Η ιστορική σημαία της Κομοτηνής

 *Έπαρση της ιστορικής σημαίας στην Κομοτηνή

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Κομοτηνή, γιορτάζει κάθε χρόνο στις 14 Μαΐου την επέτειο της απελευθέρωσής της. Στο επίκεντρο των εορτασμών, βρίσκεται πάντα η ιστορική σημαία, που έραψαν και κέντησαν κάπως βιαστικά μέσα σε μια νύχτα, οι γυναίκες της Φιλοπτώχου Αδελφότητας της πόλης, κατά την πρώτη απελευθέρωση της πόλης στις 14 Ιουλίου 1913.

                Τότε, κεντήθηκε επάνω στη σημαία η ημερομηνία εκείνη με λευκή μεταξένια κλωστή. Η σημαία όμως στο διάβα του χρόνου πήρε και άλλες κεντημένες ημερομηνίες, ακολουθώντας τις περιπέτειες αλλά και τις χαρές της Κομοτηνής.

                Η πρώτη απελευθέρωση έγινε στις 14 Ιουλίου 1913. Τότε, στο πλαίσιο του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, τα ελληνικά στρατεύματα και ο στόλος απελευθέρωσαν σχεδόν όλη της Δυτική Θράκη, εκδιώκοντας τους Βουλγάρους, οι οποίοι είχαν καταλάβει τα εδάφη της το 1912 κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, εκδιώκοντας τους Τούρκους. Κατά τις περιγραφές των δημοσιογράφων, οι πρόκριτοι της πόλης και πάρα πολλοί κάτοικοι είχαν εξέλθει περί τα 2 χιλμ. δυτικά για να υποδεχθούν το στρατό της απελευθέρωσης, κρατώντας σημαίες και ζητωκραυγάζοντας ενθουσιασμένοι.

*Ο Χαρίσιος Βαμβακάς

   

                Την ημέρα εκείνη ως προφυλακή της VIII Μεραρχίας, υπό τον τότε λοχαγό Γεώργιο Κατεχάκη, εισήλθε στην πόλη μια ημιλαρχία και το τάγμα των Κρητών υπό τον συνταγματάρχη Γεώργιο Καναβατζόγλου. Στο Διοικητήριο της Κομοτηνής (πού τότε ακόμα έφερε το όνομα Γκιουμουλτζίνα), έγινε η έπαρση της ελληνικής σημαίας της πρώτης ύστερα από 550 περίπου χρόνια. Η σημαία εκείνη διαφυλάχθηκε και δωρήθηκε αργότερα, μετά την οριστική απελευθέρωση της πόλεως το 1920, στο Δήμο Κομοτηναίων.

                Η χαρά των Κομοτηναίων όμως δεν κράτησε πολύ. Η εντελώς άδικη για την ελληνική πλευρά συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, επιδίκασε τη Δυτική Θράκη στους ηττημένους Βουλγάρους. Τα ελληνικά στρατεύματα αναγκάσθηκαν να την παραδώσουν…

                Στις 8 Αυγούστου 1913 (με το παλαιό ημερολόγιο), οι καρδιές όλων ήταν σφιγμένες. Οι Κομοτηναίοι έβλεπαν πως μια νέα σκλαβιά τους περίμενε.

                Στο Διοικητήριο, η φρουρά είχε ετοιμασθεί να παραδώσει την πόλη παρουσιάζοντας όπλα, στον νέο στρατιωτικό διοικητή, τον Βούλγαρο αντισυνταγματάρχη Δαμασκήνωφ. Την παράδοση θα έκανε ο Έλληνας πολιτικός διοικητής Δαραλέξης.

                Η συγκίνηση όλων ήταν απερίγραπτη. Ανάμεσα στο στρατιωτικό άγημα ήταν ένας Κρητικός λοχίας, επικεφαλής του αγήματος, στρατευμένος από το 1911 ο Γ. Παπαηλιάκης. Έβραζε μέσα του και θυμόταν εκείνες τις στιγμές, ότι πριν φύγουν από τον στρατώνα, σκάλιζε στους τοίχους την προηγούμενη μέρα: «Πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι». Όμως όταν έγινε η υποστολή της ιστορικής σημαίας της πόλης ο Παπαηλιάκης φρόντισε, τη δίπλωσε καλά και την έβαλε στο γυλιό του. Την πήρε μαζί του. Κατέληξε στην Κρήτη….

*Ο Γάλλος στρατηγός Σαρπύ, συγχαίρει το Μέραρχο Παμίκο Ζυμπρακάκη στην πλατεία της Κομοτηνής μετά την παρέλαση των ελληνικών στρατευμάτων, το οποία απελευθέρωσαν την πόλη (εφημερίδα "Πατρίς")

                Τα χρόνια πέρασαν. Η Ελλάδα από το θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων, πέρασε στη δίνη του Εθνικού Διχασμού και του Α’  Παγκοσμίου Πολέμου. Ήρθαν όμως και ευτυχισμένες μέρες. Η Βουλγαρία ως σύμμαχος της ηττημένης Γερμανίας, έχασε τη Δυτική Θράκη, που την κατέλαβαν οι σύμμαχοι της Αντάντ και εγκατέστησαν το 1919 το καθεστώς  της λεγόμενης Διασυμμαχικής Θράκης. Το 1920, χάρη στους διπλωματικούς ελιγμούς του Ελευθέριου Βενιζέλου, η Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε στους Έλληνες (Μάιος 1920) οι οποίοι την απελευθέρωσαν μαζί και με την Ανατολική Θράκη (Ιούλιος 1920).

*Η επιστολή του Παπαηλιάκη στην "Εστία" (22 Μαΐου 1920)

                Γενικός Διοικητής Θράκης παρέμεινε ο Χαρίσιος Βαμβακάς στενός συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου.

                Η έκπληξή του τις πρώτες εκείνες ημέρες ελευθερίας ήταν ένα δέμα και μια επιστολή που έλαβε από τον παλαιό λοχία, που είχε φυλάξει την ιστορική σημαία στο γυλιό του. Ο Παπαηλιάκης βρίσκονταν πλέον στη Θεσσαλονίκη ως διευθυντής των δημοσίων κτημάτων της πόλης.

*Από την "Εστία" (22 Μαΐου 1920)

                Μεταξύ άλλων έγραφε στο Βαμβακά:

                «Δεν το περίμενα, μα το επίστευα και ως σύμβολον της πίστεώς μου αυτής, έπαιρνα μαζί μου εις το γυλιό μου μια σημαία του Διοικητηρίου. Την έχω εις την διάθεσίν σας αγαπητέ μου, πρώτε Αντιπρόσωπε του Έθνους εν Θράκη. Δεν είναι μετάξινη, μα είναι καμωμένη από την πρώτην χαράν των Γκιουμουλτζινιωτών, γι’ αυτό είναι μεγάλη και όμορφη. Εις τις καινούργιες σημαίες της ελληνικής σήμερον Γκιουμουλτζίνας πόσες χαρές και πόσους πόνους δεν θα έχει να διηγηθεί.

                Εις τους αγαπητούς μου Γκιουμουλτζινιώτες, εις τον δήμον της Γκοιμουλτζίνης, την αφιερώνω. Θα τους θυμίζη τον πρώτον σταθμόν της απελευθερώσεως της πόλεώς των. Ζωηρότερα δεν μπορώ να λάβω μέρος εις την σημερινήν χαράν των. Ζήτω το Έθνος! Ζήτω η ελευθέρα Θράκη! Ζήτω η Γκιουμουλτζίνα!».    

                Ο Βαμβακάς παρέδωσε τη σημαία στον τότε δήμαρχο Κομοτηνής, Απόστολο Σούζα. Έκτοτε κεντήθηκαν κατά διαστήματα επάνω στη σημαία σημαδιακές ημερομηνίες. Φυλάσσεται σε ειδική προθήκη στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, στο Δημαρχείο της πόλης ως ιδιαιτέρως σημαντικό ιστορικό κειμήλιο.  

                Όταν ξέσπασε ο Β’ παγκόσμιος Πόλεμος και οι νομοί Ροδόπης και Ξάνθης παραδόθηκαν στους συμμάχους του Χίτλερ, τους Βουλγάρους, η σημαία μεταφέρθηκε από τον Κομοτηναίο Νικόλαο Μακαρώνη στην Θεσσαλονίκη και διαφυλάχθηκε για να επιστρέψει πάλι στην Κομοτηνή μετά την εκδίωξη των Βουλγάρων και να κεντηθεί επάνω της νέα ημερομηνία απελευθέρωσης, η 9η Σεπτεμβρίου 1944.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η η ιστορική σημαία της Κομοτηνής τιμήθηκε με  παράσημο στις 24 Μαρτίου 1946 και χαρακτηρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα εθνικά κειμήλια της πρωτεύουσας της Δυτικής Θράκης.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Εστία», «Πατρίς» Μαΐου 1920