Ο Αθ. Τυπάλδος- Μπασιάς, πρωτοπορεί για την ψήφο των γυναικών, το 1919

*Ο Αθανάσιος Τυπάλδος- Μπασιάς

Γράφει η κ. Χριστίνα Φίλιππα,

Συγγραφέας - ερευνήτρια

Το τέλος του 19^ου αιώνα και οι αρχές  20^ου  είναι εποχή όπου αρχίζουν κάποιες γυναίκες να διεκδικούν την πρόσβασή τους στην ανώτατη εκπαίδευση  ώστε να έχουν τη δυνατότητα πανεπιστημιακής μόρφωσης, με σκοπό να διευρύνουν τα πλαίσια της επαγγελματικής τους απασχόλησης, να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους και την κοινωνική τους θέση.  

Στις παραπάνω διεκδικήσεις προσετέθη ως αναγκαίο, κυρίως από  νεοσύστατες γυναικείες οργανώσεις, το αίτημα της χορήγησης του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Ένα αίτημα που φαινόταν εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθεί καθώς εύρισκε αρνητικές αντιδράσεις όχι μόνο από άνδρες αλλά και από γυναίκες καθώς οι περισσότερες είχαν αποδεχτεί ως μοναδικό προορισμό της γυναικείας φύσης τους, αυτόν της μητέρας και της οικοδέσποινας και δεν αξιολογούσαν ορθά την αναγκαιότητα αυτού του αιτήματος.

Το έτος 1919 οι  προσδοκίες των γυναικών για απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων θα εκφραστούν με τον καλύτερο και  επισημότερο κυρίως τρόπο από έναν άντρα, τον βουλευτή  Κεφαλληνίας και Ιθάκης Αθανάσιο Τυπάλδο-Μπασιά. Οι γυναίκες στο πρόσωπο του Μπασιά θα βρουν ένα μεγάλο σύμμαχο, ο οποίος αν και αντιμέτωπος με κοινωνικές προκαταλήψεις όχι μόνο ανδρών αλλά  και πολλών γυναικών, θα είναι ο πρώτος βουλευτής ο οποίος θα υψώσει τη φωνή του και  θα καταθέσει στη Βουλή πρόταση νόμου  «περί ισοπολιτείας των δύο φύλων».

« Ο Φεμινισμός μακράν του να φέρη την δυαρχίαν εις τας οικογενείας, θα φέρη την ισότητα και την άρμονίαν και τούτο βλέπομεν καθ εκάστην εν τη νεωτέρα εξελίξει της οικογενείας (…)

«Δια της εξελίξεως ταύτης  θέλει παύση παρ’  ημίν η εκμετάλλευσις μελών τινών της οικογενείας υπέρ των άλλων ως και ο άχρηστος θεσμός των γεροντοκοριτσιών, άτινα ως μόνην αρετήν εθεώρουν την από  παντός αποχή και την γενική άρνησιν»  Θέλουσι παύση  και τα ερωτικά δράματα δια του συγχρωτισμού των φύλων, θα παραμένουν δε μόνον ως θέματα των διαφόρων συγγραφέων».

Η παραπάνω εξομολόγηση είναι από συνέντευξη του με τίτλο «Το Καθεστώς των πατέρων μας δύει»  δημοσιευμένη στο πρωτοσέλιδο αφιέρωμα της εφημερίδας «ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ» , το Δεκέμβριο  του 1919 με αφορμή την πρόταση νόμου  «Περί ισοπολιτείας των δύο φύλλων»  την οποία κατέθεσε στη Βουλή τον Ιανουάριο του 1920 και αποτελείτο από δύο μόνο άρθρα για την ανάγκη δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες.

*Η πρόταση, παραπέμφθηκε σε επιτροπή...

Τα άρθρα της πρότασης νόμου Μπασιά

Άρθρον 1^ον « Αι διατάξεις όλων των νόμων και διαταγμάτων του αστικού και δημοσίου δικαίου εν Ελλάδι εφαρμόζονται εξ ίσου επί αμφοτέρων των φύλων. Πάσα  των υφισταμένων νόμων μείωσις της καταστάσεως της γυναικός καταργείται».

Άρθρον 2^ον «Εναρξις της ισχύος του παρόντος νόμου ,εν μέρει η εν όλω ορισθήσεται δια  Β. Διατάγματος».

Η πρόταση νόμου  παραπέμφθηκε σε 14μελή επιτροπή βουλευτών για να τη μελετήσουν και να την επεξεργαστούν.  Μέλη της επιτροπής ήταν οι βουλευτές Πώπ, Βελλιανίτης, Χρηστόπουλος, Πετρίδης, Γκλαβάς, Πολυχρονιάδης, Σκληρός, Γκέκας, Γόντικας, Βασιλακάκης, Σίδερης, Καναβός και Ι. Μανέτας. Σύμφωνα με δηλώσεις του Μπασιά οι βουλευτές αυτοί δεν ήταν επί της ουσίας αρνητικοί με την πρότασή του, οι δε σοσιαλιστές βουλευτές εξ αρχής δήλωσαν ότι θα τη ψηφίσουν.

Ο Τύπος στην Αθήνα αλλά και στη Θεσσαλονίκη θα ασχοληθεί επισταμένως με το θέμα καθώς η υποβολή της πρότασης, ως ήτο αναμενόμενο, προκάλεσε ποικίλες και εντονότατες αντιδράσεις, θετικά και αρνητικά συναισθήματα  σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και δεν αφορούσαν μόνο σε άνδρες όπως θα περίμενε κάποιος.

Αν και όταν αναφερόμαστε στο παρελθόν είναι σφάλμα να κρίνουμε τις τότε αντιλήψεις με όρους του σήμερα  αποκαλώντας τις αναχρονιστικές, θα δώσουμε μία μικρή εικόνα για το πώς πολλές γυναίκες αντιλαμβάνονταν το ρόλο τους .

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θα αναφέρουμε εδώ. Η εφημερίδα «ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ»  για ένα μήνα σχεδόν, από το Δεκέμβριο του 1919 έως και τον Ιανουάριο 1920, θα έχει πρωτοσέλιδα αφιερώματα και συνεντεύξεις υπουργών, πολιτικών, ακαδημαϊκών, συγγραφέων και γυναικών σχετικά με την πρόταση νόμου «περί ισοπολιτείας». Σε μία από εκείνες τις συνεντεύξεις  όταν ζητήθηκε από τον υφυπουργό Επισιτισμού Παναγή Βουρλούμη η άποψη του για την πρόταση νόμου Μπασιά, ο υφυπουργός απέφυγε  να απαντήσει, εξηγώντας ότι είναι ένα θέμα πολύ σημαντικό το οποίο θέλει μελέτη και ήταν απροετοίμαστος, εν αντιθέσει με τη σύζυγό του η οποία διέκοψε τη συνέντευξη και παρενέβη δηλώνοντας «να αφήσετε τις γυναίκες ήσυχες καλά εργάζονται δια την φιλανθρωπίαν». Δεν γνωρίζουμε βέβαια μετά την απομάκρυνση του δημοσιογράφου, ποιός «τα άκουσε» ή αν πρυτάνευσε η …ισοπολιτεία στα του οίκου τους τουλάχιστον, την οποία μάλλον η κυρία Βουρλούμη ως… φιλάνθρωπος είχε επιβάλλει.

Η εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΙ» του Πωπ (ο οποίος ήταν και βουλευτής Ψαρών) θα ασχοληθεί επίσης  με αρθρογραφία και ρεπορτάζ. Ο δημοσιογράφος και λόγιος Στέφανος Δάφνης στις 25 Δεκεμβρίου 1919 θα πάρει μια αποκαλυπτική συνέντευξή  για λογαριασμό της εφημερίδας από τον Μπασιά,  ο οποίος με παρησσία θα εκφράσει τη γνώμη του και θα υπερασπιστεί τις ιδέες του.  Στις επίμονες ερωτήσεις του δημοσιογράφου όπως «αν η γυναίκα είναι ώριμη για μία τέτοια πολιτική χειραφέτηση όπως το δικαίωμα ψήφου», όχι μόνο θα απαντήσει  θετικά αλλά θα υπερθεματίσει  απαντώντας ότι  πρέπει και να μπορεί να εκλέγεται , να μπορεί να ιδρύσει πολιτικό κόμμα και να υπουργοποιηθεί, ενδεχομένως.  «Διατί όχι» ; (θα  ρωτήσει τον δημοσιογράφο). «Εφόσον  είναι  ώριμοι οι άντρες είναι και οι γυναίκες».

Ο Μπασιάς έχει την πεποίθηση ότι η γυναίκα δεν είναι μηχανή παραγωγής παιδιών, σκεύος ηδονής, δούλη του ανδρός και πως όταν η Πολιτεία την υψώσει στο ίδιο επίπεδο δικαιωμάτων, αυτό θα επιδράσει και στην σκέψη του ανδρός. Πίστευε ότι ο  άνδρας θα αναγκαστεί να σκεφτεί διαφορετικά για τη γυναίκα, διότι  θα επηρεαστεί  εφόσον και η ίδια η Πολιτεία την τιμά και θα παύσει να τη θεωρεί υποδεεστέρα. Εκ παραλλήλου,  η  γυναίκα θα αναλάβει δυνάμεις και θα μπορέσει να αποτινάξει «τη νάρκη της δουλείας της» (όπως σημείωσε χαρακτηριστικά).

« Η παροχή ισοπολιτείας εις ελληνίδας θα σημειώσει τον μεγαλύτερον σταθμόν εις την σταδιοδρομίαν του ελληνικού βίου» θα συμπληρώσει.

*Επίσημα Πρακτικά. Η υποβολή της πρότασης νόμου για τον πολιτικό γάμο

Λίγους μήνες αργότερα, 25 Μαΐου 1920 θα καταθέσει και πρόταση  για τον πολιτικό γάμο και για θέματα διαζυγίου.  

Ο  Αθανάσιος Τυπάλδος Μπασιάς έφυγε αιφνιδίως από τη ζωή αρχές του 1924. Δεν είδε το αποτέλεσμα της πρότασής του που με τόσο πάθος υπερασπίστηκε. 

Ο «Σύνδεσμος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναίκας»  μόλις πληροφορήθηκε το θάνατό του, συνήλθε εκτάκτως και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υπηρεσίες του στο φεμινιστικό αγώνα συνέταξε ψήφισμα, κατά δε την ετήσια Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου ζήτησε δύο λεπτών διακοπή της συνεδρίασης από  τα μέλη σε ένδειξη σεβασμού και πένθους.

*Ψήφισμα για το θάνατο του Αθαν. Τυπάλδου- Μπασιά από τον Σύνδεσμο Ελληνίδων

Οι γυναίκες μετά από πολλούς αγώνες θα ψηφίσουν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές το Φεβρουάριο του 1934, ακριβώς δέκα χρόνια μετά το θάνατό του, υπό όρους  όμως.  Θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 30^ο έτος της ηλικίας και να έχουν τουλάχιστον  απολυτήριο του δημοτικού σχολείου,  για να επιβεβαιωθεί ο προφητικός λόγος του «Εγώ ζήτησα το όλον  δια να επιτύχω το μέρος» που είχε πει σε κάποια από τις συνεντεύξεις του.

Το νόημα κάθε «Παγκόσμιας ημέρας» είναι  τελικά αυτό που θα της  προσδώσει ο  καθένας μας, το οποίο  δε θα πρέπει να απέχει  από το σκεπτικό και το στόχο της αρχικής σκέψης για τον οποίο καθιερώθηκε.

Γι αυτό το λόγο,  αναγνωρίζοντας τους αγώνες και τις θυσίες τόσων γυναικών, θεωρώ ότι τη σημερινή μέρα έχουμε υποχρέωση , εκείνη που μας επιβάλει η συνείδησή μας,  να μνημονεύσουμε  και να τιμήσουμε ένα άνδρα όπως ο αείμνηστος Αθανάσιος Τυπάλδος Μπασιάς, ο οποίος σε εποχές που ακόμα οι  περισσότερες γυναίκες είχαν αποδεχτεί  τους διαφοροποιημένους ρόλους ανδρών και γυναικών, και ήταν επιφυλακτικές ή αρνητικές σε διεκδικήσεις που θα τις έφερναν σε σύγκρουση με τον γυναικείο ρόλο τους, εκείνος τόλμησε να τον διαψεύσει  και να διεκδικήσει στο πλευρό τους τη χειραφέτησή τους.

*Η αναγγελία του θανάτου του Αθανάσιου Τυπάλδου- Μπασιά στο περιοδικό 

"Ο Αγώνας της Γυναίκας"

Ποιός ήταν ο Αθανάσιος Τυπάλδος- Μπασιάς

Ο Αθανάσιος (Θάνος) Τυπάλδος Μπασιάς, του Ευαγγελινού  ήταν έλληνας  πολιτικός, γόνος κεφαλλονίτικης οικογενείας ιταλογερμανικής καταγωγής με τίτλο ευγενείας από το 15^ο αιώνα .  

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1868 . Σπούδασε στην Ελλάδα και τη Γαλλία νομικά και ήταν «τελειοδίδακτος» της φιλοσοφίας και γλωσσομαθής. Διετέλεσε βουλευτής  Κεφαλονιάς και Ιθάκης για μία εικοσαετία, υπουργός  Εθνικής Οικονομίας επί της βραχυβίου πρωθυπουργίας Καλογεροπούλου (1916)  και αντιπρόεδρος της Βουλής. Από  το 1910, υπέβαλλε στη Βουλή ανακαινιστικά νομοσχέδια και προτάσεις νόμων, περί ιδρύσεως υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, εμπορικής Ναυτιλίας και το 1920 την πρόταση νόμουο «περί ισοπολιτείας  των γυναικών» το οποίο αναστάτωσε την καθημερινότητα των πολιτών. Ο Μπασιάς υπήρξε πρόεδρος του «Συνδέσμου των εν Γαλλία και Γαλλικαίς Σχολαίς σπουδασάντων  Ελλήνων»  και έχει συγγράψει πολλά έργα στη γαλλική γλώσσα σχετικά με κοινωνικά και οικονομικά θέματα.

*Η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Όνειρο θερινής νυκτός

 Έργα του : «Αι ασφάλειαι ζωής από θεωρητικής πρακτικής απόψεως». «Αι εργατικαί  τάξεις εν Ρώμη», «Η βιομηχανική προστασία και το νέον τελωνειακόν σύστημα» αινέσιμος διατριβή επί υφηγεσία κ.α.

Υπήρξε Πρόεδρος του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, Επίτιμο μέλος του «Εθνικού Συμβουλίου των Ελληνίδων Γυναικών» , οι οποίες τον περιέβαλλαν με αγάπη και θαυμασμό, μέλος του «Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός»  του οποίου υπήρξε και πάρεδρος καθώς και άλλων ελληνικών και ξένων συλλόγων.

Χριστίνα Φίλιππα

Πηγές:

 *ΓΑΚ Κεφαλληνίας,

*Ελευθερουδάκης, λήμμα Μπασιάς (Θάνος Τυπάλδος) τόμος 9^ος,  σ. 582

*Επίσημα Πρακτικά της Βουλής

*Περιοδικά «Ο Αγώνας της Γυναίκας», « Ελληνίς»

*Εφημερίδες «ΑΘΗΝΑΙ», «ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ», «ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ» , «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», «ΕΜΠΡΟΣ», «ΑΣΤΗΡ»

          Η κ. Χριστίνα Φίλιππα πήρε μέρος και σε εκπομπή του Καναλιού της Βουλής, με τίτλο "Διαβουλεύσεις" που την παρουσιάζει η Ματρώνη Δικαιάκου και μίλησε για τον Αθανάσιο Τυπάλδο- Μπασιά. Παρακολουθείστε το σχετικό βίντεο: