερου σε μέγεθος λιμένα της, της  Σμύρνης θα καταστεί προβληματική. Το δικαίωμα της αβλαβούς μέσω των χωρικών υδάτων της Ελλάδας διέλευσης, το οποίο διέπεται από το Διεθνές Δίκαιο, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της επικοινωνίας τη στιγμή, που η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί τεχνητές δυσκολίες, όπως άλλωστε πράττει στη χρήση του διεθνούς εναέριου χώρου του Αιγαίου.

        γ. Θα θιγούν καίρια τα αμυντικά, οικονομικά, επιστημονικά και άλλα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας, που έχει στο διεθνή χώρο του Αιγαίου. Έτσι η Τουρκία θα απολέσει οριστικά τη δυνατότητα να διεξάγει ασκήσεις στο Αιγαίο, απαραίτητες για την ασφάλεια και την άμυνα των Δυτικών παραλίων της.

         δ. Θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία να διευθετήσει προς όφελός της και άλλες σχετικές με τα χωρικά της ύδατα Ελληνο-Τουρκικές διαφορές, όπως η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και η ανακήρυξη της ΑΟΖ, παρακάμπτουσα με τον τρόπο αυτό τις αναγκαίες διαπραγματεύσεις. Μια τέτοια ενέργεια δεν συμβιβάζεται με τις αρχές της καλής γειτονίας και του σεβασμού των ζωτικών συμφερόντων μιας γειτονικής και συμμάχου χώρας.

                Πέραν αυτών η Τουρκία, χωρίς να έχει υπογράψει τις Συμβάσεις της Γενεύης και του Δικαίου Θαλάσσης, επικαλείται τις διατάξεις αυτών, οι οποίες αναφέρονται σε περίπτωση άσκησης του δικαιώματος της επέκτασης του εύρους των χωρικών υδάτων από μία χώρα, να λαμβάνονται υπόψη οι αρχές της ευθυδικίας και τα ζωτικά συμφέροντα των γειτονικών χωρών. Για την Τουρκία αναγνωρίσθηκαν ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο με τη διακήρυξη της Μαδρίτης το 1997 [Σημίτης- Ντεμιρέλ] ,η οποία συνιστά και την αποφυγή μονομερών ενεργειών στη περιοχή.

                Κατόπιν αυτών η Τουρκία δεν μπορεί να αποδεχθεί την επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας πέραν των 6 ν.μ. και θεωρεί μια τέτοια ενέργεια εχθρική [αιτία πολέμου] και θα την αντιμετωπίσει, όπως προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο.

*Τα κανόνια αυτά του θρυλικού θωρηκτού "Αβέρωφ" 

παγίωσαν από το 1912-13 την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο

                Ελληνικές  Θέσεις: Η Ελλάδα το 1936 επεξέτεινε τα χωρικά της ύδατα από 3 ν.μ. σε 6 ν.μ., χωρίς αντιδράσεις από μέρους της Τουρκίας, ενδεχομένως γιατί  την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν προοπτικές εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου. Η πιθανότητα επέκτασης από την Ελλάδα των χωρικών της υδάτων, ένα νόμιμο δικαίωμα που έχει καταστεί εφαρμόσιμο από το 1994,αποτελεί μόνιμη πηγή άγχους για την Τουρκία και την γενεσιουργό αιτία όλων των άλλων προβλημάτων, που έχει δημιουργήσει στις σχέσεις των δύο χωρών. Είναι το μόνο θέμα, για το οποίο η Τουρκία έχει απειλήσει την Ελλάδα με πόλεμο, μια απειλή που έχει λάβει επίσημη έκφραση με την συγκατάθεση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης[8/6/1995] για ανάληψη στρατιωτικών επιχειρήσεων σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων από την Ελλάδα, πέραν των ισχυόντων 6 ν.μ.

*Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, με όλα τα μέσα που διαθέτει 

προστατεύει τις ελληνικές θάλασσες.

                 Οι απαντήσεις της Ελλάδας στις θέσεις της Τουρκίας είναι οι:

          α. Δεν επέρχεται ουσιαστική μεταβολή στην υπάρχουσα κατάσταση, γιατί, λόγω της εγγύτητας των νησιών προς τις ακτές της Τουρκίας, τα χωρικά ύδατα των δύο χωρών ούτως ή άλλως επικαλύπτονται και η οριοθέτηση γίνεται με τη μέση γραμμή.

          β. Η έξοδος από την Σμύρνη στο Αιγαίο μπορεί να περιορίζεται και οι θαλάσσιες δίοδοι, Ανατολικά και Δυτικά της Κρήτης προς τη Μεσόγειο θα αποτελέσουν χωρικά ύδατα, πλην όμως η Σύμβαση καλύπτει αυτές τις περιπτώσεις με την καθιέρωση στενών για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και συγκεκριμένων διατάξεων για το διάπλου τους.

          γ. Με την επέκταση των χωρικών υδάτων από την Ελλάδα δεν εξαφανίζονται τα διεθνή ύδατα, αλλά παραμένει αρκετός χώρος για τη διεξαγωγή ασκήσεων από την Τουρκία.

                Συνοψίζοντας είναι αλήθεια ότι μία επέκταση των χωρικών υδάτων από την Ελλάδα θα έχει ορισμένες δυσμενείς επιπτώσεις για την Τουρκία. Όμως δεν πρέπει να λησμονά, ότι η Ελλάδα αποτελείται από ένα ηπειρωτικό τμήμα και ένα αντίστοιχο νησιωτικό, που είναι αναπόσπαστο και από κάθε πλευρά ζωτικό, με το οποίο συνδέεται με τους ίδιους ιστορικούς, πολιτιστικούς και εθνολογικούς δεσμούς. Επιβάλλεται λοιπόν  η εξασφάλιση της ανεμπόδιστης επικοινωνίας, θαλάσσιας και εναέριας, της αποτελεσματικής άμυνας, της οικονομικής ανάπτυξης και της οικολογικής προστασίας του νησιωτικού τμήματος, με το ηπειρωτικό.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, 

Αντιστράτηγος ε.α.