Τα γραμματόσημα αφηγούνται την πρώτη απελευθέρωση της Θράκης

*Στιγμιότυπο από την επιστημονική ημερίδα

                    Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, η επιστημονική ημερίδα, που οργάνωσε η Περιφέρεια Αττικής και η Πανθρακική Ομοσπονδία Νότιας Ελλάδας, σε συνεργασία με το τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το θέμα της ημερίδας ήταν: «Εκατό χρόνια από την απαρχή των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913- Διωγμοί Ελλήνων των Θράκης».

          Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου στην κατάμεστη αίθουσα συνεδριάσεων του Μεγάρου της Παλαιάς Βουλής. Το Μέγαρο αυτό, όπως είναι γνωστό λειτουργεί ως Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

          Εισηγήσεις ανέπτυξαν κατά σειρά οι Παντελής Αθανασιάδης δημοσιογράφος, Βασιλική Τσακόγλου φιλόλογος- συγγραφέας, Κωνσταντίνος Χατζόπουλος καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Χρήστος Βαλσάμης Μεταπτυχιακός φοιτητής, Ελεονώρα Ναξίδου, Ελπίδα Βόγλη λέκτορες του ίδιου Πανεπιστημίου και Βασίλης Ριτζαλέος Διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θράκης. 

          Ο διαχειριστής αυτού του ιστοτόπου Παντελής Αθανασιάδης, ανέπτυξε το θέμα: "Τα γραμματόσημα αφηγούνται την πρώτη απελευθέρωση της Θράκης" χρησιμοποιώντας και πολλές σχετικές εικόνες με σύστημα προβολής Power Point.

*Τα γραμματόσημα του Δεδέαγατς, που τυπώθηκαν επί του θωρηκτού "Αβέρωφ"

Τα γραμματόσημα αφηγούνται...

          "Τα γραμματόσημα σαν αντικείμενα τέχνης, αλλά και σαν εμπορικό είδος με χρηματική αξία και συλλεκτική προοπτική, απεικονίζουν συχνά  σημαντικές ιστορικές στιγμές και παραμένουν παρακαταθήκες στο μέλλον για γεγονότα, που σημαδεύουν τις ζωές των ανθρώπων και αλλάζουν τα γεωστρατηγικά δεδομένα ολόκληρων περιοχών.

          Αυτά τα ελάχιστα χρωματιστά χαρτάκια, πολλές φορές  συνδέονται με την ιστορία και τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα.

          Ακριβώς αυτό το ρόλο έπαιξαν και παίζουν τα γραμματόσημα που εκδόθηκαν στη Θράκη κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, οι οποίοι συνδέθηκαν με την πρώτη και άτυχη απελευθέρωση της Θράκης, το 1913. Με αυτά τα γραμματόσημα θα κάνουμε ένα νοερό ταξίδι στο ιστορικό παρελθόν της κοινής μας πατρίδας.

          Από μια επιστολή της 22ας Αυγούστου 1938, που είχε στείλει στον αείμνηστο δήμαρχο της Αλεξανδρούπολης Αλτιναλμάζη, ο υποναύαρχος τότε  Στυλιανός Δ. Μαυρομιχάλης, μας παρέχεται το πρώτο περίγραμμα της δημιουργίας των περίφημων γραμματοσήμων του Δεδέαγατς, όπως ονομάζονταν τότε η Αλεξανδρούπολη. Η επιστολή αυτή έχει δημοσιευθεί πριν από πολλά χρόνια στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ αλλά και στα γνωστά σε όλους μας ΘΡΑΚΙΚΑ, την κιβωτό της θρακικής ιστορίας. Ο υποναύαρχος Μαυρομιχάλης είχε στείλει τότε στο Δήμο της Αλεξανδρούπολης και γραμματόσημα της εποχής εκείνης, ως αναμνηστικά.

          Ο  Στυλιανός Μαυρομιχάλης,  στα πρώτα χρόνια του 20^ου αιώνα, είχε υπηρετήσει και ως μακεδονομάχος στην περιοχή της Δράμας.

          Ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην απελευθέρωση της πόλης, με το θωρηκτό «Αβέρωφ» έδωσε αμέσως εντολή στον Μαυρομιχάλη να οργανώσει τις λειτουργίες της πόλης. Μια από αυτές ήταν η δημιουργία ταχυδρομικής υπηρεσίας. Έτσι, για να μην μακρηγορούμε, φτάσαμε στην ανάγκη κυκλοφορίας ελληνικών γραμματοσήμων, για τις ανάγκες της αλληλογραφίας.

          Η πρώτη έκδοση ελληνικών γραμματοσήμων, έγινε στις 18 Ιουλίου 1913 με το παλαιό ημερολόγιο και περιλαμβάνει σε ένα φυλλάριο, 8 γραμματόσημα, ενώ ένα είναι κενό, χωρίς εκτύπωση. Στην ουσία ήταν ένα φύλλο χαρτιού με τρεις οριζόντιες λωρίδες και τρεις κάθετες λωρίδες . Τα γραμματόσημα έχουν διάτρηση. Ελάχιστα φυλλάρια είναι  χωρίς διάτρηση. Επελέγησαν τα φυλλάρια αυτού του μεγέθους, και λόγω ελλείψεως κατάλληλου χαρτιού μεγαλύτερης επιφάνειας, αλλά και λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων του μικρού επίπεδου τυπογραφείου, που διέθετε το θωρηκτό «Αβέρωφ». Στην ουσία πρόκειται για τρία γραμματόσημα, των 25 λεπτών, τέσσερα των δέκα λεπτών και ένα των πέντε λεπτών, που γράφουν εν είδει οριζόντιας σφράγισης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ και την τιμολόγησή τους. Δύο από αυτά τα γραμματόσημα, τυπώθηκαν ανάποδα και αποτελούν «αντίποδο ζεύγος». Σε ένα γραμματόσημο από τη λέξη ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ λείπει το Ι και έτσι διαβάζεται ΔΙΟΚΗΣΙΣ. Στα γραμματόσημα αυτά είχε τεθεί η σφραγίδα ΣΤΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ.

          Ο νέος διευθυντής του ταχυδρομείου της πόλης αείμνηστος Κανέτσος, με έγγραφό του στις 19 Ιουλίου 1913, είχε γνωστοποιήσει στο προϊστάμενό του Ταχυδρομικό Γραφείο Θεσσαλονίκης, την έκδοση των πρώτων γραμματοσήμων του Δεδέαγατς.

 

*Βουλγαρικό γραμματόσημο με ελληνική επισήμανση

          Οι ταχυδρομικές ανάγκες εξάντλησαν γρήγορα τα πρώτα γραμματόσημα και οι αρχές της πόλης βρέθηκαν στην ανάγκη να τυπώσουν νέα γραμματόσημα. Κατάλληλο χαρτί όμως δεν υπήρχε άλλο και έτσι αναγκάσθηκαν να πάρουν τα βουλγαρικά γραμματόσημα, που βρέθηκαν στο Ταχυδρομείο της πόλης. Ήταν 100 ολόκληρα φύλλα γραμματοσήμων. Αυτά κόπηκαν σε οριζόντιες οκτάδες (4 γραμματόσημα σε δύο σειρές) και επάνω τους τυπώθηκε με ελληνικά στοιχεία η φράση «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ» και η αξία σε δραχμή και λεπτά.  Η δεύτερη αυτή έκδοση κυκλοφόρησε στις 24 Ιουλίου 1913.

*Γραμματόσημα από την έκδοση της 15-9-1913 που τυπώθηκαν στο καταδρομικό "Σπέτσαι"

          Τελικά, προέκυψε ανάγκη και για νέα έκδοση γραμματοσήμων. Είναι η τρίτη έκδοση. Αυτό συνέβη στις 15 Σεπτεμβρίου 1913. Στο καταδρομικό «Σπέτσαι»  τυπώθηκαν νέα γραμματόσημα σε φύλλα των οκτώ. Δηλαδή τέσσερις οριζόντιες λωρίδες των δύο γραμματοσήμων. Σ’ αυτά είχε τεθεί και η ερυθρή σφραγίδα| «Β΄ ΜΟΙΡΑ ΑΙΓΑΙΟΥ».

*Τα γραμματόσημα της 25-9-1913 που τυπώθηκαν επίσης επί του "Σπέτσαι"

          Στις 25 Σεπτεμβρίου 1913 τυπώθηκε άλλη μια σειρά η τέταρτη των γραμματοσήμων του Δεδέαγατς. Πρόκειται για έξι γραμματόσημα, δηλαδή τρία σε δύο λωρίδες. Σ’ αυτά είχε τεθεί η σφραγίδα «ΘΩΡΗΚΤΟΝ ΣΠΕΤΣΑΙ».

          Την εποχή εκείνη, εκδόθηκαν και ειδικά χαρτόσημα του Δεδέαγατς, τυπωμένα επί του θωρηκτού «Σπέτσαι».

       Πάντως εκτός από την πρώτη έκδοση, οι υπόλοιπες εκδόσεις πλαστογραφήθηκαν από ασυνείδητους κερδοσκόπους και σήμερα χρειάζεται προσοχή από τους φιλοτελιστές για να μην πέφτουν θύματα.

        Τις αλησμόνητες εκείνες ημέρες ο Μαυρομιχάλης, που κατέσχεσε άφθονο βουλγαρικό και τουρκικό τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό, βρήκε στο Δεδέαγατς και τον πολυτελή συρμό του σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ, δώρο της αυτοκράτειρας της Γαλλίας Ευγενίας. Με αυτό το συρμό το ταξίδεψε το 1867 ο Σουλτάνος στο Παρίσι για να παραστεί στη Διεθνή Έκθεση. Ο συρμός αυτός, τριάντα και πλέον πολυτελή βαγόνια, που έφεραν το αυτοκρατορικό έμβλημα τον «τουρά»  εστάλη από τον Μαυρομιχάλη,  ως δώρο στο βασιλιά Κωνσταντίνο, στη Θεσσαλονίκη.

*Έλληνες στρατιώτες διαβαίνουν το Νέστο. Φωτογραφία του Ιδρύματος Ελ Βενιζέλου

          Στις 12 Ιουλίου 1913, μιλάμε πάντα για τον δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, ο ελληνικός στρατός προελαύνοντας ανατολικά  της Καβάλας, απελευθέρωσε την Ξάνθη, χωρίς αγώνα, ενώ οι Βούλγαροι που την εγκατέλειψαν νύχτα, είχαν συμπτυχθεί βορειότερα.

          Το Όκτσιλαρ, είναι οι σημερινοί Τοξότες του νομού Ξάνθης. Εκεί χρησιμοποιήθηκε στα ελληνικά γραμματόσημα της Εκστρατείας, η κυκλική σφραγίδα Όκτσιλαρ. Με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου- κατά τις πληροφορίες του κ. Π. Γεωργαντζή- το μεν χωριό υπαγόταν στη Βουλγαρία, αλλά ο σιδηροδρομικός σταθμός του υπαγόταν στην Ελλάδα. Τα σύνορα δηλαδή μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας περνούσαν ανάμεσα από το σταθμό (ελληνικό έδαφος) και το χωριό (βουλγαρικό έδαφος) και οπό εκεί προχωρούσαν προς την κορυφογραμμή του Μισκίν Τεπέ κ.λπ. και άφηναν στην Ελλάδα τα χωριά Γαλάνη, Κρωμνικό, Λιβερά και όλη την περιοχή της κοιλάδας της Σταυρούπολης.

*Τα γραμματόσημα της απελευθερωμένης Γκιουμουλτζίνας (Κομοτηνή)

           Εν τω μεταξύ οι ελληνικές δυνάμεις της VIII Μεραρχίας προωθήθηκαν απελευθερώνοντας και την Κομοτηνή. Η απελευθέρωση έγινε στις 14 Ιουλίου του 1913. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, η περιοχή παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία. Η Κομοτηνή παραδόθηκε στον βουλγαρικό στρατό στις 8 Οκτωβρίου 1913. Στο σύντομο διάστημα της απελευθέρωσης της Κομοτηνής κατασχέθηκαν από τα Ταχυδρομεία τα τρέχοντα Οθωμανικά γραμματόσημα και τυπώθηκαν επάνω τους σε τέσσερις διαφορετικές αξίες σε ελληνικό νόμισμα, η επισήμανση «ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΓΚΙΟΥΜΟΥΛΤΖΙΝΑΣ». 

     *Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου    

Η άδικη Συνθήκη του Βουκουρεστίου

          Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου του Αυγούστου 1913, υπήρξε άδικη για την ελευθερωμένη Θράκη. Με δυτικό όριο τη γραμμή του Νέστου, η Θράκη παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία. Έτσι έσβησε άδοξα το πρώτο όνειρο της απελευθέρωσης. Η εν συνεχεία συνθήκη της Κωνσταντινούπολης με την οποία επισημοποιήθηκε η συνθήκη του Βουκουρεστίου οριστικοποίησε, αυτό που ήθελαν να αποφύγουν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι της Θράκης. Μια βουλγαρική κατοχή. Οι Βούλγαροι άρχισαν να προωθούνται σταδιακά και να καταλαμβάνουν εδάφη της Θράκης, από τον Οκτώβριο του 1913. Ο πληθυσμός της περιοχής βρέθηκε σε απόγνωση.

*Γραμματόσημα των επαναστατών της Ροδόπης

          Από τον Αύγουστο με έμμεση ελληνοτουρκική υπόδειξη ανακηρύχθηκε η αυτονομία της ευρύτερης περιοχής της Γκιουμουλτζίνας. Η λεγόμενη Δημοκρατία της Γκιουμουλτζίνας πρόβλεψε την στρατιωτική και διοικητική διαίρεση της περιοχής στον τομέα της Γκιουμουλτζίνας με Οθωμανό πρόεδρο. Στον τομέα του Δεδέαγατς και του Σουφλίου, προβλέφθηκε  η τοποθέτηση Ελλήνων προέδρων. Οι αναμνήσεις των Θρακών από εκείνη τη Βουλγαρική κατοχή είναι απολύτως δυσάρεστες. Το νεόκοπο επαναστατικό μόρφωμα, που είχε έδρα στην Οργάνη της Ροδόπης, εξέδωσε μερικά γραμματόσημα, συμβάλλοντας και αυτό με την έκδοσή τους στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

*Γραμματόσημο που χρησιμοποιήθηκε στη Σαμοθράκη

  

          Υπάρχει όμως και η Σαμοθράκη η οποία ελευθερώθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1912 από τον ελληνικό στόλο. Στη Σαμοθράκη χρησιμοποιήθηκαν ελληνικά γραμματόσημα της σειράς της Εκστρατείας 1912-13, επάνω στο οποία τέθηκε κυκλικά, η σφραγίδα ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ.
          Αυτό ήταν το νοερό μας ταξίδι με οδηγό τα γραμματόσημα της εποχής εκείνης, που κυκλοφόρησαν στη Θράκη".

          Ρεπορτάζ για την ημερίδα δημοσίευσε η εφημερίδα "Παρατηρητής της Θράκης". 
Βλέπε στη θέση http://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=157653&categoryid=11

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ