1878: Η απόπειρα δολοφονίας του Μητροπολίτη Σμύρνης Μελέτιου

*Το εμβληματικό καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

    Ήταν μεσημέρι της 15ης Σεπτεμβρίου 1878, όταν μια απαίσια είδηση, που διέσχισε αστραπιαία τους δρόμους και τα σοκάκια, κατατάραξε τη Σμύρνη και τους Σμυρνιούς. Αποπειράθηκαν να σκοτώσουν το δεσπότη Μελέτιο!!!
    Τι είχε συμβεί στο μητροπολιτικό μέγαρο;
    Ένας πολίτης ονόματι Γεώργιος Σβέτσος, προσήλθε στη μητρόπολη, συνοδευόμενος από τρία άλλα άτομα και ζήτησε να εκδοθεί μία άδεια γάμου, με βάση μία επιστολή από το Βουτζά, με ημερομηνία 15 Αυγούστου 1878, που την υπέγραφε ο αρχιμανδρίτης Νικόδημος.
    Ο αρχιμανδρίτης ζητούσε να δοθεί στον προσκομίζοντα την επιστολή Γεώργιο Σβέτσο μια άδεια γάμου για να συζευχθεί ο Χαράλαμπος Ιω. Σεΐζης την Πολυξένη θυγατέρα Τζαννή. Αμφότεροι θα τελούσαν πρώτο γάμο, ο οποίος θα γίνονταν εντός της Σμύρνης, από όποιον ιερέα θα επέλεγαν οι μελλόνυμφοι.
    Ο μητροπολίτης Μελέτιος υποψιάσθηκε ότι κάτι δεν πάει καλά, γιατί η επιστολή ήταν γραμμένη προ ενός μηνός και γιατί οι μελλόνυμφοι αν και κάτοικοι Βουτζά θα πήγαιναν να τελέσουν γάμο στη Σμύρνη. Και έχοντας υπόψη του... κάποια προηγούμενα, που είχε ο δεσπότης με τον Σβέτσο, ζήτησε να προσέλθουν αυτοπροσώπως στη μητρόπολη οι μελλόνυμφοι.
    Ο Σβέτσος… κατά το κοινώς λεγόμενο πήρε ανάποδες και με ύφος ιταμό λέει στο Μελέτιο:
    -Εγώ εγγυούμαι!!!
    Ο Μελέτιος του ανταπάντησε:
    -Το καθήκον μου επιβάλει να εξετάσω την υπόθεση.
    -Δεν σου κάνει η εγγύηση μου; Έννοια σου μωρέ!!! ανταπάντησε με οργή ο Σβέτσος και αποχώρησε κατευθυνόμενος στο γραφείο της κεντρικής επιτροπής της μητρόπολης, όπου ζήτησε από το γραμματέα να εκδώσει την άδεια. Ο γραμματέας όμως απάντησε ότι τις άδειες γάμου τις εκδίδει ο δεσπότης.

*Η είδηση στον "Ανατολικό Αστέρα" της Κωνσταντινούπολης

    Τότε ο Σβέτσος τράβηξε μαχαίρι και φωνάζοντας “Τώρα θα σας δείξω εγώ” όρμησε ξανά στο γραφείο του Μελέτιου, που ήταν όρθιος και τον μαχαίρωσε! Τα φαρδιά ράσα όμως δεν επέτρεψαν στο μαχαίρι να φτάσει στο σώμα του μητροπολίτη. Ασταμάτητος ο Σβέτσος συνέχισε με τρία ακόμα χτυπήματα, που τραυμάτισαν στον Μελέτιο στο στήθος προκαλώντας κάτω από τον αριστερό μαστό, τραύμα βάθους 3 εκατοστών.
    Προς βοήθεια του μητροπολίτη έσπευσαν ο γραμματέας της κεντρικής επιτροπής και ο ιεροδιάκονος Μανασσής. Ο Μελέτιος βάδισε προς το συνοδικό ενώ ο Σβέτσος πρόλαβε να προκαλέσει ένα ακόμη ασήμαντο τραύμα στην αριστερή ωμοπλάτη του δεσπότη και ένα ακόμα στον αριστερό βραχίονά του, που τον έσπασε!!!
    Στη συνέχεια ετράπη σε φυγή ακολουθούμενος από τους φίλους του και έφτασε στην προκυμαία. Μπήκε σε μια βάρκα, αλλά αυτοί που τον κυνηγούσαν φώναζαν “σκότωσε το δεσπότη, σκότωσε το δεσπότη”. Οι κωπηλάτες της βάρκας που τους άκουσαν αρνήθηκαν να τον μεταφέρουν. Ο Σβέτσος ξαναπήδησε στη στεριά και κατευθύνθηκε προς την αγορά, όπου χάθηκαν τα ίχνη του….
    Τις πρώτες βοήθειες στον τραυματισμένο μητροπολίτη έσπευσαν να προσφέρουν οι γιατροί Χ. Βενάρδος, Μιχ. Κοτζονής, Αριστείδης Μασγανάς και Νικ. Χρηστογιαννάκης. Λίγο αργότερα κατέφθασαν και οι γιατροί Γ. Λάτρης, Φ. Δελαγραμμάτικας, Ν. Ξυδιάς Τυπάλδος, Τ. Γιουβανώφ, Ι. Βάρδας, Μιλτ. Εμμανουήλ και Νικολαΐδης. Δίπλα στον τραυματισμένο Μελέτιο διανυκτέρευσε ο προσωπικός γιατρός του Γ. Ιωαννίδης.
    Το άκουσμα της είδησης αυτής προκάλεσε αποτρόπαιη εντύπωση στην κοινωνία της Σμύρνης.
    Ο οθωμανός τοπάρχης προσήλθε στη μητρόπολη για να πληροφορηθεί τα καθέκαστα και εξέδωσε διαταγή “προγράφουσα την κεφαλήν του κακούργου” κατά τις συνήθειες της εποχής!!! Προσήλθε επίσης και ο επικεφαλής της αστυνομίας, που έθεσε σε κίνηση τις δυνάμεις του για τη σύλληψη του δράστη. Η αρμενική κοινότητα έστειλε δύο ιερείς για να ζητήσουν πληροφορίες, ενώ πληροφορίες ζήτησαν και οι πρόξενοι για την υγεία του μητροπολίτη.
    Ο Μελέτιος πάντως πέρασε “νύκτα τεταραγμένην”. Οι γιατροί απαγόρευσαν τις επισκέψεις στον ασθενή, που δεν του επέτρεψαν ακόμα και να μιλάει.
    Την επομένη το πρωί πραγματοποιήθηκε στο επισκοπείο γενική συνέλευση, που συνέταξε και πρακτικό για τα δυσάρεστα γεγονότα που συνέβησαν.
    Ο μητροπολίτης Μελέτιος είχε γεννηθεί στην Αμάσεια του Πόντου το 1814. Στις 17 Ιουλίου 1845 χειροτονήθηκε τιτουλάριος επίσκοπος Αμισού, βοηθός επίσκοπος της μητρόπολης Αμασείας. Τον Δεκέμβριο του 1852 εξελέγη μητροπολίτης Αγκύρας. Στις 16 Οκτωβρίου 1860 εξελέγη Μητροπολίτης Φιλαδελφείας. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1869 εξελέγη Μητροπολίτης Σμύρνης. Πέθανε στις 30 Δεκεμβρίου 1883. Κηδεύθηκε στις 2 Ιανουαρίου 1884 προεξάρχοντος του μητροπολίτου Φιλαδελφείας Διονυσίου μετά των επισκόπων Ηλιουπόλεως Ταρασίου και Αρκαδιουπόλεως Ανθίμου.

*Ο Συριανός "Ερμής" ξιφουλκεί κατά του μητροπολίτη Μελέτιου

Και μια άλλη άποψη για την απόπειρα...

    Την εικόνα για το ατυχές αυτό περιστατικό, επιχείρησε να ανατρέψει στις 3 Νοεμβρίου 1878 η εφημερίδα της Ερμούπολης “Ερμής”.
    Σε πρωτοσέλιδη ανταπόκριση από τη Σμύρνη η εφημερίδα της Σύρου δικαιολογούσε την αγανάκτηση των Σμυρνιών κατά του ενόχου, αλλά εξέφραζε την άποψη ότι ο Τύπος της Σμύρνης, δεν ερεύνησε τις αφορμές της πράξης αυτής, δεν ερεύνησε ποιος ήταν ο μητροπολίτης Μελέτιος και ποιος ο δράστης Γεώργιος Σβέτσος.
    Το σχετικό δημοσίευμα είναι εχθρικό προς τον μητροπολίτη. Η εφημερίδα θεωρούσε ότι ο Μελέτιος αναδείχθηκε στον μητροπολιτικό θρόνο ως “υπηρέτης γερόντων” υπονοώντας προκατόχους μητροπολίτες, ήταν απαίδευτος και “νοός περιορισμένου” και πρόσθετε ότι ήταν “άνευ κρίσεως και θελήσεως ιδίας, πολλάκις εγένετο θύμα κακοβούλων και ιδιοτελών εισηγήσεων, αίτινες επί τοσούτον την κοινήν γνώμην εσκανδάλισαν , ώστε και η κοινωνία και ο εγχώριος Τύπος άλλοτε ηγέρθη κατ’ αυτού”. Μάλιστα έγραψε ότι στο παρελθόν ο Σβέτσος είχε ανακράξει μέσα στην εκκλησία “Ανάξιος ο Δεσπότης”. Με αποτέλεσμα έκτοτε ο μητροπολίτης Μελέτιος να μνησικακεί κατά του συγκεκριμένο ατόμου.
    Τώρα, προκύπτει το ερώτημα, ποιος είναι αυτός ο δράστης;
    Κατά το δημοσίευμα του “Ερμή” ο Σβέτσος ήταν οικογενειάρχης “πολλάκις χρηματίσας πρωτομαΐστωρ της συντεχνίας των καφεπωλών”. Άνθρωπος λαϊκός, τραχύς με στρεβλές αρχές παλληκαρισμού, παρά τις κάποιες αρχές του. Κύριο μέλημά του ήταν να αποκαταστήσει τη θυγατέρα του που ήταν αρραβωνιασμένη.
    Ένα απόγευμα επιστρέφοντας στο σπίτι του, βρήκε μέσα τον γυναικάδελφό του με κάποια κοπέλα από το Βουτζά, που είχαν συνάψει από καιρό ερωτικές σχέσεις. Ο Σβέτσος το θεώρησε μεγάλη ντροπή και αποφάσισε να προλάβει τη δυσφήμιση της κοπέλας. Μετά τις συνήθεις παρατηρήσεις του και επιπλήξεις προς τον γυναικάδελφό του ξεκίνησε για τη Μητρόπολη, λησμονώντας τη δική του διαγωγή προς το δεσπότη κατά το παρελθόν.. Προμηθεύτηκε πιστοποιητικό του εφημερίου Βουτζά, αλλά ο μητροπολίτης όπως είδαμε αρνήθηκε να χορηγήσει άδεια υπενθυμίζοντας τα γεγονότα του παρελθόντος, προβάλλοντας και παρατυπίες του πιστοποιητικού. Δυστυχώς κατά τον “Ερμή” οι άνθρωποι της μητρόπολης αντί να καταπραΰνουν την αγανάκτηση του Σβέλτου “έχυσαν έλαιον επί της πυράς”, εξυβρίζοντάς τον. Μάλιστα ο Σβέτσος ξεκίνησε να φύγει συνοδευόμενος από τους συγγενείς του, όταν άκουσε πίσω του βαριές βρισιές, που δεν τις άντεξε! Εξεμάνη και φεύγοντας από τους συγγενείς του ορμά στις σκάλες και με άλματα ανεβαίνει επάνω και μπαίνει στο δωμάτιο που ήταν ο δεσπότης.
    Ο Μελέτιος βλέποντας τον αγανακτισμένο Σβέτσο, δεν προσπάθησε -κατά τον “Ερμή”- να τον καθησυχάσει αλλά θέλησε να τον καταπτοήσει με ύβρεις και απειλές. Τότε ακριβώς ο Σβέτσος τράβηξε το μαχαίρι και τραυμάτισε το μητροπολίτη Σμύρνης.
    Η εφημερίδα της Σύρου θέλοντας να ενισχύσει την επιθετική της επιχειρηματολογία κατά του Μελέτιου απαρίθμησε και σειρά περιστατικών με πρωταγωνιστή δεσπότη όπως, ότι έσπρωξε και κατακρήμνισε από τα σκαλιά της Μητρόπολης τον λεμβούχο Κοσμά Κουβαρντά, ότι συνεπλάκη με το ράφτη Γ. Σαββόπουλο γιατί ως επίτροπος της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου είχε διαφωνίες, ότι αρνήθηκε να δώσει άδεια ανακομιδής των οστών του γιου του στον Χρ. Διαμαντίδη κ.λπ.
    Μετά το δυσάρεστο αυτό περιστατικό εκδόθηκε Επιτίμιο κατά του Σβέτσου, που διαβάστηκε στις εκκλησίες με την γνωστή κατάρα να παραμείνει ο Σβέτσος “άλυτος και τυμπανιαίος”.

*Η προκυμαία της Σμύρνης

Η σύλληψη του Γ. Σβέτσου

    Τελικά ο Σβέτσος κατόρθωσε να διαφύγει από την τουρκοκρατούμενη Σμύρνη και να φτάσει στις ελεύθερες ελληνικές Κυκλάδες. Όμως δεν έπαψε να καταζητείται. Ο εισαγγελέας Σύρου Λεωνίδας Κλοτσάρης που επόπτευσε τις έρευνες των διωκτικών αρχών τον εντόπισε και τον συνέλαβαν στο Γαύριο της Άνδρου. Τον προσήγαγαν στις 3 Οκτωβρίου 1878 στον ανακριτή της Σύρου.

*Η εικόνα του Γ. Σβέτσου

    Φωτογραφίες των πρωταγωνιστών αυτής της ασυνήθιστης υπόθεσης δεν έχουμε. Όμως η εφημερίδα “Πατρίς” της Ερμούπολης να δίνει την ακόλουθη ακριβή περιγραφή του Σβέτσου:
    “Είναι ευτραφής. Έχει ανάστημα υψηλόν και ήθος απότομον. Τα του προσώπου αυτού χαρακτηριστικά εισί χονδροειδή, τον δε παχύν αυτού μύστακα φέρει εστραμμένον προς τα άνω μετ'επιδείξεως.. Από της αριστεράς αυτού χειρός ελλείπουσι τρεις δάκτυλοι, εν οίς ο αντίχειρ, επί δε της ξεξιάς διακρίνονται βαθείαι ουλαί πληγαί και τις μόλις επουλωμένη ήδη σταυροειδής εκδορά. Την νωπήν ταύτην πληγήν λέγει ότι έλαβεν εν τω πλοίω τυχαίως”.
    Ο Σβέτσος όμως δημιούργησε και άλλα προβλήματα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Θέλοντας να αποφύγει την ελληνική Δικαιοσύνη αφού συνελήφθη στην Ελλάδα, ισχυρίσθηκε ότι είναι Οθωμανός υπήκοος, αλλά από τη Σμύρνη ήρθαν επίσημες πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες ο Σβέτσος είχε την ελληνική υπηκοότητα…
    Η υπόθεση είχε πάρει πλέον την οδό της Δικαιοσύνης, δεν έχω βρει τι συνέβη τελικά, ο μητροπολίτης Μελέτιος αποθεραπεύτηκε και η κοινωνία της Σμύρνης, συνέχισε τη ζωή της.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων “Ανατολικός Αστήρ” Κωνσταντινούπολης, “Ερμής” και “Πατρίς” Ερμούπολης, 1878