ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_12/08/2012_492162
*Περίπου 20.000 - 25.000 παιδιά
μετακινήθηκαν το 1948 - 1949
από τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας
στις Λαϊκές Δημοκρατίες
Του Νίκου Mαραντζίδη*
Στις 7 Μαρτίου 1948 η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση ανακοίνωσε την απόφασή της για την αποστολή παιδιών στις ανατολικές χώρες. Η οργάνωση των αποστολών είχε ξεκινήσει αρκετές εβδομάδες νωρίτερα μετά από απόφαση του ΚΚΕ.
Σύμφωνα με την κομματική εφημερίδα «Εξόρμηση», «από τα μέσα Φλεβάρη ως στις 5 του Μάρτη από 59 χωριά οι γονείς έδωσαν 4.784 παιδιά». Συνολικά αρκετές χιλιάδες παιδιά ηλικίας 5 - 13 ετών (20 - 25.000, ανάλογα με τις πηγές) μετακινήθηκαν το 1948 - 1949 από τον Δημοκρατικό Στρατό στις Λαϊκές Δημοκρατίες.
Η μετακίνηση εκτός Ελλάδας χιλιάδων παιδιών ενείχε έναν ισχυρό συμβολισμό, προβλέψιμα αξιοποιήσιμο από την ελληνική κυβέρνηση που προσέφυγε σε διεθνείς οργανισμούς καταγγέλλοντας το ΚΚΕ για την επιλογή του αυτή. Αναμφισβήτητα, στον πόλεμο της προπαγάνδας τα παιδιά αποτέλεσαν ιδιαιτέρως χρήσιμα εργαλεία. Απέναντι στην εμφανώς πολεμική προπαγάνδα των αντιπάλων του πως επρόκειτο για πράξη γενοκτονίας και γενιτσαρισμού, το ΚΚΕ αντέτεινε πως στόχος της επιχείρησης υπήρξε η σωτηρία των παιδιών από τα δεινά του πολέμου και πως οι γονείς έδωσαν τα παιδιά τους εθελοντικά. Την άποψη αυτή έχουν αναπαραγάγει αργότερα αρκετά στελέχη του ΔΣΕ που έγραψαν μαρτυρίες και απομνημονεύματα. Επρόκειτο για αμυντική στάση έναντι των καταγγελιών της κυβέρνησης της Αθήνας που υποστήριζε αντίθετα πως τα παιδιά «απήχθησαν βιαίως» με σκοπό τον αφελληνισμό τους.
Στην πραγματικότητα, πάντως, το ΚΚΕ αποφάσισε να μετακινήσει τα παιδιά εξαιτίας της δυσμενούς γι’ αυτό εξέλιξης της εμφύλιας σύρραξης και του προβλήματος των εφεδρειών που αντιμετώπιζε, παρά για ανθρωπιστικούς λόγους. Η απόφαση της μετακίνησης των παιδιών στηρίχθηκε, λοιπόν, πάνω σε στρατιωτική λογική και όχι σε ανθρωπιστική ανάγκη.
Υποχρεωτική στρατολογία γυναικών και εφήβων
Ο ΔΣΕ αντιμετώπιζε σοβαρότατο πρόβλημα προσέλευσης μαχητών. Όπως έγραφε ο ίδιος ο Μάρκος Βαφειάδης, η εθελοντική κατάταξη στον ΔΣΕ δεν αποτελούσε ούτε το 10% των νεοεισερχομένων στο αντάρτικο το 1947. Από ένα σημείο και μετά, όμως, οι αντάρτες δεν έβρισκαν άνδρες και εφήβους στα χωριά να στρατολογήσουν και έπαιρναν με το ζόρι ακόμη και γυναίκες και έφηβες. Με την πάροδο του χρόνου ο αριθμός των γυναικών ανταρτισσών αυξήθηκε δραματικά. Την άνοιξη του 1949 οι γυναίκες αποτελούσαν το 30% των μάχιμων και το 70% των βοηθητικών στις μονάδες του ΔΣΕ. Όμως, η υποχρεωτική στρατολογία δεν μπορούσε να έχει την κανονικότητα του επίσημου κράτους. Μια τέτοια κανονικότητα θα σήμαινε στράτευση με βάση ηλικιακές σειρές, φροντίδα για κάποιες ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού κ.ά. Αντίθετα, η στρατολογία στον ΔΣΕ ήταν άτακτη χρονικά και γεωγραφικά και βασιζόταν κυρίως στις ξαφνικές βραδινές εισβολές των ανταρτών σε χωριά και κωμοπόλεις ή στις ενέδρες που έστηναν σε τόπους παζαριών των χωρικών. Μπαίνοντας σε κατοικημένες περιοχές οι στρατολόγοι του ΔΣΕ εισέβαλλαν στα σπίτια των κατοίκων αναζητώντας ό,τι υπήρχε διαθέσιμο. Ο παρακάτω κατάλογος οδηγιών προς στρατολογητές είναι χαρακτηριστικός:
«1. Να ψάχνουμε καλά μία μία γωνιές, κάμαρες, αποθήκες, αποχωρητήρια, κρυψώνες, καταφύγια. 2. Να μην ξεγελιώμαστε από κεράσματα και ξεχνάμε το καθήκον της στρατολογίας δίνοντας καιρό να κρύψουν τα παιδιά τους. 3. Να χρησιμοποιούμε πονηρίες π.χ. θα γκρεμίσουμε το σπίτι γιατί είναι ανάγκη για τη μάχη. 4. Η στρατολογία θα γίνεται θαρρετά κατά τη διάρκεια της μάχης. 5. Να προετοιμασθούμε ποιες μαχήτριες θα δώσουμε για συνεργεία στρατολογίας. 6. Να τους προετοιμάσουμε τι να πουν στις μάνες όταν κλαίνε για να τους δώσουν τα κορίτσια τους μ’ εμπιστοσύνη. 7. Να μην κάνουμε πλιάτσικο. 8. Να είμαστε χτενισμένες, πλυμένες, περιποιημένες όταν πάμε για στρατολογία».
Η απόφαση του «παιδομαζώματος», λοιπόν, ελήφθη, προκειμένου οι γονείς των παιδιών και ιδιαίτερα οι μάνες να μπορούν να πολεμήσουν απρόσκοπτα και με μειωμένο τον κίνδυνο λιποταξίας. Ήταν ένα είδος ομηρίας, η πιο σίγουρη λύση ώστε ο ΔΣΕ να διασφαλίσει την αφοσίωση των ανταρτών του. Σε αυτό συνηγορούν και τα στοιχεία που δείχνουν πως πολλά από τα παιδιά είχαν γονείς ή αδέλφια στο αντάρτικο. Έτσι, με τα παιδιά «μέσα» οι γονείς δεν μπορούσαν να λιποτακτήσουν και να φύγουν εκτός περιοχών που ήλεγχε το αντάρτικο.
Επιπλέον, ο εθελοντικός χαρακτήρας αυτής της μετακίνησης υπήρξε περιορισμένος χρονικά. Ο ΔΣΕ επέτρεψε την εθελοντική μετακίνηση των παιδιών μόνο σε πρώτη φάση. Στη συνέχεια, από τα μέσα του 1948, πιθανότατα επειδή δεν υπήρξε η απαραίτητη ανταπόκριση, οι γονείς υποχρεώθηκαν να παραδώσουν τα παιδιά τους. Η διάσημη προσωπική ιστορία της Ελένης Γκατζογιάννη στον Λια δεν είναι παρά μία από τις πολλές τραγωδίες του «παιδομαζώματος».
*Το βιβλίο του καπετάνιου και εκπαιδευτικού Γ. Γκαγκούλια, που ήταν υπεύθυνος
της εκπαίδευσης των Ελληνόπουλων στη Βουλγαρία
Πολλά παιδιά χάθηκαν κατά τη μεταφορά
Η μετακίνηση των παιδιών προς τις Λαϊκές Δημοκρατίες δεν υπήρξε χωρίς προβλήματα. Η μεταφορά τους, μέσα από τους ορεινούς όγκους της Βόρειας Ελλάδας, ενείχε μεγάλους κινδύνους για τη σωματική ακεραιότητα των παιδιών. Παρά τις εκκλήσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ προς τις σοσιαλιστικές χώρες για άμεση βοήθεια και την ανταπόκριση αυτών, χιλιάδες παιδιά υπέφεραν από την πείνα, το κρύο και τις ατελείωτες πορείες. Μαρτυρίες αναφέρουν πως σημαντικός αριθμός παιδιών πέθανε ή χάθηκε στον δρόμο.
Το θέμα του «παιδομαζώματος» συνδέεται άμεσα με το ζήτημα των ανήλικων μαχητών του ΔΣΕ. Ο κόσμος των ανήλικων ανταρτών παραμένει σχεδόν ανεξερεύνητος. Για τη στρατολόγηση και την πολεμική δράση τους βρίσκει κανείς σκόρπιες πληροφορίες. Από τα στοιχεία, πάντως, που διαθέτουμε υπολογίζουμε πως το 1949 ένας στους πέντε μαχητές του ΔΣΕ ήταν σίγουρα 18 ετών και κάτω.
Στον κομματικό Τύπο το θέμα παρουσιαζόταν ωραιοποιημένα. Άρθρα όπως αυτό για την 15χρονη Αλίκη που υπηρετούσε στην Πολιτοφυλακή «και η επιμονή της για τη δουλειά έχει κάνει σ’ όλους εντύπωση» φρόντιζαν να εξιδανικεύουν την κατάσταση. Αναφορές στελεχών μιλούσαν για 15χρονα «παιδιά του Κόμματος» που είχαν μπει στον αγώνα και είχαν καιρό να δουν την οικογένειά τους. Ομως περισσότερο από ρομαντισμό η κατάσταση αποκάλυπτε μια ωμή στρατιωτική επιλογή.
Κάτω των 14 ετών
Σε στρατόπεδα της Ανατολικής Ευρώπης συγκεντρώθηκαν παιδιά και έφηβοι προκειμένου να εκπαιδευτούν και να αποσταλούν στα μέτωπα του Γράμμου και του Βίτσι. Η απόφαση αυτή, που αναμφίβολα ήταν από τις πλέον σκληρές του πολέμου, πάρθηκε από την ηγεσία του ΚΚΕ σε πλήρη γνώση των Λαϊκών Δημοκρατιών που οργάνωσαν τα στρατόπεδα αυτά. Από τα αρχεία του ΚΚΕ μαθαίνουμε πως στη Βουλγαρία, στις αρχές του 1949, ο κομματικός υπεύθυνος διάλεξε 88 από τα 400 αγόρια του στρατοπέδου προκειμένου να τα στείλει στο βουνό να πολεμήσουν. Τα περισσότερα από τα παιδιά που εστάλησαν ήταν κάτω των 14 ετών. Ήταν τόσο καχεκτικά ώστε προκλήθηκε η αντίδραση ακόμη και της κομματικής ηγεσίας, η οποία εκτός του ότι έκρινε τα παιδιά ακατάλληλα να πολεμήσουν θεώρησε πως «ο ερχομός τους μας δημιουργεί μεγάλα ζητήματα». Στην Τσεχοσλοβακία εκατοντάδες Ελληνες έφηβοι ηλικίας 16 έως 18 ετών συγκεντρώθηκαν σε στρατόπεδο της Μπρατισλάβα την άνοιξη του 1949 προκειμένου να σταλούν στην Ελλάδα. Το σχέδιο τελικά δεν υλοποιήθηκε «λόγω των εξελίξεων στη Γιουγκοσλαβία». Εντέλει, από γιουγκοσλαβικές και πολωνικές πηγές υπολογίζεται πως περίπου 2.000 παιδιά στάλθηκαν στα μέτωπα του εμφυλίου εκπαιδευμένα σε αυτά τα στρατόπεδα.
Άγνωστος ο συνολικός αριθμός των θυμάτων
Πόσα από τα παιδιά αυτά σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή συνελήφθησαν με το όπλο στο χέρι και στάλθηκαν φυλακή ή εξορία δεν γνωρίζουμε. Επίσης δεν γνωρίζουμε πόσα από τα μεταφερόμενα στις ανατολικές χώρες παιδιά χάθηκαν στον δρόμο, πεθαίνοντας από τις κακουχίες, το κρύο ή τους βομβαρδισμούς. Από γραπτές μαρτυρίες γνωρίζουμε πως πολέμησαν και σκοτώθηκαν μικρά παιδιά στο βουνό, ενώ άλλα τα έπιασε ο στρατός με το όπλο στο χέρι.
Στα αρχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού έχει εντοπιστεί πως υπήρχε ένας αξιομνημόνευτος αριθμός κρατουμένων ανηλίκων σε στρατόπεδα και φυλακές. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ένας αριθμός από αυτούς τους ανήλικους κρατουμένους είχαν συλληφθεί ως αντάρτες.
Στις Λαϊκές Δημοκρατίες πολλά από τα παιδιά του «παιδομαζώματος» αντιμετωπίστηκαν με στοργή και αξιοπρέπεια. Μορφώθηκαν και ενσωματώθηκαν στις κοινωνίες υποδοχής χωρίς να χάσουν την ελληνική τους ταυτότητα. Αρκετά επούλωσαν τα τραύματά τους και θυμούνται τις παιδικές τους στιγμές στους παιδικούς σταθμούς με νοσταλγία. Όμως αυτό είναι πραγματικά μια άλλη ιστορία.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου (Πράγα) και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.
Μια προσεκτική ματιά στο άρθρο του Ν. Μαραντζίδη, προδίδει και πάλι το γνωστό του σύμπτωμα: Προβολή μιας υποκειμενικής θέσης στην αρχή, ακολουθούμενης από αποσπασματικά και ανεπαρκή στοιχεία, που επιχειρούν να δώσουν την εντύπωση τεκμηρίωσης, ακριβώς επειδή δεν συνοδεύονται από φορτισμένες εκφράσεις αλλά διατυπώνονται με λεκτική ηπιότητα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτο παρόν αφιέρωμα, το αξίωμα του Ν. Μαραντζίδη εντοπίζεται στην τρίτη παράγραφο: «Το ΚΚΕ αποφάσισε να μετακινήσει τα παιδιά εξαιτίας της δυσμενούς γι’ αυτό εξέλιξης της εμφύλιας σύρραξης και του προβλήματος των εφεδρειών που αντιμετώπιζε, παρά για ανθρωπιστικούς λόγους. Η απόφαση της μετακίνησης των παιδιών στηρίχθηκε, λοιπόν, πάνω σε στρατιωτική λογική και όχι σε ανθρωπιστική ανάγκη».
Ως τεκμήριο της θέσης αυτής, ο αρθογράφος προβάλλει ένα κείμενο «οδηγιών προς στρατολογητές», για το οποίο δεν μπαίνει στον κόπο να μας ενημερώσει από ποιόν, πού και πότε εκδόθηκε, ώστε να γνωρίζουμε την έκταση της χρήσης του. Ακόμα ωστόσο και αν δεχθούμε πως το εν λόγω τεκμήριο ίσχυε γενικευμένα και για ένα ευρύτατο χρονικό διάστημα, και πως είχε εκπονηθεί στο ανώτατο δυνατό κομματικό επίπεδο, ο ιστοριογράφος αναφέρει στη συνέχεια πως η πρακτική αυτή αποσκοπούσε σε «ένα είδος ομηρίας, ώστε ο ΔΣΕ να διασφαλίσει την αφοσίωση των ανταρτών του». Έτσι, ο Ν. Μαραντζίδης διευκρινίζει εμμέσως, πως το εν λόγω τεκμήριο, αφορούσε οικογένειες ανταρτών και όχι ανύποπτων χωρικών.
Το «παιδομάζωμα» ωστόσο, όπως καταγγέλθηκε με κάθε δυνατό τρόπο και μέσο επί δεκαετίες από την παράταξη των νικητών του εμφυλίου πολέμου, δεν αφορούσε βεβαίως τα παιδιά των ανταρτών, αλλά τις περιπτώσεις τύπου «Ελένης». Η ίδια η επιλογή του όρου «παιδομάζωμα» άλλωστε, εκεί ακριβώς παρέπεμπε – στον συσχετισμό του ΔΣΕ και του ΚΚΕ με τα τάγματα των γενιτσάρων: Οι Οθωμανοί μετέτρεπαν τα ελληνόπουλα σε Τούρκους, οι κομμουνιστές σε «Βουλγάρους». Πόσο διαφωτιστικό είναι το άρθρο επ’ αυτού; Διόλου, πιστεύουμε. Ο συντάκτης του ομολογεί πως αδυνατεί να μας δώσει στοιχεία για τον αριθμό των παιδιών που αρπάγησαν δια της βίας από τις οικογένειές τους, στο σύνολο των παιδιών που οδηγήθηκαν από τον ΔΣΕ στις χώρες του ανατολικού συνασπισμού. Αδυνατεί επίσης να ξεχωρίσει στατιστικά τους έφηβους 16-18 ετών (έφηβοι τέτοιας ηλικίας επί Κατοχής στελέχωναν τα ένοπλα τάγματα της ΕΠΟΝ άλλωστε) από τα ανήλικα παιδιά που μετακινήθηκαν, οικειοθελώς και μη....
Ανδρέας Μακρίδης
Χωρίς τα στοιχεία που θα επέτρεπαν να διακρίνουμε τους ενόπλους εφήβους από τα παιδιά, και τους αρπαγέντες ανηλίκους από εκείνους που απλώς ακολούθησαν τους γονείς ή συγγενείς τους στο βουνό, ο Ν. Μαραντζίδης, αντί να καταθέσει την εκδοχή του ως ιστορικός (κάτι καθόλα θεμιτό), καταφεύγει για ακόμα μία φορά στον ιστορικό ιμπρεσιονισμό, για να εντυπώσει το αξίωμά του περί «ωμής στρατιωτικής επιλογής».
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζουμε πως η κοινή λογική θα μπορούσε να βοηθήσει τον αναγνώστη, αν όχι και τον αρθογράφο. Οι αναγκαστικές στρατολογήσεις εκ μέρους του ΚΚΕ-ΔΣΕ είναι γεγονός. Δεδομένου ότι ποτέ τέτοιες ενέργειες δεν καταγράφονται σε επίσημα στατιστικά στοιχεία, η έκτασή τους πιστεύουμε πως θα μπορούσε να ανιχνευθεί μονάχα με έρευνες σε τοπικό επίπεδο, που αθροιζόμενες, θα μπορούσαν να μας δώσουν μια ενδεικτική εικόνα. Στις αναγκαστικές στρατολογήσεις μπορούν να προστεθούν οι ενέργειες εκδίκησης και αντεκδίκησης που ποτέ δυστυχώς δεν λείπουν από τέτοιες ανώμαλες καταστάσεις, και που μπορεί να είχαν μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση. Δεδομένου ότι οι πολιτικοί πρόσφυγες στις ανατολικές χώρες (πλην Γιουγκοσλαβίας) ανέρχονταν σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΚΚΕ, σε 55000 (και 17000 παιδιά), ο καθένας μπορεί να εικάσει, πόσα δικά τους παιδιά (ή των αδελφών τους) θα ήταν δυνατόν να είχαν μετακινήσει οι ίδιοι προκειμένου να τα κρατήσουν μαζί τους.
Ειδική μνεία τέλος, θα έπρεπε ενδεχομένως να γίνει για τους Σλαβομακεδόνες και τα δικά τους παιδιά, που κατέφυγαν κυρίως στην Γιουγκοσλαβία. Ο ίδιος ο Ν. Μαραντζίδης στο βιβλίο του «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946-1949» υποστηρίζει πως στα τέλη του ’48 συγκροτούσαν ήδη το 30% του ΔΣΕ και «προς το τέλος του Εμφυλίου ήταν πλειονότητα στις μονάδες του Γράμμου και του Βίτσι». Ο ίδιος ακριβώς συγγραφέας μας ενημερώνει σήμερα πως «από τα στοιχεία που διαθέτουμε, υπολογίζουμε πως το 1949 ένας στους πέντε μαχητές του ΔΣΕ ήταν σίγουρα 18 ετών και κάτω». Ποια ήταν άραγε με βάση τους υπολογισμούς του Ν. Μαραντζίδη, η εθνοτική φυσιογνωμία αυτού του ανήλικου «ενός πέμπτου» των μαχητών του ΔΣΕ, ώστε να τεκμηριωθεί και το - κατά τον Γ. Μανούκα - «έγκλημα κατά της φυλής»;;;;
Ανδρέας Μακρίδης
Ανδρέα, με την επίκληση οποιασδήποτε αιτιολογίας και οποιασδήποτε δικαιολογίας το "παιδομάζωμα" υπήρξε μια πληγή, που ακόμα και σήμερα καμιά φορά αφορμίζει... Ο βασικός οργανωτής του τιμήθηκε με οδό στο κέντρο της Αθήνας, όλοι υποπτευόμαστε γιατί και πώς... αλλά και πολλά παιδιά άφησαν τα κοκκαλάκια τους εκεί στα βουνά... Δυστυχώς....
ΑπάντησηΔιαγραφήΣύρος 27 Νοεμβρίου 2014.Ώρα 22.00
ΑπάντησηΔιαγραφήΚύριε Μακρίδη.
Διαβάζοντας τα σχόλιά σας σε άρθρα του παρόντος ιστολογίου του κ.Νικ.Μαραντζίδη διαπιστώνει κανείς ότι διακατέχεσθε από προκατάληψη και αμφισβήτηση,χωρίς εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση,των όσων καταγράφει.Άγνωστο που οφείλεται η ενέργεια σας αυτή.Συγκεκριμένα θα αναφερθώ στο παρόν σχόλιό σας:
1.Διερωτάσθε γιατί ο αρθρογράφος δεν αναφέρει λεπτομέρειες για τις εκθοθείσες οδηγίες προς στρατολογητές[Εκδότης,τόπος χρόνος κ.α],ως να αμφισβητείτε την ύπαρξή τους.Στη συνέχεια υποθέτοντας την ύπαρξη και την γνησιότητά του εν λόγω εγγράφου καταλήγετε στο αυθαίρετο συμπέρασμα ότι ο αρθρογράφος εμμέσως δέχεται ότι αφορούσε οικογένειες ανταρτών και όχι ανύποπτων χωρικών.Αμφισβητείτε ότι είχαν απαχθεί βιαίως μικρά παιδιά,των οποίων οι γονείς,κυρίως κάτοικοι παραμεθορίων χωριών,δεν ήταν αντάρτες ή συμμετείχαν σε Μονάδες ανταρτών με τη βία και τις απειλές και με την πρώτη ευκαιρία αυτομολούσαν προς τις Μονάδες του Ελληνικού Στρατού ;Δικαιολογείται μόνο η απομάκρυνση των παιδιών ,των οποίων οι γονείς με τη θέλησή των πολεμούσαν στο πλευρό των ανταρτών.
2.Διαβάσατε διάψευση των οδηγιών προς στρατολογητές σε βιβλία ή απομνημονεύματα ηγετών του ΚΚΕ,εάν ναι και ποία;Πιστεύετε ότι αν ο αρθρογράφος είχε στοιχεία δεν θα τα κατέθετε;
3.Γνωρίζετε εάν έχουν κυκλοφορήσει βιβλία ή απομνημονεύματα ηγετών του ΚΚΕ με συγκεκριμένα στοιχεία για τα παιδιά του παιδομαζώματος,όπως φύλο,ηλικία,οικογενειακή κατάσταση,τόπος καταγωγής κ.α,ώστε να αντικρουσθούν τα περιεχόμενα στο βιβλίο του κ.Γ. Μανούκα:Έγκλημα κατά της φυλής;
4.Είναι λογική και ορθή η σύγκριση των αγώνων των ανηλίκων,που ήταν εντεταγμένοι στα Τάγματα της ΕΠΟΝ,με τους αγώνες των ανηλίκων,που ήταν εντεταγμένοι σε Μονάδες των ανταρτών; Ασφαλώς όχι.
5. Θεωρείτε ως φυσιολογική την ένταξη σε μάχιμες και μη μάχιμες Μονάδες των ανταρτών ανήλικων αγοριών,ακόμα και κοριτσιών.Την εποχή εκείνη πολεμούσαν στο πλευρό των ανταρτών και βιαίως επιστρατευθέντα ανήλικα κορίτσια,και μάλιστα σε μεγαλύτερο ποσοστό του αντίστοιχου των ανήλικων αγοριών,όπως γράφει και ο καθηγητής-ιστορικός κ.Μαργαρίτης στο βιβλίο του << Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου 1946-1949 >>
6.Πιστεύετε ότι ενομιμοποιείτο το ΚΚΕ να στρατολογεί βιαίως ανήλικα παιδιά,για να εντάσσονται σε ανταρτικές Μονάδες και άπειρα και ανεκπαίδευτα να σκοτώνονται στις μάχες;
7.Πως κρίνετε την απομάκρυνση από την πολιτεία των ανήλικων παιδιών από την εμπόλεμη ζώνη και τη διαμονή τους σε ασφαλείς περιοχές της χώρας,στις γνωστές παιδοπόλεις; Ένας θεσμός που τόσο έχει κατακριθεί από την αριστερά.
Κωνστ. Πατιαλιάκας
Αντιστράτηγος ε.α