Πέντε σουλτάνοι στη Θεσσαλονίκη

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_01/12/2013_541379

*Το βιβλίο του Κώστα Ιορδανίδη *Η ιστορία της πόλης  και του οθωμανικού κράτους  από το 1354 μέχρι το 1924 ΚΩΣΤΑΣ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗΣ "Στη σκιά των σουλτάνων. Περιδιάβαση στη Θεσσαλονίκη και ελληνο-οθωμανικά παράλληλα" εκδ. Καστανιώτης Του Άγγελου Στάγκου           Στο προλογικό σημείωμα ο συγγραφέας τονίζει ότι το πόνημά του δεν αποτελεί «ιστορική πραγματεία μιας οποιασδήποτε μορφής». Δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν είναι όντως ένα βιβλίο προϊόν έρευνας και μελέτης με συνέχεια μιας συγκεκριμένης εποχής.            Από την άλλη πλευρά πρόκειται για περιγραφή πλήρως βασισμένη σε ιστορικά στοιχεία των εξελίξεων και των συνθηκών που επικρατούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στον χριστιανικό κόσμο που ερχόταν σε επαφή μαζί της, σε διαφορετικές περιόδους.            Αρχίζοντας από το 1354, κατά την πορεία προς την κορύφωση της ακμής του οθωμανικού κράτους, ως το 1924, όταν απομακρύνθηκε ο τελευταίος σουλτάνος και έσβησε το χαλιφάτο. *Ο σουλτάνος Μουράτ Β'           Ο Κώστας Ιορδανίδης είχε την πρωτότυπη σκέψη να καλύψει αυτή τη διαδρομή με αναφορές σε πέντε σουλτάνους και την εποχή τους. Συνδετικός κρίκος, η Θεσσαλονίκη, η πόλη του, που ήταν το μεγάλο αστικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα ευρωπαϊκά εδάφη της, σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της. Άλλωστε, η οριστική κατάληψη της Θεσσαλονίκης (την οποίαν είχαν πλέον οι Ενετοί) από τους Οθωμανούς, τον σουλτάνο Μουράτ Β΄ συγκεκριμένα, προηγείται ελάχιστα χρόνια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, της εδραίωσης της αυτοκρατορίας τους και της θεαματικής εξάπλωσής της προς τη Δύση και την ακμή της. *Η Θεσσαλονίκη υπό Οθωμανική κατοχή           Από την ίδια πόλη, με την επανάσταση των Νεότουρκων, το 1908, ξεκινά ουσιαστικά η διαδικασία της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της μετεξέλιξής της σε τουρκικό κράτος. Η απελευθέρωσή της λίγα χρόνια αργότερα, το 1912, συμπίπτει με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους των ευρωπαϊκών εδαφών, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα αρχίζει να χάνεται ο πολυεθνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας, που στη διαμόρφωσή του είχαν σημαντική συμμετοχή οι Ρωμιοί, το ελληνικό στοιχείο δηλαδή. Με λίγα λόγια, η τύχη της Θεσσαλονίκης σηματοδοτεί, με διαφορά σχεδόν έξι αιώνων, την αρχή και το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. *Ο Λευκός Πύργος. Μπροστά, Οθωμανοί αξιωματικοί του Πυροβολικού           Πέντε ήταν οι σουλτάνοι που κάποια στιγμή στη διάρκεια της «θητείας» τους βρέθηκαν για διάφορους λόγους στη Θεσσαλονίκη. Για τους τέσσερις, η παρουσία τους είναι ιστορικά αποδεδειγμένη, ενώ για τον πέμπτο συνάγεται ότι πέρασε από την πόλη. Ο πρώτος βέβαια ήταν ο Μουράτ Β΄ που την άλωσε το 1430, όπως προαναφέρθηκε. Ο δεύτερος που συνδέθηκε με την πόλη, αλλά συμπερασματικά, ήταν ο Μεχμέτ Δ΄, ο επιλεγόμενος «κυνηγός», που συνάγεται ότι πέρασε από την πόλη 250 περίπου χρόνια αργότερα, στο πλαίσιο μιας κυνηγετικής εξόρμησης. Τρίτος υψηλός επισκέπτης της Θεσσαλονίκης, το 1859, ήταν ο Αμπντούλ Μετσίντ, που έμεινε στην Ιστορία για τις μεταρρυθμιστικές του πολιτικές. *Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ           Ο τέταρτος Σουλτάνος που συνδέθηκε με την πόλη ήταν ο περιβόητος Αμπντούλ Χαμίτ. Εξορίστηκε εκεί- χώρος διαμονής του η περίφημη Βίλλα Αλλατίνι- από το Κομιτάτο της Ένωσης και της Προόδου, το 1909. Ο τελευταίος ήταν ο διάδοχός του, ο Μεχμέτ Ε΄ Ρεσάτ, ο οποίος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη το 1911 στην πόλη, στο πλαίσιο περιοδείας στα Βαλκάνια, κατ’ εντολήν των Νεότουρκων, οι οποίοι έλεγχαν την κατάσταση στην αυτοκρατορία, που έπνεε τα λοίσθια. Ένα μόλις χρόνο αργότερα, η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε και εντάχθηκε στην Ελλάδα.           Ο Κώστας Ιορδανίδης διανθίζει την αφήγησή του με άφθονα ιστορικά στοιχεία και λεπτομέρειες της εποχής του κάθε σουλτάνου που συνδέθηκε με τη Θεσσαλονίκη.           Περιγράφει με ιδιαίτερη γλαφυρότητα το κλίμα που επικρατούσε, την κατάσταση της αυτοκρατορίας, τις πιέσεις των Δυτικών, τις ίντριγκες των χαρεμιών, τις οικογενειακές σχέσεις, αλλά και τις επιρροές που ασκούσε η οικογένεια στον εκάστοτε σουλτάνο, τον ρόλο που έπαιζαν διάφορα ισχυρά πρόσωπα, μεγάλοι βεζίρηδες και άλλοι τη συγκεκριμένη περίοδο. Ακόμη και στην εμφάνιση και την ιστορία των ντονμέδων, των κρυφοεβραίων μουσουλμάνων, αναφέρεται, ενώ παρακολουθεί και από ελληνικής πλευράς τις εξελίξεις στην αυτοκρατορία στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. *Απλωμένα χαλιά στο δρόμο για την υποδοχή του σουλτάνου Ρεσάτ Ρεσάτ στη Θεσσαλονίκη           Το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα ελκυστικό. Το βιβλίο διαβάζεται από τον αναγνώστη με ενδιαφέρον, αλλά και άκοπα. Είτε συμφωνεί είτε όχι με την άποψη του συγγραφέα ότι οι Μεγάλες Δυτικές Δυνάμεις συνέβαλαν στην κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις αποτυχημένες πιέσεις τους για τον εκσυγχρονισμό της. Άγνωστο αν συνειρμικά έχει κατά νου τη σημερινή Ελλάδα, θεωρώντας ίσως ότι εκσυγχρονισμός δεν χωράει ή και βλάπτει την «καθ’ ημάς Ανατολή». Άγγελος Στάγκος ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗ

*Ο Κώστας Ιορδανίδης           Ο Κώστας Ιορδανίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1946 και είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Εργάσθηκε ως δημοσιογράφος στην Αθήνα το 1978-1980 στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη και από το 1980 στην Καθημερινή, ως διπλωματικός συντάκτης και αρθρογράφος από το 2005. Διετέλεσε ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), μέλος των ομάδων εργασίας που συγκροτήθηκαν για τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων από το Carnegie Foundation των ΗΠΑ και το Ινστιτούτο RUSSI του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπήρξε υπότροφος του ΝΑΤΟ κατά την περίοδο 1983-1984. Έλαβε τις ακόλουθες διακρίσεις: το 1980 έπαινο του Βραβείου Ιπεκτσί για τη δημοσίευση άρθρων που συνέβαλαν στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων· το 1990 Βραβείο Μπότση για την κάλυψη θεμάτων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής· το 2006 Βραβείο Ελένης Βλάχου της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα για την κάλυψη των εξελίξεων που αφορούσαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.