Μικρό Βογιαλίκιο: Εκούσια Μετανάστευση, σε κλίμα βουλγαρικής τρομοκρατίας

*Η μετανάστευση από τα Βογιαλίκια, με τα βοϊδάμαξες.

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Διώχνεις με μάνα διώχνεις με

στ’ αλήθεια θα πααίνω.

Αχ, με τα πουλάκια θα διαβώ

κι μι τα χελιδόνια.

Αχ και τα πουλιά θα νέρχουνται

κι εγώ πάντα θα λείπω.

(Δημοτικό τραγούδι της Ανατολικής Ρωμυλίας)

 

 

Ο ξεριζωμός του Ελληνισμού της Ανατολικής Ρωμυλίας, που άρχισε από το 1880 με τη βίαιη προσάρτησή της στο νεότευκτο Βουλγαρικό κράτος και συνεχίσθηκε έως το πρώτο τέταρτο και πλέον του 20^ου αιώνα, είναι ένα ανομολόγητο δράμα μιας εθνοκάθαρσης, η οποία δεν δικαιώθηκε ποτέ.

Χωριά και πόλεις εγκαταλείφθηκαν άλλοτε με βία και άλλοτε εθελοντικά, βάσει διακρατικών συμφωνιών. Σε καμιά περίπτωση όμως ο εκπατρισμός των Ελλήνων αυτής της μαρτυρικής περιοχές, δεν έγινε ομαλά, εξαιτίας του ρεβανσισμού των Βουλγάρων. Όλες οι οικογένειες έχουν να αφηγηθούν για τις βάρβαρες συνθήκες του εκπατρισμού των Ελλήνων από εκεί.  Το ίδιο και όλα τα χωριά.

Η τελευταία Συνθήκη υπογράφηκε στο προάστιο του Παρισιού  Νεϊγύ στις 27 Νοεμβρίου 1919 και είχε ως σκοπό εκτός από την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης στους συμμάχους της Αντάντ και την επίλυση των προβλημάτων που δημιουργούνταν από τη μετανάστευση των πληθυσμών, δεδομένου ότι έπρεπε οι Βούλγαροι έποικοι να επιστρέψουν στη Βουλγαρία. Μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας υπογράφτηκε ειδική συνθήκη η οποία προέβλεπε την εθελούσια ανταλλαγή των πληθυσμών. Αργότερα στις 18 Δεκεμβρίου 1920 συστάθηκε και Μικτή Επιτροπή Ελληνοβουλγαρικής Μετανάστευσης, η διάρκεια της οποίας ορίσθηκε στα 10 χρόνια. Tα δύο μέλη της Μικτής Επιτροπής, διόρισε η Κοινωνία των Εθνών. Η Μικτή Επιτροπή εκπόνησε κανόνες και σχέδιο πληρωμής αποζημιώσεων στους μεταναστεύοντες. Αυτοί οι κανόνες προσδιόριζαν τις λεπτομέρειες της μετανάστευσης και καθόριζαν την περιουσία που θα έπαιρναν μαζί τους, όσοι μετανάστευαν ή θα γίνονταν εκκαθάριση των περιουσιακών στοιχείων που θα εγκαταλείπονταν. Το σχέδιο πληρωμής καθόριζε τους όρους πληρωμής των μεταναστών και τον διακανονισμό μεταφοράς πόρων από τη μία χώρα στην άλλη. Ορίσθηκε οι μετανάστες να παίρνουν σε μετρητά το 10% της αξίας της ακίνητης περιουσίας από τη χώρα προέλευσης και το υπόλοιπο 90% σε ομολογίες (γραμμάτια) από τη χώρα υποδοχής. Παρόλο που η Συνθήκη του Νεϊγύ για την αμοιβαία, εθελοντική μετανάστευση των μειονοτήτων της Ελλάδος και της Βουλγαρία υπογράφηκε τον Νοέμβριο του 1919, η ουσιαστική εφαρμογή της άρχισε στα τέλη του 1922.  Σε εκτέλεση της Σύμβασης αυτής, ψηφίσθηκε ο νόμος 2680/1922 και από 6 Μαρτίου 1922 σχετικός Κανονισμός, που κυρώθηκε με στις 18 Ιουνίου 1922 με Βασιλικό Διάταγμα. Αυτές οι πράξεις ψηφίσθηκαν ταυτόχρονα και στη Βουλγαρία. Με βάση την προαναφερθείσα σύμβαση, περίπου 50.000 Έλληνες μετανάστευσαν από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα και 90.000 Βούλγαροι από την Ελλάδα στη Βουλγαρία. Κατά δε τις επίσημες στατιστικές παρέμειναν στην Ελλάδα 41.017 σλαβόφωνοι που δεν επιθυμούσαν να μεταναστεύσουν.

Στην Ανατολική Ρωμυλία το 1885, οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι ανέρχονταν σε 300.000. Οι Έλληνες κατοικούσαν σε συμπαγείς πληθυσμούς σε περίπου 80 πόλεις και χωριά ως τα χρόνια της ανταλλαγής πληθυσμών, οπότε και εφαρμόστηκε η σχετική διάταξη της συνθήκης του Νεϊγύ μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας για εθελούσια ανταλλαγή πληθυσμών. Η ανταλλαγή αυτή, δεν έγινε με τις καλύτερες των συνθηκών για το ελληνικό στοιχείο.

*H Μικτή Επιτροπή Ελληνοβουλγαρικής Μετανάστευσης 

 

Η περίπτωση του Μικρού Βογιαλικίου

 

               Σήμερα, θα αναφερθούμε στην περίπτωση του Μικρού Βογιαλικίου και στην ατμόσφαιρα που επικρατούσε, ενόψει της ετοιμαζόμενης μετανάστευσης.

               Το Μικρό Βογιαλίκιο, γιατί υπάρχει και Μεγάλο Βογιαλίκιο, είχε το 1904, 800 κατοίκους, όλους Έλληνες και με ακμαίο ελληνικό φρόνημα.

               Όταν έγινε γνωστό, ότι θα υποχρεωθούν να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα, σύμφωνα με την προφορική παράδοση των Βογιαλικιωτών, δεν ήξεραν πώς να εκφράσουν την χαρά τους. «Έβγαζαν τα κασκέτα τους, τα πετούσαν ψηλά και φώναζαν. Έεεει!!!  Θα πάμι σνι Αλλάδα… Θα πάμι σνι Αλλάδα!!!».

               Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, το κλίμα γρήγορα έγινε δυσμενές για το Ελληνικό στοιχείο του χωριού. Μια ομάδα Βουλγάρων παραγόντων της περιοχής εμφανίσθηκε στο χωριό και άρχισαν να κατακλέβουν τα σιτηρά των Ελλήνων, τα οικιακά σκεύη, τα έπιπλα και τα ρούχα. Είχαν πολιορκήσει το Μικρό Βογιαλίκιο και κουβαλούσαν όσα έκλεβαν με κάρα, σε άγνωστο σημείο. Έδερναν και απειλούσαν. Οι κάτοικοι για να τα αποφύγουν αυτά κατέφευγαν σε άλλα χωριά ή στις πεδιάδες της περιοχής.

Στις 25 Μαΐου 1923 οι κάτοικοι του Μικρού Βογιαλικίου, έστειλαν τηλεγράφημα στη Μικτή Επιτροπή ζητώντας να έρθει ειδική επιτροπή, να κάνει απογραφή των περιουσιακών τους στοιχείων. Ο πρόεδρος της επιτροπής Vr. Saulus ήταν σε άδεια. Στο τηλεγράφημα κατονόμαζαν τους υπεύθυνους. Τονίζοντας μεταξύ άλλων:  

«Είμεθα υποψήφιοι μετανάσται επί τη βάσει συμβάσεως Βουλγαρίας και Ελλάδος. Τούτο παρέσχεν αφορμήν εις τους συγχωριανούς  Ίλτοκ Δήμωφ, Δράγνη Τάνεφ, Ιορδάνη Κωστώφ, Ιβάν Τσερκέζωφ και Δήμο Τάνεφ, να διοργανώσουν καθ’ ημών πρωτάκουστον τρομοκρατίαν. Από δύο ημερών είμεθα εκτεθειμένοι εις τας μάλλον θηριώδεις διώξεις».

               Όπως είχε γίνει γνωστό οι προαναφερθέντες Βούλγαροι ήταν μέλη του προεδρείου του Αγροτικού Κόμματος Βουλγαρίας, στη συγκεκριμένη περιφέρεια και μέλη της επιτροπής εγκατάστασης των προσφύγων. Αυτοί και άλλα κακοποιά στοιχεία από τα γύρω χωριά απειλούσαν συνεχώς τους Έλληνες, που επρόκειτο να φύγουν. Μάλιστα καταγγέλθηκε ότι ο Ιβάν Τσερκέζωφ βίασε μια Ελληνίδα, της οποίας ο σύζυγος απουσίαζε. Ο βιασμός έγινε, όταν η γυναίκα κατατρομοκρατημένη επιχείρησε να φύγει προς το χωριό Πασάκιοϊ, κρατώντας στην αγκαλιά το μωρό της.

               Ο αντιπρόεδρος της Βουλγαρικής κυβέρνησης Σιρόκωφ αναγκάσθηκε να στείλει τηλεγράφημα στο νομάρχη Πύργου συνιστώντας να ληφθούν μέτρα περιφρούρησης της τιμής, της ζωής και της περιουσίας των κατοίκων του Μικρού Βογιαλικίου, που είχαν καταθέσει δηλώσεις μετανάστευσης.

               Στις 29 Μαΐου κατέφθασε και ο πρόεδρος της υποεπιτροπής ο οποίος εξέτασε την κατάσταση, ενώ ο αρμόδιος διευθυντής  της περιοχής Μίγκωφ δήλωσε ότι η βουλγαρική κυβέρνηση δεν είχε γνώση των γεγονότων και υποσχέθηκε ότι θα ληφθούν μέτρα για την προστασία των κατοίκων.

               Αυθημερόν έγινε συνάντηση και με τον υπουργό Εσωτερικών Στογιάνωφ, ο οποίος επίσης δήλωσε άγνοια και εξέφρασε την έκπληξή του για τα γεγονότα. Πρόσθεσε μάλιστα ότι θα διατάξει να ληφθούν αμέσως μέτρα για να προστατευθούν οι Έλληνες χωρικοί. Ισχυρίσθηκε επίσης ότι έγκαιρα με κρυπτογραφικό του τηλεγράφημα έδωσε οδηγίες στις αρχές των περιοχών όπου υπήρχαν Έλληνες… ώστε να μην επιτραπεί να υπάρξει ανθελληνικό κίνημα!!!

*Χάρτης της Ανατολικής Θράκης. Κάτω δεξιά διακρίνονται τα Μπογιαλίκια

               Την επομένη η υποεπιτροπή αναχώρησε για άλλα χωριά της περιοχής του Μικρού Βογιαλικίου και εν συνεχεία πήγε στη Φιλιππούπολη και το Κιζίλ Αγάτς, συνοδευόμενη από δύο έφιππους χωροφύλακες.

               Την 1^η Ιουνίου 1923 στην αίθουσα της δημοτικής σχολής Μικρού Βογιαλικίου η υποεπιτροπή εξέτασε οκτώ κατοίκους για τα συμβάντα στις 24-25 Μαΐου. Οι εξετασθέντες κατέθεσαν  μεταξύ άλλων,  ότι με διαταγή του έπαρχου του Κιζίλ Αγάτς προς το δήμαρχο του Μικρού Βογιαλικίου ζητούσε να στείλει ο δήμαρχος 30 κάρα, που ανήκαν αποκλειστικά σε Έλληνες, να μεταβούν στο Κιζίλ Αγάτς και να παραλάβουν από εκεί Βουλγάρους και να τους εγκαταστήσουν σε ελληνικά σπίτια.

               Η βουλγαρική επιτροπή εγκατάστασης προσφύγων, όταν εγκαθιστούσαν ένα βούλγαρο πρόσφυγα σε ελληνικό σπίτι του έλεγαν: «Αυτό το σπίτι με όλα τα κινητά που υπάρχουν μέσα είναι δικό σου. Να μην επιτρέψετε στον πρώην Έλληνα ιδιοκτήτη να πάρει από μέσα, ούτε ένα βελόνι».

               Στο αποτρόπαιο έργο αυτής της επιτροπής είχε συμπαραστάτη τον βοηθό επάρχου ονόματι Στάντσεφ. Η συμμορία αυτή με τον Στάντσεφ, σε μια περίπτωση αναζήτησε τη σύζυγο ενός Έλληνα ο οποίος είχε μεταβεί στη Σόφια για να πάρει φύλο πορείας για να μεταναστεύσει η οικογένειά του στην Ελλάδα. Η δυστυχής Ελληνίδα κατέφυγε στο σπίτι ενός Βούλγαρου, ο οποίος για να την υπερασπισθεί απείλησε τους κακοποιούς συμπολίτες του με όπλο μάνλιχερ.

               Οι ίδιοι Βούλγαροι το Φεβρουάριο του 1923 βοήθησαν τον Γκεόργκι Στογιάνωφ να βιάσει μια νεάνιδα Ελληνικής καταγωγής.

               Ο έπαρχος δήλωνε ότι καλό θα είναι να μαζέψουν οι Έλληνες της περιοχής 30.000 λέβα για να σταματήσουν οι διωγμοί!!!

               Στις 2 Ιουνίου 1923  όλοι αυτοί οι κακοποιοί επιχείρησαν να κάψουν το σχολείο στο Μεγάλο Βογιαλίκιο, αλλά το έσωσαν τρεις Βούλγαροι δάσκαλοι, που όπλισαν κόσμο, ο οποίος έτρεψε σε φυγή τους κακοποιούς.

               Το κλίμα δυναμίτιζε ο Βουλγαρικός Τύπος, ο οποίος κάθε μέρα δεν έπαυε να δημοσιεύει υπερβολές και αναλήθειες για καταπιέσεις, εκτοπισμούς και απελάσεις των Βουλγάρων της Δυτικής Θράκης. Το γεγονός ότι επικεφαλής των διωγμών των Ελλήνων ήταν ο βοηθός έπαρχος του Κιζίλ Αγάτς, μαζί με μέλη του Αγροτικού κόμματος και διάφορα στοιχεία της εσχάτης υποστάθμης, υποδήλωσε οργάνωση με ανθελληνικά κίνητρα. Μάλιστα ο βουλευτής της περιφέρειας εκείνης Δημ. Κύρωφ ή Κιρκόμπεης κάτοικος του Μουραταντλή, απειλούσε τους Έλληνες κατοίκους ότι μετά την αναχώρηση της υποεπιτροπής θα πάθουν πολύ χειρότερα.

               Ταυτόχρονα, είχε φτάσει επιστολή από την Αγαθούπολη μιας Ελληνίδας η οποία πήγε στο Δημαρχείο να ζητήσει κάποιο πιστοποιητικό και εκεί ο δήμαρχος όχι μόνο δεν της έδωσε το πιστοποιητικό που ζητούσε, αλλά ξέσχισε και όλα τα άλλα χαρτιά που είχε μαζί της και της ήταν χρήσιμα φωνάζοντας: «Εμείς σας εκτοπίζουμε για να φύγετε από εδώ γυμνοί και εσείς έχετε την αναίδεια να ζητάτε πιστοποιητικά και να θέλετε η Μικτή Επιτροπή να σας εκτιμήσει τα κτήματά σας. Να φύγετε χωρίς να πάρετε τίποτα, όπως η Ελλάδα διώχνει τους ομοεθνείς μας από τη Θράκη».

               Τελικά από το Μικρό Βογιαλίκιο μετανάστευσαν στην Ελλάδα το 1924, σχεδόν 500 οικογένειες, που εγκαταστάθηκαν στο Βαφειοχώριο Κιλκίς, στην Ξυλαγανή και στους Προσκυνητές Ροδόπης, στα Μονόσπιτα Ημαθίας, στις Φέρες Έβρου και στον Άγιο Αθανάσιο Δράμας.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*WIKIPEDIA

*Γιώργου Ι. Κουφάκη «Μπογιαλίκια Ανατολικής Ρωμυλίας», Εκδόσεις ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ, Κομοτηνή 2022.

*Αρχείο εφημερίδας «Μακεδονία» 1923, Βιβλιοθήκη της Βουλής