Λεπτομερειακή περιγραφή εγκλημάτων του Τουρκικού όχλου κατά των διωγμένων Ελλήνων, τον Οκτώβριο του 1922, στην Ανατολική Θράκη

*Η έκθεση της III Μεραρχίας με τα συγκλονιστικά ντοκουμέντα

*Ντοκουμέντο της ΙΙΙ Μεραρχίας 

*Το σύνθημα «γιάγμα, κεσίμ γιασίμ».

*Ακατάσχετη λεηλασία σε ελληνικά σπίτια

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η III Μεραρχία, που τον φοβερό Οκτώβριο του 1922 βρέθηκε στην Ανατολική Θράκη, εκτός από την καταπληκτική σε αφήγηση λεπτομερειακή περιγραφή των τραγικών γεγονότων  της εκκένωσης, από τον Μέραρχο Βλάση Τσιρογιάννη (Βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2025/02/blog-post_16.html) έχει αφήσει ως ιστορική παρακαταθήκη και ένα άλλο ντοκουμέντο μεγάλης αξίας.

Πρόκειται για μια αναλυτική περιγραφή των εγκλημάτων, που πραγματοποίησε ο τουρκικός όχλος εις βάρος των Ελλήνων, οι οποίοι είτε με τα βοϊδάμαξα είτε με τα πόδια προσπαθούσαν να περάσουν τον ποταμό Έβρο, για να βρεθούν διωγμένοι στην ελεύθερη Ελλάδα.

Είναι γνωστό με τη συνθήκη των Μουδανιών, που λειτούργησε ως ταφόπετρα της Μεγάλης Ιδέας, αποφασίσθηκε οι στρατοί Ελλάδας και Τουρκίας να μην βρεθούν αντιμέτωποι στην Ανατολικής Θράκη, για να μην επαναληφθούν οι συγκρούσεις. Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκαν συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις για λόγους τάξης και ασφάλειας. Όμως καμία τάξη δεν υπήρξε και καμία ασφάλεια. Άλλωστε όλοι οι παράγοντες στρατιωτικοί και πολιτικοί αντιλαμβάνονταν ότι οι δυνάμεις αυτές δεν ήταν επαρκείς ούτε ικανές να εξασφαλίσουν την ευταξία στη διαδικασία της εκκένωσης. Γιατί οι σύμμαχοί στρατηγοί στα Μουδανιά, θέλοντας να παραδώσουν περιοχή αυτή στον Μουσταφά Κεμάλ, δεν υπολόγισαν έναν άγνωστο γι’ αυτούς παράγοντα, τον Τουρκικό όχλο!!!

Είναι γνωστό, ότι οι Τούρκοι μεταβάλλονται πολύ γρήγορα από φιλήσυχοι πολίτες σε επιθετική μάζα με αρπακτικά και δολοφονικά ένστικτα. Και αυτό φάνηκε από την πρώτη μέρα της εκκένωσης, όταν από τα χωριά από τα οποία περνούσαν οι φάλαγγες των άτυχων προσφύγων ξεπρόβαλλαν αγριεμένοι Τούρκοι, για να αρπάξουν ότι βρουν, να ατιμάσουν και αν χρειαστεί να σκοτώσουν. Ιστορικά την τάση αυτή των Τούρκων έχει απεικονίσει ένα σύνθημα τριών λέξεων που χρησιμοποιήθηκε στα χρόνια των διωγμών κατά των Ελλήνων. «Γιάγμα, γιασίμ, κεσίμ». (Yagma, kesim, yasim). Η τρομακτική αυτή φράση στα χείλη του όχλου σήμαινε «Λεηλασία, σφαγή, καταστροφή».  Ένα εφιαλτικό σύνθημα, που πήγαζε θα έλεγε κανείς από τα σπλάχνα τους, από τα βάθη του DNA τους, όταν διαμορφώνονταν οι κατάλληλες συνθήκες.

*Στα Βρετανικά κινηματογραφικά αρχεία, έχει διασωθεί ένα ολιγόλεπτι φιλμ από τη Θράκη του 1922. Στο φίλμ αυτό υπάρχει η ακόλουθη ενδεικτική επιγραφή.

"Έξω από τη χώρα της δουλείας.

Συγκλονιστικές εικόνες που απεικονίζουν

την τραγωδία της ελληνικής «ΕΞΟΔΟΥ»

από την Τουρκοκρατία στη Θράκη". 

 

Η απαρίθμηση των εγκλημάτων που έγιναν τον Οκτώβριο του 1922 σε περιοχές της Ανατολικής Θράκης (περιοχές Βρύσεως, Γένας, Πέτρας, Σκοπού, Σκοπέλου κ.λπ.) περιλαμβάνεται σε ένα δισέλιδο δακτυλογραφημένο κείμενο, που έχει διασωθεί στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

 Αυτό το κείμενο, με τις πληροφορίες του, που αξίζει να γίνει κτήμα όλων των Θρακών και όχι μόνον, είναι το ακόλουθο: 

Ε Κ Θ Ε Σ Ι Σ

- - - - - -& - - -& - - &- - - - -

Εις την επαρχίαν Μπουνάρ Χισσάρ έλαβον χώραν εις βάρος των Ελληνικών χωρίων τα εξής:

1.- Οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι του χωρίου Μάνδρας απέχοντος μίαν περίπου ώραν από του Ελληνικού χωρίου Τσόγγαρα δις επέπεσαν καθ’ ομάδας κατά των υπολειφθεισών ελαχίστων Ελληνικών οικογενειών του χωρίου τούτου και διήρπασαν πάσας τας οικίας του χωρίου και τας αποθήκας των σιτηρών. Δύναμις χωρικών αποσταλείσα εις Τσόγγαρα την 6^ην Οκτωβρίου προς μεταφοράν των υπολειφθεισών 9 Ελληνικών οικογενειών εις Μπουνάρ Χισσάρ υπέστη επίθεσιν  ενόπλων χωρικών Μουσουλμάνων μόλις διαφυγούσα και δυνηθείσα ίνα διασώση τας εν λόγω οικογενείας.

2.-  Εις το χωρίον Ρουμπεϊλή Μουσουλμάνοι κάτοικοι του χωρίου τούτου προ ακόμη της εκκενώσεως των συγχωρίων των Ελλήνων εκ Καυκάσου και υπό τα όμματα των αναχωρούντων μετέφεραν εις τα εαυτών οικήματα  πάντας τους δημητριακούς καρπούς των καθώς και όλον το εις καπνόν απόθεμα των Χριστιανών.

3.- Εις το χωρίον Γιαντζικλάρ εκκενωθέν πλήρως  υπό των Ελλήνων κατοίκων του επέπεσαν οι κάτοικοι του πλησίον χωρίου της Μανδρίτσης την 5^ην Οκτωβρίου αφού αφήρεσαν ό,τι εγκατελείφθη εκείσε συμπαρέλαβον μεθ’ εαυτών και αυτά τα παραθυρόφυλλα οικιών τινων μη σεβασθέντες  μ η δ έ   τ η ν   ω ς   Ε κ κ λ η σ ί α ν   χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο υ μ έ ν η ν   μ ι κ ρ ά ν   α ί θ ο υ σ α ν   τ ο υ   σ χ ο λ ι κ ο ύ   κ τ ι ρ ί ο υ.

4.- Εις το χωρίον Χαμψάμπεη (Κολύμπες) οι σύνοικοι των αποχωρησάντων Ελλήνων Μουσουλμάνοι  εγένοντο αμέσως κύριοι του εγκαταλειφθέντος πλούτου εις δημητριακά.

5.- Εις το χωρίον Κ ο υ ρ ο ύ  Δ ε ρ έ  οι Μουσουλμάνοι του άνω χωρίου μετά του γείτονος χωρίου Ακβεράν μετά την απογύμνωσιν των οικημάτων των Χριστιανών αφήρεσαν και τα σανιδώματα  τ η ς  η μ ι τ ε λ ο ύ ς  ε κ ε ί  Ε κ κ λ η σ ί α ς  τ ο υ  Α γ ί ο υ  Κωνσταντίνου.\\

*Σκηνές και κάρα στην ελληνική όχθη του ποταμού Έβρου

6.- Εις την κώμην   Γ έ ν α  η γενομένη διαρπαγή δύναται ν’ αναχθή εις πλήρη δήωσιν καθ’ ότι όλα τα εγκαταλειφθέντα εκεί έπιπλα, φορέματα, σκεύη και δημητριακά αξίας πλέον των 8.000.000 δραχμών εντός δύο ημερών διηρπάγησαν υπό των Μουσουλμάνων του χωρίου Μανδρίτσης- Γένης- Χαντζή- Καραμουζάκ, αι οικίαι των αδελφών Παπαδοπούλου εκ των πλουσιωτέρων κατοίκων της κώμης  καθώς και η μεγάλη αυτών αποθήκη διηρπάγησαν εξ ολοκλήρου θραυσθέντων και των υαλοπινάκων των παραθύρων. Όλη η εξ οίνου παραγωγή του χωρίου υπερβαίνουσα τας 100.00 οκάδας οίνου κατεστράφη διατρηθέντων των περιεχόντων τούτον βαρελίων. Ουδέν εκ των τη κώμη ευρισκομένων 20 περίπου εμπορικών καταστημάτων διεσώθη εκ της διαρπαγής.

 7.- Όσον δ΄αφορά αυτήν την έδρα της πόλεως (Βρύσεως)  Μπουνάρ Χισσάρ ουδέν εκ των εκκενωθέντων υπέρ 700 Ελληνικών οικιών απηλλάγη της δηώσεως. Οι Μουσουλμάνοι τόσον της κωμοπόλεως όσον και των πέριξ χωρίων προέβησαν καθ΄ ομάδας εις ακατάσχετον λεηλασίαν  ούτως ώστε και κατά την πρώτην ημέραν της αφίξεως του Γαλλικού ουλαμού διήρπασαν 300 σάκκους σίτου ανήκοντας εις το Ελληνικόν Δημόσιον  εξ ών μετά δύο ημέρας κατόπιν επιμόνου επεμβάσεως του Γάλλου Στρατιωτικού Διοικητού επεστράφησαν  μόνον 118 σάκκοι. Άπασαι αι οικίαι και τα διάφορα εμπορικά καταστήματα εσκυλεύθησαν μετά μανίας. Μεταξύ των δηωθεισών οικιών ελεηλατήθη και η οικία του Ειρηνοδίκου Ν. Ρουμελιώτου  διαρπαγεισών των αποσκευών του καθ’ όν χρόνον ούτος ευρίσκετο  εν τω Γραφείω του.

8.- Την 8^ην Οκτωβρίου ευρέθη φονευμένος επί της Δημοσίας οδού Μπουνάρ Χισσάρ- 40 Εκκλησιών και προ του χωρίου Καραμουζάκ ο γέρων Μηνάς Ράπτης κάτοικος Μπουνάρ Χισσάρ, εν ώ μετέβαινε μετά του όνου του εις 40 Εκκλησίας προς αναχώρησιν.

9. Επίσης αγνοείται η τύχη γέροντός τινός ού το όνομα αγνοείται υπό των κατοίκων του χωρίου Τσόγγαρα αποσταλλέντος υπό των συγχωρίων του εις Μπουνάρ Χισσάρ ίνα ειδοποιήση τας Αρχάς περί των εκεί γενομένων υπό των Τούρκων βιαιοπραγιών.

*Αεροφωτογραφία από το σιδηροδρομικό σταθμό των Σαράντα Εκκλησιών (Βρετανικά αρχεία PATHE)

10.- Καθ’ όλην την περιφέρειαν της κωμοπόλεω ς Μπουνάρ Χισσάρ εγκατελείφθησαν τα ακόλουθα:

Δημητριακά οκάδες 2.800.000 αξίας 7.000.000

     Καπνός               ‘’      30.000           ‘’     1.000.000

      Οίνος                  ‘’       250.000       ‘’      1.000.000 

Λαχανοφυτείαι ‘’   αξίας ως έγγιστα    1.500.000

Έπιπλα, σκεύη και είδη ρουχισμού       8.000.000

Είδη εμπορίου τρόφιμα κ.λπ.                 2.000.000

Υπό τας αυτάς συνθήκας και εν τη αυτή ανεχώρησαν οι κάτοικοι της πόλεως των 40 Εκκλησιών.

Άμα δε τη αποχωρήσει του Ελληνικού Στρατού εις τα παρά των Χριστιανών κατοικούμενα χωρία  Σ κ ο π ό ν,  Π έ τ ρ α ν,  Σ κ ό π ε λ ο ν,  επέπεσαν εκ των πέριξ χωρίων Μουσουλμάνοι κάτοικοι και διάφοροι Τσέται και κυριολεκτικώς ερήμωσαν ταύτα, αφαιρέσαντες ουχί μόνον  την κινητήν περιουσίαν και σιτηρά , αλλά και αυτάς τας θύρας και τα παράθυρα των οικιών  μ η  φ ε ι σ θ έ ν τ ε ς  μ η δ έ  τ ω  ν  ι ε ρ ώ ν  σ κ ε υ ώ ν  κ α ι  κ ε ι μ η λ ί ω ν  τ ω ν  Ν α ώ ν,  τοιαύτη δε ήτο η μανία προς λεηλασίαν ώστε ήλθον εις σύγκρουσιν μεταξύ των οι λαφυραγωγούντες και ως επληροφορήθην εις το χωρίον Πέτρα εφονεύθησαν και ετραυματίσθησαν αρκετοί εις δεν την κωμόπολιν  Σ κ ο π ό ς  πριν έτι αναχωρήση εκείθεν ο Αστυνομικός σταθμός επετέθησαν δις κατ’ αυτού επί σκοπώ λεηλασίας της πόλεως και κατά τας συμπλοκάς εφονεύθη είς Οθωμανός, ετραυματίσθησαν δύο και συνελήφθησαν τέσσερες αιχμάλωτοι οίτινες και απεστάλησαν προς την Γενικήν Στρατ. Διοίκησιν Ανατολικής Θράκης.

*Έτσι κλείνει η έκθεση για τη συμπεριοφρά του Τουρκικού όχλου στην Ανατ. Θράκη το 1922

Αισχίστην δε διαγωγήν επέδειξεν ο Μουφτής 40 Εκκλησιών Αγγιάς ως και ο υιός αυτού Σαμπήτ και τινες των προκρίτων  της Μουσουλμανικής εν 40 Εκκλησίαις κοινότητος, οίτινες τα πάντα εμηχανεύθησαν όπως αφ΄ενός καταστήσωσι δυσχερεστέραν την διοίκησιν των Πολιτικών και Στρατιωτικών Αρχών   και δια των τελευταίων  των οποίων πολλάκις και την ζωήν επεβουλεύθησαν, αφ’ ετέρου  δεν εν ώ εφορτώνετο η υπολειπομένη παρά των Σιδ/κω Σταθμώ ξυλεία του εποικισμού 40 Εκκλησιών και τηλ/κοι στύλοι, ούτοι εξηνάγκασαν τους εργάτας πρώτον μεν δια θρησκευτικών λόγων είτα δε δια ποινής θανάτου μη εργασθώσιν και ούτω εματαίωσαν την φόρτωσιν μέρους της ξυλείας του εποικισμού και ολοκλήρου του ποσού των τηλ/κων στύλων ανερχομένου του  των ποσού των 4.500 περίπου χιλιάδων. Εις αυτούς δε οφείλεται και η στηθείσα ενέδρα μεταξύ των χωρίων Γενιτζέ και Χάφσας (Νίκης) εν τινί χαράδρα ήτις εξόντωσε απόσπασμα Χωροφυλακής εξ ενός Ανθυπομοιράρχου , δύο ενωμοταρχών και 33 χωροφυλάκων. Καθ ΄άπασαν την περιφέρειαν 40 Εκκλησιών εγκατελείφθησαν εντός της πόλεως 40 Εκκλησιών εμπορεύματα ανερχομένης της αξίας αυτών εις το ελάχιστον εις 2.500.000 Δραχ. εις σιτηρά και νομήν αξίας περί τα 5.000.000, οικιακά έπιπλα, σκεύη και λοιπά αξίας ενός εκατομμυρίου. Εις την κωμόπολιν  Σ κ ο π ό ς  εμπορεύματα, σκεύη, έπιπλα  1 και ½ εκατομμυρίου, σιτηρά και νομή περί το 1 και ½ εκατομμύριον , οίνος και οινόπνευμα περί το εκατομμύριον. Εις το χωρίον  Σ κ ό π ε  λ ο ς σκεύη και έπιπλα αξίας 350.000 Δραχμών, σιτηρά και τροφαί περί το εκατομμύριον. Εις το χωρίον  Π έ τ ρ α  οικιακά σκεύη, έπιπλα κ.λπ. αξίας 600.000 δραχμών. Σιτηρά και νομή περί τα 2 εκατομμύρια, εις δε τα υπόλοιπα χωρία της περιφερείας εις τα οποία υπήρχον πρόσφυγες εγκατελείφθησαν εις οικιακά σκεύη κ.λπ. αξίας περί το 1 εκατομμύριον.  Προς δε τας εν τη πόλει εγκαταλειφθείσας οικίας εγκατεστάθησαν πλείστοι όσοι Οθωμανοί και Τουρκόγυφτοι, τούτο δε ως επληροφορήθην έλαβεν χώραν και εις τα εγκαταλειφθέντα Χριστιανικά χωρία.

ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΝ

ΤΟ

ΙΙον  ΓΡΑΦΕΙΟΝ

(Υπογραφή δυσανάγνωστη)

Οι αργοκίνητες φάλαγγες με τα βοϊδάμαξα και οι πεζοί, ήταν εύκολος στόχος για τους ανεξέλεγκτους όχλους, που αφού είχαν λεηλατήσει τα σπίτια και τις περιουσίες των Ελλήνων, έσπευδαν να αρπάξουν και από τα κάρα τα ελάχιστα υπάρχοντα των προσφύγων. Γράφτηκαν τότε πολλά προσωπικά και οικογενειακά δράματα, που με το πέρασμα του χρόνου ίσως ξεχάστηκαν. Όμως η γενική εικόνα του δράματος του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, δεν πρόκειται να λησμονηθεί ποτέ!!!

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης