Τον νομό Έβρου έβλεπε ως έδρα του αντικινήματός του, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος το 1967, αλλά τελικά πήγε στην Καβάλα.

*Η στιγμή της αποτυχίας του βασιλικού αντικινήματος. Ο τίτλος της αγγλικής εφημερίδας τα λέει  όλα: "Ο Βασιλιάς φεύγει με δάκρυα"

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Είναι άγνωστο, αλλά τον νομό Έβρου έβλεπε ως έδρα του αντικινήματός του, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος από το Μάιο του 1967, δηλαδή πολύ σύντομα, από τον επικράτηση του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Όπως είναι γνωστό το βασιλικό αντικίνημα πραγματοποιήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1967 και είχε απόλυτη αποτυχία, αφού ο Κωνσταντίνος με την οικογένειά του, αναγκάσθηκε να φύγει νύχτα από την Καβάλα για τη Ρώμη και οι πραξικοπηματίες να ορκίσουν αντιβασιλέα τον στρατηγό Γεώργιο Ζωιτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

               Πώς προέκυψε όμως η επιλογή του νομού Έβρου και μάλιστα από πολύ νωρίς; Η πληροφορία αυτή, περιέχεται σε επιστολή του Αμερικανού πρέσβη Φίλιπς Τάλμποτ, που έστειλε στις 26 Μαΐου 1967 στον Νταν Μπρούστερ, διευθυντή των Ελληνικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η επιστολή αυτή βρίσκεται στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ.

Στην επιστολή του ο πρέσβης Τάλμποτ γνωστοποιούσε στην Ουάσιγκτον, ότι την προηγούμενη μέρα (25 Μαΐου) ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του περιέγραψε τα περαιτέρω βήματα που σκέφτονταν, στο πώς δηλαδή θα αντιπαρατεθεί στον συνταγματάρχη Παπαδόπουλο και το Επαναστατικό Συμβούλιο.

*Ο Απόστολος Ζαλαχώρης στρατοδίκης στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, λίγο πριν από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών

 Οι επισκέψεις του Κωνσταντίνου σε στρατιωτικές μονάδες, που είχαν προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του 1967 θα του έδιναν, όπως έλπιζε, την ευκαιρία να δοκιμάσει την πίστη και πειθαρχία των μονάδων, στις οποίες μπορεί να θέλει να στηριχθεί. Θεωρούσε ότι η 20η Τεθωρακισμένη Μεραρχία που διοικούσε ο στρατηγός  Έρσελμαν και άλλες μονάδες του Γ΄ Σώματος Στρατού κατά μήκος του ποταμού Έβρου με επικεφαλής  τον στρατηγό Απόστολο  Ζαλαχώρη, μπορούσαν να τον καλοδεχτούν σε περίπτωση ανάγκης. (σ.σ.  Ο Ζαλαχώρης ήταν τότε Διοικητής της 99ης Στρατιωτικής Διοίκησης με έδρα το Διδυμότειχο).

Η βασική μέριμνα του βασιλιά, σε περίπτωση σύγκρουσης με τη χούντα, ήταν να απομακρύνει την οικογένειά του από τη χώρα και στη συνέχεια να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να φτάσει στο βορρά με αεροπλάνο ή πλοίο (προφανώς πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού) προκειμένου να βασιστεί σε πιστές μονάδες προς το έθνος και να ανακοινώσει ότι θα κινούνταν νότια προς την Αθήνα για να επιβεβαιώσει εκ νέου τη διοίκηση του στις Ένοπλες Δυνάμεις και την ηγεσία του στο έθνος. Η επιτυχία μιας τέτοιας έκκλησης, πίστευε κατά τον Τάλμποτ, θα εξαρτιόταν εν μέρει από την πίστη των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων προς το πρόσωπό του, αλλά ουσιαστικά και από τις ενέργειες των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να επεξεργαστούν ένα σχέδιο από το Μάιο και έως τις αρχές Ιουνίου.

*Ο πρέσβης των ΗΠΑ Φίλιπς Τάλμποτ με το βασιλικό ζεύγος . 

Ο Κωνσταντίνος, όπως έγραφε στην επιστολή του ο Τάλμποτ,  συνέχιζε να σκέφτεται, πόσο ωραία θα ήταν αν ο Έκτος Στόλος μπορούσε να βρίσκεται στην περιοχή τη στιγμή της σύγκρουσης!!! Κατά την άποψή του, και μόνο η παρουσία του Έκτου Στόλου, πιθανότατα θα ανέτρεπε την αντίδραση των συνταγματαρχών.

«Είχε την ελπίδα- σημείωνε ο Αμερικανός πρέσβης- ότι αυτός και εγώ θα μπορούσαμε επίσης να μιλήσουμε, για την πιθανή διαθεσιμότητα Αμερικανών πεζοναυτών, να βγουν στην ξηρά ειρηνικά, όπως στον Λίβανο το 1958, εάν παραστεί ανάγκη. Τον προειδοποίησα αμέσως να μην περιμένει οποιαδήποτε ανάμειξη των δυνάμεων των ΗΠΑ. Έχει περάσει πολύς καιρός από το 1958, οι συνθήκες είναι διαφορετικές και οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να γίνει μόνο με ρητές οδηγίες των ανώτατων επιπέδων στην Ουάσιγκτον. Δεν θα ήθελα να αντλήσει ψευδή ενθάρρυνση από οτιδήποτε θα μπορούσα να πω ή να μην πω ως απάντηση στα σχόλιά του. Είπε ότι το κατανοούσε αυτό, αλλά ότι “πρέπει να σκεφτούμε κάποιο σχέδιο πριν πάτε στην Ουάσιγκτον, ώστε να το συζητήσετε εκεί λεπτομερώς”».

Αυτή ήταν η δεύτερη κρούση του βασιλιά με τον πρέσβη Φίλιπς Τάλμποτ σχετικά με το ζήτημα των δικών του σχεδίων έκτακτης ανάγκης εάν καταστεί αδύνατο να συνεχίσει να συνεργάζεται με την παρούσα κυβέρνηση. «Μάλλον θα επαναφέρει το ζήτημα όταν τον δω κάποια στιγμή την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου. Εργαζόμαστε για ορισμένες σκέψεις εδώ, τις οποίες ελπίζω να σας γνωστοποιήσω αμέσως, αλλά θα χρειαστώ επειγόντως τις οδηγίες και την καθοδήγηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να αντιμετωπίσω τα περαιτέρω στάδια ανάπτυξης των ιδεών του βασιλιά».

*Η εφημερίδα "Πρωινή" του Περικλή Μπακλαβά, πρόλαβε να εκδώσει στην Καβάλα το φύλλο αυτό.

Ο Κωνσταντίνος συναντήθηκε με τον Φίλιπς Τάλμποτ  και στις 30 Ιουλίου 1967 και στη συνομιλία που είχαν και αναφέρθηκε για άλλη μια φορά στην πιθανότητα ότι τελικά θα έπρεπε να έρθει σε αντιπαράθεση με το επιβληθέν καθεστώς.

«Όπως γνωρίζει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ- υπενθύμιζε ο πρέσβης των ΗΠΑ, σε άλλα έγγραφά του- η άποψη του βασιλιά για το αναπόφευκτο ή το επιθυμητό της αντιπαράθεσης έχει ποικίλει τους τελευταίους μήνες, ανάλογα γενικά με τη σχέση συνεργασίας του με τη Χούντα (διαβάστε Παπαδόπουλος). Πιο πρόσφατα ο Κωνσταντίνος δήλωσε ότι θεωρεί την περίοδο αμέσως μετά την υποβολή του σχεδίου Συντάγματος ως ευαίσθητη περίοδο κατά την οποία η αντιπαράθεση μπορεί να είναι αναπόφευκτη εάν το καθεστώς δεν τηρήσει τις διαβεβαιώσεις του για το Σύνταγμα και το πρόωρο δημοψήφισμα. Αυτό το ίδιο τρίμηνο η περίοδος θεωρείται επίσης μια αρχική κρίση από την πλειοψηφία των Ελλήνων που προς το παρόν είναι πρόθυμοι να δώσουν την ευκαιρία στο καθεστώς να αποδείξει την πρόθεσή του».

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, μίλησε στον Τάλμποτ, για επαφές που είχε κάνει με στρατηγούς και άλλους, και φαινόταν εύλογα να αναμένει ότι σε περίπτωση αναμέτρησης θα μπορούσε να λάβει επαρκή υποστήριξη για να εκδιώξει τη Χούντα. Ωστόσο, δεν ήθελε να επισπεύσει τη δράση, εκτός εάν οι ΗΠΑ γνώριζαν και ενέκριναν τους σκοπούς του. Δεν ρώτησε, όπως είχε κάνει στο παρελθόν, για τις προοπτικές στις οποίες θα μπορούσε να βασιστεί στην παρουσία του αμερικανικού στόλου ή σε υλικοτεχνική βοήθεια.

*Ο Ανδρέας Έρσελμαν

Απαντώντας, ο Τάλμποτ επισήμανε ότι επί του παρόντος οι ΗΠΑ είχαν μεγάλη δέσμευση σε πολλά μέρη του κόσμου. Προσπάθησε να τον κάνει να καταλάβει ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει  να αναζητηθούν για συμμετοχή σε οποιαδήποτε αλλαγή στις κυβερνητικές ρυθμίσεις. Τέτοιες αποφάσεις θα μπορούσαν να ληφθούν μόνο από αυτόν. Ο Κωνσταντίνος είπε ότι το καταλάβαινε, αλλά αν χρειαζόταν να μετακινηθεί, θα συμβούλευε την Αμερικανική κυβέρνηση εκ των προτέρων.

Ο Αμερικανός πρέσβης σε ενημέρωσή του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπογράμμιζε ότι ως παράδειγμα επιρροών που ασκούνταν στον Κωνσταντίνο, είχε ενδιαφέρον η αφήγηση της μυστικής επίσκεψης σε αυτόν από τον απόστρατο στρατηγό Γεννηματά, πρώην Αρχηγό του ΓΕΕΘΑ. Ο τελευταίος του είχε υπενθυμίσει ότι υπήρχαν από καιρό υποψίες ότι ο Παπαδόπουλος και άλλοι συνταγματάρχες συνωμοτούσαν και ότι αυτός, ο Γεννηματάς δηλαδή, τους είχε διασκορπίσει με μακρινές μεταθέσεις, ενώ στη συνέχεια ο στρατηγός Σπαντιδάκης τους επέτρεψε να συγκεντρωθούν ξανά σε φρουρές της Αθήνας.

Σε κάθε περίπτωση, οι συνταγματάρχες ήταν περισσότερο γνωστοί παρά σεβαστοί στις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες πλέον αποδέχονται την εξουσία τους λόγω έλλειψης τρέχουσας εναλλακτικής λύσης. Ο Γεννηματάς πρότεινε όταν το νέο Σύνταγμα είναι έτοιμο να κινηθεί ο Βασιλιάς για να απαλλαγεί από τους συνταγματάρχες.

Θα μπορούσαν να τους ευχαριστήσουν για το ρόλο τους στη σωτηρία της χώρας από τον κομμουνισμό, να τους παρασημοφορήσουν και να επιστρέψουν σε διασκορπισμένες μονάδες ή να αποσυρθούν. Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να αναγκαστούν να παραιτηθούν από το στρατό για να παραμείνουν στην πολιτική. Εδώ, πάλι, θα έχαναν τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων. Σημείο κλειδί, είπε τότε ο Γεννηματάς, ήταν να μην επιτραπούν σημαντικές περαιτέρω αλλαγές στον στρατό πριν από την προετοιμασία του νέου Συντάγματος. Όποια πορεία κι αν επέλεγε να ακολουθήσει ο βασιλιάς για να απαλλάξει τη χώρα από αυτούς τους συνταγματάρχες, ο Γεννηματάς ήταν πεπεισμένος ότι οι ένοπλες δυνάμεις θα τον υποστήριζαν απολύτως. Ο Κωνσταντίνος είχε ακούσει με ενδιαφέρον αλλά χωρίς δεσμεύσεις. Είπε στον Τάλμποτ ότι δεν γνωρίζει αν ο Γεννηματάς οργάνωνε κίνημα μεταξύ ανώτατων στρατιωτικών εναντίον των συνταγματαρχών, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν θα παρέμβει.

*Το τέλος του βασιλικού αντικινήματος. Από την Καβάλα στη Ρώμη αεροπορικώς

Τελικά, όπως είναι γνωστό το αντικίνημα του Κωνσταντίνου απέτυχε στις 13 Δεκεμβρίου και ο βασιλιάς με την οικογένειά του εγκατέλειψε την Ελλάδα από την Καβάλα και αεροπορικώς μετέβη αρχικά στη Ρώμη. Οι στρατηγοί του Κωνσταντίνου συνελήφθησαν από συνωμότες αξιωματικούς τους, ενώ ο Ζαλαχώρης φορώντας τη στολή του και έχοντας τον προσωπικό του οπλισμό, μπήκε στην Τουρκία, και μετά έφυγε για τη Ρώμη.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης