Οι σκληρές εντολές του Τσόρτσιλ στον Σκόμπι στην Αθήνα, κατά τα Δεκεμβριανά του 1944

*Δεκεμβριανά: Επέμβαση των Άγγλων στα γραφεία του ΕΑΜ στην οδό Κοραή

 

 

*Εικόνα από τα

Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

 

 

  

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Τα Δεκεμβριανά του 1944, είναι μια από τις χειρότερες στιγμές της Ελλάδας, που βάφτηκε με αίμα και στήριξε τον κατοπινό διχασμό, ο οποίος εξελίχθηκε στην γνωστή σύρραξη των ετών 1946-1949. Χαρακτηρίστηκαν εκείνα τα τραγικά γεγονότα, ως το ανεξήγητο λάθος με τεράστιο κόστος. Επιχειρήθηκαν ερμηνείες, άλλοτε ρεαλιστικές και άλλοτε συνομωσιολογικές, γράφτηκαν βιβλία και δεκάδες ερωτηματικά δεν πήραν απάντηση ποτέ… Αντ’ αυτών, παρέμεινε στην ελληνική κοινωνία ένα χάσμα, που γέμισε αίμα και δεν γεφυρώθηκε ποτέ.

               Τα γεγονότα εκείνων των ημερών είναι λίγο πολύ γνωστά. Η μεγάλη σύγκρουση ήταν μεταξύ του ΚΚΕ, που θέλησε αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Ναζί, βασισμένο στον ΕΛΑΣ, που αριθμούσε δύναμη 50.000 ανδρών, να επιβληθεί καταλαμβάνοντας ουσιαστικά την εξουσία. Ο αστικός κόσμος, δηλαδή η λεγόμενη Δεξιά, ήταν πρακτικά εκμηδενισμένη.

               Την λύση έδωσε ο Τσώρτσιλ, που γνωρίζοντας τις αποφάσεις της συνδιάσκεψης της Γιάλτας αλλά του Πότσνταμ, θεώρησε ως δικαίωμά του να ελέγχει την Ελλάδα, κυρίως χωρίς η Αριστερά να αποτελεί κώλυμα στις επιδιώξεις του. Δηλαδή επεδίωκε να υπάρξει μετά την Κατοχή μια Ελλάδα αστική, αντικομμουνιστική και δυτικόφιλη. Και αυτήν την Ελλάδα, την εξασφάλιζαν οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις με τον βασιλιά Γεώργιο Β΄ και όχι το ΚΚΕ με την ριζοσπαστικοποίηση και τις ανατρεπτικές ιδέες. Μόνο που το ΚΚΕ, αγνοούσε βασικά τα όσα συμφώνησε ο Στάλιν με τους Δυτικούς συμμάχους, όταν μοιράστηκε ο κόσμος σε ζώνες επιρροής και η Ελλάδα βρέθηκε στη ζωή επιρροής των Δυτικών.

               Τα αιματηρά Δεκεμβριανά άρχισαν στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, με πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, που είχε οργανωθεί ως δυναμική απάντηση στο τελεσίγραφο της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου την 1η Δεκεμβρίου 1944 για τον αφοπλισμό όλων των ενόπλων ομάδων της Αριστεράς.

*Αγγλικά άρματα μάχης στους δρόμους της Αθήνας

 

               Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες και τερματίστηκαν στις 5-6 Ιανουαρίου 1945. Ακολούθησε η συμφωνία της Βάρκιζας. Στις μάχες της Αθήνας κυριάρχησαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ, πλην ελαχίστων σημείων της πρωτεύουσας. Αλλά τελικά υποχρεώθηκαν και με αγγλική παρέμβαση να παραδώσουν τα  όπλα (όσα παρέδωσαν δηλαδή…). 

               Κατά την έναρξη των επεισοδίων στις 3 Δεκεμβρίου , έγιναν απόπειρες κατευνασμού από τον Παπανδρέου και άλλους πολιτικούς παράγοντες. Αλλά ο Τσώρτσιλ συμπεριφερόμενος ως κυρίαρχος το ίδιο βράδυ έστειλε τηλεγράφημα στον Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα Λήπερ με σαφείς οδηγίες:

               «Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου να κάνει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε ότι, εάν το κάνει, θα υποστηριχθεί με όλες τις δυνάμεις μας. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς. […] Έχει περάσει ο καιρός που η οποιαδήποτε ομάδα Ελλήνων πολιτικών θα μπορούσε να επηρεάσει αυτή την εξέγερση του όχλου. Η μόνη του ελπίδα είναι να βγει απ' αυτή την κατάσταση, τασσόμενος ανεπιφύλακτα στο πλευρό μας».

               Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν αποφασισμένος να αποτρέψει το ενδεχόμενο εγκατάστασης κομμουνιστικής εξουσίας στην Ελλάδα πάση θυσία και να εξασφαλίσει την υπαγωγή της Ελλάδας στην επιρροή της χώρας του.

*Απόσπασμα από το τηλεγράφημα του πρέσβη Αλεξάντερ Κερκ

 

Το «άγριο» τηλεγράφημα στον Σκόμπι

 

 

               Πρωταγωνιστικό ρόλο στα Δεκεμβριανά είχε ο Τσόρτσιλ, και στην ιστορία έχει μείνει το τηλεγράφημά του προς τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Η εντολή του Βρετανού πρωθυπουργού για την έναρξη της συμμετοχής των Αγγλικών στρατευμάτων εναντίον του ΕΛΑΣ είχε σταλεί στις 4.50΄ τα ξημερώματα της 5ης Δεκεμβρίου. Για την Αθήνα, δίνονταν από τον Τσώρτσιλ η εικόνα «κατακτημένης πόλης» όπου είχε εκραγεί «τοπική εξέγερση» η οποία έπρεπε να καταπνιγεί «χωρίς αιματοχυσία αν είναι δυνατόν, αλλά και με αιματοχυσία εάν είναι απαραίτητο».

               Οι Αμερικανοί είχαν άμεση γνώση των διαταγών του Τσόρτσιλ, για τα γεγονότα της Αθήνας.

               Στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ, έχει διασωθεί ένα χαρακτηριστικό τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη Αλεξάντερ Κερκ σταλμένο από την Καζέρτα στις 10.46 το βράδυ της 5^ης Δεκεμβρίου 1944.

               Στο τηλεγράφημα αυτό, ο Κερκ γνωστοποιούσε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι ο Τσόρτσιλ έστειλε μήνυμα στον στρατηγό Σκόμπι στην Αθήνα, δηλώνοντας πως έχει δώσει οδηγίες, ότι όλες οι βρετανικές δυνάμεις στην Ελλάδα θα μείνουν εκεί και θα πρέπει να σταλεί και κάθε δυνατή ενίσχυση. Ενημέρωνε τον Σκόμπι ότι θα τον θεωρούσε υπεύθυνο για τη διατήρηση της τάξης στην Αθήνα και για την εξουδετέρωση και την καταστροφή όλων των ομάδων του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ που προσεγγίζουν στην ελληνική πρωτεύουσα.

               Ο Τσόρτσιλ- έλεγε ο πρέσβης Κερκ- έχει εξουσιοδοτήσει τον Σκόμπι να εφαρμόσει όλους τους κανονισμούς που επιθυμεί, για ισχυρό έλεγχο των δρόμων ή για περιορισμό οποιουδήποτε αριθμού ακραίων ανθρώπων. Επεσήμαινε ότι περίμενε πως o ΕΛΑΣ θα έβαζε γυναίκες και παιδιά στην πρώτη γραμμή κατά την έναρξη των πυροβολισμών και ότι ο ίδιος, ο Σκόμπι, πρέπει να είναι έξυπνος σε αυτό και να αποφεύγει τα λάθη. Ο Τσόρτσιλ πρόσθετε, ότι ο Σκόμπι δεν πρέπει να διστάσει να πυροβολήσει οποιονδήποτε ένοπλο άνδρα στην Αθήνα που επιτέθηκε σε Άγγλους ή σε ελληνική αρχή με την οποία οι Βρετανοί συνεργάζονται.

               Ο Βρετανός πρωθυπουργός δήλωνε ότι θα ήταν καλά αν η διοίκηση του Σκόμπι μπορούσε να ενισχυθεί από κάποια μορφή εξουσίας της ελληνικής κυβέρνησης και πρόσθετε ότι ο Βρετανός πρέσβης Λήπερ, είπε στον Παπανδρέου να μην διστάσει. Επιπλέον, ο Τσόρτσιλ δήλωνε ότι ο Σκόμπι δεν θα έπρεπε να διστάσει να ενεργήσει σαν να βρισκόταν σε εξέγερση και πρότεινε ότι με τις δυνάμεις υπό τις διαταγές του θα μπορούσε να δώσει σε συγκροτήματα του ΕΛΑΣ που πλησίαζαν από έξω ένα μάθημα που θα έκανε τους άλλους να μην συμπεριφέρονται κατά παρόμοιο τρόπο.

*Χριστούγεννα 1944: Ο Τσόρτσιλ στην Αθήνα με τον αντιβασιλέα αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό

                  Το μήνυμα του Τσόρτσιλ προς τον Σκόμπι ολοκληρώθηκε με δήλωση ότι θα έδινε την υποστήριξή του στον Σκόμπι σε όλες τις ενέργειες που αναλαμβάνονταν σε αυτή τη βάση και ανέφερε ότι οι Βρετανοί πρέπει να κατέχουν και να κυριαρχούν στην ελληνική πρωτεύουσα. Σχολίασε ότι θα ήταν υπέροχο εάν ο Σκόμπι μπορούσε να το κάνει αυτό χωρίς αιματοχυσία, αν ήταν δυνατόν, αλλά ότι δεν θα δίσταζε να προχωρήσει με αιματοχυσία αν χρειαστεί.

               Στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ διασώζεται και το τηλεγράφημα που έστειλε ο υπουργός Εξωτερικών Έντουαρντ Στετίνιους στο Λευκό Οίκο για να ενημερώσει τον πρόεδρο Χάρυ Τρούμαν για όσα συνέβαιναν στην Αθήνα.

               Εν πάση περιπτώσει και άσχετα με την στάση του Τσόρτσιλ που θεωρούσε την Ελλάδα «οικόπεδό» του η επέμβαση των Άγγλων έσωσε την χώρα μας από μια μείζονα περιπέτεια, που θα ήταν η μετατροπή της σε κομμουνιστικό δορυφόρο. Βεβαίως και η στάση του Στάλιν βοήθησε, γιατί ο σοβιετικός ηγέτης σεβάστηκε τη «μοιρασιά» του κόσμου σε ζώνες επιρροής. Άλλωστε με μεσολάβηση του Άγγλου υπουργού Εξωτερικών Άντονυ Ήντεν, ο Στάλιν διέταξε τους Βουλγάρους να εγκαταλείψουν τα ελληνικά εδάφη της Ανατολικής Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης,  που κατείχαν από το 1941. Άλλωστε ούτε τα σοβιετικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Τολμπούχιν, που αλώνιζαν μέσα στη Βουλγαρία το καλοκαίρι του 1944 ήταν εύκολο να διαβούν τα σύνορα, γιατί εδώ δεν υπήρχε και ελληνικός στρατός, παρά μόνο οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

               Οι μέρες των Δεκεμβριανών, ήταν από τις χειρότερες μέρες που έζησε η Αθήνα και όλη η Ελλάδα.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

ΠΗΓΕΣ
*Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ (https://catalog.archives.gov/id/16618587  σελ. 60)

*Σόλωνα Γρηγοριάδη «Τα φοβερά ντοκουμέντα- Δεκέμβριος 1944- το ανεξήγητο λάθος» Εκδάσεις Φυτράκη