Το Τύχιο άντεξε στην επίθεση των ανταρτών το 1948

*Έτος 1948. Αξιωματικοί και οπλίτες την ώρα του συσσιτίου στο Τυχερό. 

Φωτογραφία από το blog "Μια φορά κι έναν καιρό στο Τυχερό Έβρου". 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το Τυχερό Έβρου είναι μια υπέροχη παραγωγική κωμόπολη, στο κέντρο ενός εύφορου κάμπου, δίπλα στον μεθοριακό ποταμό  Έβρο, η οποία δοκιμάσθηκε σκληρά κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.

                Έχει πληθυσμό 2.311 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το 1987 είχε πραγματοποιηθεί εθελούσια συνένωση των κοινοτήτων Τυχερού και Φυλακτού και δημιουργήθηκε ο πρώην Δήμος Τυχερού, ο οποίος με τον τότε  δήμαρχό του Χρήστο Χατζόπουλο, διακρίθηκε για την αναπτυξιακή πολιτική, την ικανότητα απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων και την προοδευτικότητά του και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1995. Αργότερα με τον «Καλλικράτη» της τοπικής αυτοδιοίκησης το 2011 ο Δήμος Τυχερού καταργήθηκε και πλέον αποτελεί την Δημοτική Ενότητα Τυχερού του Δήμου Σουφλίου.

Ιστορικά, μετά την αναγκαστική εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922 ογδόντα τουλάχιστον οικογένειες από το Ιβρίκ Τεπέ, εγκαταστάθηκαν στο Τυχερό, το παλιό Μπίντικλι, στην δυτική όχθη του Έβρου προσμένοντας μια γρήγορη επιστροφή απέναντι στο χωριό τους. Μια επιστροφή που αλίμονο, δεν ήρθε ποτέ. Επίσης κατοίκησαν εκεί πρόσφυγες από το Σουλτάνκιοϊ για τους αρβανιτόφωνους Μπιθκούκι και στα ελληνικά Λείβηθρο και από το Ντουαντζί. Το 1924 το χωριό ανακηρύχθηκε σε κοινότητα με το όνομα Τύχιο. Το 1953 μετονομάσθηκε σε Τυχερό.

*Το Δελτίο Τύπου του ΓΕΣ για την επίθεση κατά του... Τειχίου!!!

Η μεγάλη επίθεση των ανταρτών το 1948

                Μέσα στο χωριό είχαν συγκεντρωθεί και κάτοικοι κοντινών ανταρτοκρατούμενων χωριών, για λόγους ασφάλειας.

                Στο Τύχιο έδρευε ο 2^ος λόχος του 38 Τάγματος Εθνοφυλακής, αλλά από όλο το λόχο μέσα στο χωριό βρίσκονταν μόνο η ομάδα διοίκησης, που την αποτελούσαν 12 στρατιώτες. Η υπόλοιπη δύναμη του λόχου ήταν μοιρασμένη στα πολυβολεία που προστάτευσαν τη σιδηροδρομική γραμμή από την Αλεξανδρούπολη έως το Τύχιο. Μεγάλη διασπορά… Ο Σταθμός Χωροφυλακής του χωριού είχε 7 χωροφύλακες, που διέθεταν 2 οπλοπολυβόλα.

                Όλη η άμυνα του χωριού βασίζονταν στις ΜΑΥ, δηλαδή στις Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου, που τις στελέχωναν ιδιώτες, οι λεγόμενοι Μάυδες. Η δύναμη αυτή στο Τύχιο είχε 7 οπλοπολυβόλα διαφόρων τύπων, 105 τουφέκια Μάνλιχερ, 136 ιταλικά και 14 διάφορων άλλων τύπων. Γύρω από το χωριό είχαν αναπτυχθεί 16 πολυβολεία, πετρόκτιστα και ανθεκτικά.

                Κατά τους αντάρτες που πραγματοποίησαν την επίθεση, μέσα στο Τύχιο υπήρχαν 150 Μάυδες, 30 εθνοφρουροί και 8 χωροφύλακες.

                Οι αντάρτες άρχισαν να παρενοχλούν το χωριό με πυρά όλμων από τη νύχτα της 11-12 Απριλίου 1948, χωρίς όμως να προκαλέσουν απώλειες. Επίσης πολύ νωρίς το πρωί της 16^ης Απριλίου χτυπήθηκε και το φυλάκιο του γειτονικού χωριού Προβατώνας.

                Οι επιθέσεις αυτές, που τις υποβοηθούσε και μια υπόγεια έντεχνη προπαγάνδα, επηρέασε το ηθικό των κατοίκων. Ο τρόμος απλώνονταν παντού. Έτσι μια επιτροπή παρουσιάσθηκε στο διοικητή της Εθνοφρουράς Θράκης και ζήτησε να ενισχυθεί η άμυνα. Η Εθνοφρουρά ανταποκρίθηκε αμέσως και το πρωί της 18^ης Απριλίου στάλθηκαν στο Τύχιο 50 τουφέκια Αγγλικά, 3 οπλοπολυβόλα και ανάλογα πυρομαχικά. Στο χωριό κατέφθασε και ο διοικητής του 38^ου Τ.Ε. για να κατευθύνει την καλύτερη και αποτελεσματικότερη οργάνωση της άμυνας.

*Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Εμπρός" (19 Απριλίου 1948)

                Η μέρα αυτή ήταν κρίσιμη και αυτό φάνηκε μόλις άρχισε να βραδιάζει. Οι εφημερίδες «Εμπρός» και «Ελευθερία»  των Αθηνών έγραψαν ότι «ισχυρόν συμμοριακόν συγκρότημα με πυροβολικόν και βαρείς όλμους ενήργησε χθες την νύχτα επίθεσιν εναντίον της κωμοπόλεως Τυχίου της περιοχής Σουφλίου».  

Από τις 8.20 μμ άρχισαν να πέφτουν στο χωριά βλήματα πυροβολικού και όλμων. Όπως εξακριβώθηκε μετά ήταν όλμοι των 3΄΄ και ένα ορειβατικό πυροβόλο. Οι κάτοικοι έτρεχαν να κρυφτούν όπου μπορούσαν. Τρόμος παντού…

*Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Ελευθερία" (20 Απριλίου 1948)

Ο Κώστας Καβανόζης στο βιβλίο του «Τυχερό» (Εκδόσεις Πατάκη, έκδοση 2017) έχει περιλάβει πολλές αυθεντικές αφηγήσεις κατοίκων και για την βραδιά εκείνη. Γράφει ότι όταν άρχισαν το σούρουπο να πέφτουν τα πρώτα βλήματα, η γιαγιά του Κυρατσούδα (1908-2001) είχε πάει στο πηγάδι με ένα τενεκέ για να μεταφέρει νερό. Τότε, έπεσε μπροστά στα πόδια της μια οβίδα, η οποία ευτυχώς δεν εξερράγη! Απλά σφηνώθηκε στο νοτισμένο έδαφος…

Σύμφωνα με το «Δελτίο Ειδήσεων» του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών, υπήρξε δίωρη προπαρασκευή Πυροβολικού και τμημάτων όλμων του Αρχηγείου Έβρου.

Στις 11.35’ μ.μ. οι αντάρτες είχαν προωθηθεί σημαντικά και προσέγγισαν τα περιμετρικά πολυβολεία του χωριού, χρησιμοποιώντας πλέον και όπλα Πεζικού, αφού βρίσκονταν κοντά στα 200-300μέτρα.

Ένας άλλος Καβανόζης, ο Δημήτριος Καβανόζης σε δικό του βιβλίο, γράφει για την επίθεση των ανταρτών στις 18 Απριλίου 1948 ότι «η νύχτα γινόταν μέρα! Πότε κοκκίνιζε από τις φωτοβολίδες και πότε κιτρίνιζε από το συνδυασμό καπνού και τις λάμψειςτων ρουκετών…».

                Από την ώρα που άρχισε να βάλλεται το Τύχιο, το 38 Τ.Ε. διέταξε το «τμήμα Αστραπή» που έδρευε στο γειτονικό χωριό Πέπλος να είναι έτοιμο να κινηθεί. Η κίνηση προς το Τύχιο διατάχθηκε τελικά στη 1 μετά τα μεσάνυχτα. Πράγματι ξεκίνησε από τον Πέπλο αυτό το τμήμα με 15 στρατιώτες, 10 Μάυδες και άλλους 5 στρατιώτες που ήρθαν από το κοντινό φυλάκιο της σιδηροδρομικής γραμμής. Πεζοπορώντας μέσα στη νύχτα, έφτασε στο πεδίο της μάχης στις 3.30 π.μ. και άρχισε να πλήττει με πυρά τις θέσεις των ανταρτών από τα νώτα τους. Στα άλλα γύρω χωριά δεν υπήρχαν τμήματα στρατού, ενώ το φυλάκιο του Προβατώνα που είχε20 οπλίτες, είχε καθηλωθεί από τα πυρά των ανταρτών.

                Σε όλη τη διάρκεια της σκληρής μάχης η Διοίκηση της Εθνοφρουράς είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τις δυνάμεις στο Τύχιο, αλλά από τα διάφορα σημεία του χωριού οι πληροφορίες που έφταναν ήταν συγκεχυμένες. Το χωριό απλωμένο σε μεγάλη έκταση και τις ώρες εκείνες επικρατούσε μεγάλη σύγχυση. Ο Δημήτριος Καβανόζης έδωσε μια εξήγηση για τη σύγχυση που επικράτησε μέσα στο χωριό. Αυτή οφείλονταν στο σύνθημα των ανταρτών «Λουκάς»! Λουκά όμως ονόμαζαν και το σταθμάρχη της Χωροφυλακής. Έτσι όταν οι αντάρτες έλεγαν τη λέξη Λουκάς, οι εθνοφύλακες νόμιζαν ότι ήταν ο αστυνόμος!!! Εκτός όμως από τον αστυνόμο, Λουκάς ήταν και το ψευδώνυμο του διοικητή τάγματος των ανταρτών Ευάγγελου Βολοβότση, που κατάγονταν και αυτός από το Τύχιο… αν και κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, άλλες πληροφορίες λένε, ότι αυτός ο Λουκάς, πολεμούσε μακριά από το Τύχιο, στην περιοχή της Δράμας.

                Κατά τον Δημήτριο Καβανόζη, την ώρα της μάχης «παντού ακούγονταν φωνές απελπισίας και κλάματα που έσβηναν στους κρότους των πολυβόλων».

                Στις 2 μετά τα μεσάνυχτα άρχισαν να εκδηλώνονται πυρκαγιές μέσα στο Τύχιο. Η πρώτη εντύπωση της Διοίκησης της Εθνοφρουράς ήταν πως καίγονταν ή κάποιοι αχυρώνες εκτός της γραμμής άμυνας ή πήρε φωτιά κάποιο σπίτι από βλήμα που έπεσε εκεί.

*Δημοσίευμα του "Δελτίου Ειδήσεων" των ανταρτών για την επίθεση κατά του... Τειχίου!

                Τι ακριβώς συνέβη μαθεύτηκε αργότερα.

                Συγκεκριμένα έγινε γνωστό ότι 40-50 αντάρτες μπόρεσαν να διεισδύσουν μέσα στο χωριό, από κενά της περιμετρικής άμυνας πριν από τις 2 π.μ. γιατί τα φυλάκια είχαν εντοπίσει την προσοχή τους προς τις κατευθύνσεις από τις οποίες τους χτυπούσαν οι επιτιθέμενοι. Οι αντάρτες που μπήκαν στο χωριό έβαλαν φωτιά και άρχισαν λεηλασίες σπιτιών και καταστημάτων, που ανήκαν σε αντικομουνιστές. Μια άλλη αποστολή τους ήταν να παραλάβουν μαζί τους και να βγάλουν από χωριό οικογένειες ανταρτών, που ήθελαν να φύγουν στο βουνό. Οι αντάρτες άρχισαν να εγκαταλείπουν το Τύχιο στις 4 τα ξημερώματα. Η μάχη κράτησε σχεδόν 7,5 ώρες. Κατά το «Δελτίο Ειδήσεων» του γενικού ανταρτικού αρχηγείου, η μάχη μέσα στο χωριό ήταν σκληρή.

                Σύμφωνα με τον απολογισμό της Διοίκησης Εθνοφρουράς Θράκης κάηκαν 20 σπίτια και 18 αχυρώνες ή οικίσκοι. Έφυγαν ακολουθώντας τους αντάρτες συνολικά 56 άτομα. Από αυτά τα άτομα 2 ήταν Μάυδες, που το Τάγμα τους θεωρούσε όχι ως απαχθέντες αλλά ως προσχωρήσαντες στους αντάρτες.

                Οι αντάρτες στο «Δελτίο Ειδήσεων» δίνουν τα ακόλουθα στοιχεία: Κάηκαν 35 οχυρωμένα σπίτια και μια αποθήκη η οποία είχε «2 μπρέντες, 35 όπλα και 7.000 σφαίρες, πάρθηκαν λάφυρα 20 κάρα, ιματισμός και τρόφιμα, 37 άνδρες και 41 γυναίκες προσχώρησαν στο Δημοκρατικό Στρατό».

                Οι απώλειες των αμυνόμενων ήταν τραγικές. Νεκροί 2 Μάυδες. Ο ένας νεκρός Μάυς ήταν ο πρόεδρος της κοινότητας Τυχίου. Τραυματίσθηκαν βαριά άλλοι 2 Μάυδες και άλλοι 6 ελαφρά. Νεκρή βρέθηκε στο σπίτι της και μια γυναίκα, αδελφή του διοικητή των ΜΑΥ Τυχίου, ανθυπολοχαγού Λεμονίδη όπως έγραψαν το «Εμπρός» και η «Ελευθερία».

                Από το Δελτίο Δράσης των ανταρτών (κατά τον Κ. Καβανόζη) τμήμα της Λαϊκής Πολιτοφυλακής «εξετέλεσε μέσα στο χωριό τον χίτη Πρόεδρο του χωριού». Επρόκειτο για τον Γεώργιο Ανδραβίζο, γεννημένο το 1905. Ο δεύτερος Μάυς, που έχασε τη ζωή του εκείνη τη δραματικής νύχτα, ήταν κατά τον Κ. Καβανόζη ο μικρότερος αδελφός του παππού του Χριστοφίλη, ο Καβανόζης Ιωάννης του Εμμανουήλ, γεννημένος το 1912 στο Λείβηθρο της Ανατολικής Θράκης.

                Τραγικές ήταν και οι απώλειες των ανταρτών. Ένας από τους αντάρτες που παραδόθηκε στο στρατό εκείνο το βράδυ και κάποιες γυναίκες που επέστρεψαν γρήγορα πίσω εγκαταλείπονταν τους αντάρτες, μίλησαν για 32 νεκρούς. Οι αντάρτες πάντα συναποκόμιζαν υποχωρώντας νεκρούς και τραυματίες. Εκείνη βραδιά δεν μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους 3 νεκρούς αντάρτες και δύο ανταρτίνες. Η μία ήταν σύζυγος του αντάρτη Μεταλλίδη και η άλλη η σύζυγος του αδελφού του. Όλοι οι νεκροί φορτώθηκαν σε 3 κάρα και θάφτηκαν στη θέση Λούτσα- Λουτρά. Παραδόθηκε επίσης στο στρατό και ένας νεοστρατολογηθείς αντάρτης.

                Το 38 Τ.Ε. διατάχθηκε αργότερα να διενεργήσει προανάκριση για την προσχώρηση στους αντάρτες των 2 Μάυδων, ενώ για το φόβο μελλοντικών επιθέσεων από την επομένη της μάχης εγκαταστάθηκαν στο Τύχιο δύο διμοιρίες. Μία από το 559 Τάγμα Πεζικού και μία από το 38 Τάγμα Εθνοφρουράς.

                Οι αντάρτες μέσω του «Δελτίου Ειδήσεων» ισχυρίσθηκαν ότι τμήματά τους έκαναν την επόμενη μέρα επίθεση στο Τύχιο και ότι προσχώρησαν σ’ αυτούς άλλα 5 άτομα και ο παπάς του χωριού! (σ.σ. σύμφωνα με άλλες πληροφορίες ο ιερέας Σ. Μπανίδης, δεν ήταν προσχωρήσας στους αντάρτες, αλλά απαχθείς από τους αντάρτες). Ανέφεραν επίσης οι αντάρτες ότι πήραν άλλα 9 κάρα με ιματισμό και τρόφιμα. Αυτό δεν φαίνεται να προκύπτει από άλλες πηγές.

                Πάντως την επομένη της μάχης το Τύχιο επισκέφθηκαν ο Γενικός Διοικητής Θράκης στρατηγός Κοσμάς και ο διοικητής της Εθνοφρουράς Θράκης ταξίαρχος Ζώτος.

                Ταυτόχρονα με την επίθεση στο Τύχιο άλλοι αντάρτες, όπως κατήγγειλε ο Τύπος της Αθήνας απήγαγαν από το χωριό Κυριακή Σουφλίου 80 παιδιά, που τα μετέφεραν  σε βουλγαρικό έδαφος. Αυτό ήταν το «παιδομάζωμα» για την κυβέρνηση της Αθήνας ή το «παιδοφύλαγμα» για το ΚΚΕ. Και στις δύο περιπτώσεις θύματα ήταν τα παιδιά…

                Οι πόλεις και τα χωριά της Θράκης, δοκιμάστηκαν σκληρά κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, γιατί οι αντάρτες είχαν σημαντικές δυνάμεις αριθμητικά, αλλά και σημαντική υποστήριξη από τη γειτονική Βουλγαρία, η οποία παρείχε πυρομαχικά και άλλα εφόδια και διέθετε το έδαφος της, τόσο για την περίθαλψη των τραυματισμένων ανταρτών, όσο και την ανάπαυσή τους. Κανένας δεν ήταν ευτυχής για όσα έζησε η Θράκη, εκείνους τους δίσεκτους καιρούς.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               

ΠΗΓΕΣ

*Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου, τόμος 8^ος, έκδοση ΔΙΣ/ΓΕΣ, 1998.

*Αρχεία εφημερίδων «Εμπρός» και «Ελευθερία» Απριλίου 1948.

*Δελτίο Ειδήσεων, του ΔΣΕ, Απριλίου 1948.

*Κώστα Καβανόζη «Τυχερό» εκδόσεις Πατάκη, 2017