ΔΣΕ: Μια κριτική επισκόπηση της συγκρότησής του.

 

 *Άνδρες του ΔΣΕ στο Γράμμο

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

          Ο Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949, ο τρίτος γύρος του ΚΚΕ, για την κατάληψη της εξουσίας με ένοπλο αγώνα, θεωρείται ότι άρχισε την νύκτα της 30ης Μαρτίου 1946,την παραμονή των βουλευτικών εκλογών, με την επίθεση των ανταρτών στον Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου. Βασικοί αντίπαλοι το Κομουνιστικό Κόμμα από την μία και το αντικομουνιστικό στρατόπεδο από την άλλη ,έστω διαιρεμένο και διχασμένο.

          Από τον Οκτώβριο του 1946 η ηγεσία του ΚΚΕ εισήλθε σε νέα φάση ένοπλης δράσης, μετά τις ληφθείσες αποφάσεις στις συσκέψεις της Ζιάκας και της Ανθρακιάς, χωριών της  περιοχής των Χασίων. Έτσι  την 28η  Οκτωβρίου 1946 εξαγγέλθηκε  επίσημα η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου των Ανταρτικών Δυνάμεων και ακολούθως την 27η Δεκεμβρίου 1946 η μετονομασία των Ανταρτικών Δυνάμεων σε Δημοκρατικό  Στρατό  Ελλάδας (ΔΣΕ), υπό τις διαταγές του Μάρκου Βαφειάδη.

           Η  συγκρότηση του  ΔΣΕ δεν αποτέλεσε μία ενστικτώδη αντίδραση στη λευκή τρομοκρατία ή μία πράξη που επιδίωκε  έναν πολιτικό  συμβιβασμό. Απεναντίας  υπήρξε ενσυνείδητη  πολιτική επιλογή της ηγεσίας του ΚΚΕ για την κλιμάκωση του ένοπλου αγώνα της, με στόχο την κατάληψη της εξουσίας με έναν  συνδυασμό ενόπλων και πολιτικών μέσων.

*Οπλισμός των ανταρτών στη Ροδόπη, που περιήλθε στα χέρια του τακτικού στρατού το 1949

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ  ΑΠΟ  ΤΙΣ  ΛΑΪΚΕΣ  ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ

          Η βοήθεια, που δέχτηκε η  Ελληνική  Κυβέρνηση κατά τη διάρκεια του  Εμφυλίου Πολέμου από την Βρετανία, αρχικά, και τις ΗΠΑ, στη συνέχεια, είναι ευρέως γνωστή, τόσο λόγω του επίσημου διακρατικού χαρακτήρα, όσο και του μεγέθους στον οικονομικό και στρατιωτικό τομέα. Αλλά και το ύψος της βοήθειας των Λαϊκών Δημοκρατιών προς το ΚΚΕ δεν υπήρξε αμελητέο. Παρά τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα, που αντιμετώπιζαν, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και τους κινδύνους, που εγκυμονούσε η εμπλοκή τους, εκταμιεύτηκε σημαντική ποσότητα χρημάτων για την κάλυψη των δραστηριοτήτων του ΔΣΕ. Εντυπωσιακός όγκος σε όπλα κάθε είδους, πυρομαχικά, εκρηκτικά, νάρκες, υλικά επικοινωνιών, είδη ένδυσης και υπόδησης, είδη τροφίμων, ιατροφαρμακευτικό υλικό, είδη προσωπικής υγιεινής καθώς και χρήματα απεστάλησαν στους Έλληνες κομουνιστές από τους συντρόφους τους των Λαϊκών Δημοκρατιών.

          Η συνολική βοήθεια μπορεί να ταξινομηθεί σε τέσσερις κατηγορίες, στην αποστολή εφοδίων και υλικών, όπως αναγράφεται παραπάνω, στην εκπαίδευση των Αξιωματικών και ανταρτών σε στρατόπεδα στο έδαφος των Λαϊκών Δημοκρατιών, στην περίθαλψη των τραυματιών του ΔΣΕ σε νοσοκομεία των χωρών αυτών και στην μεταφορά και φροντίδα των παιδιών και άλλων μετακινουμένων από το  ΔΣΕ  προς αυτές.

*Ανταρτίνες που συνελήφθησαν αιχμάλωτες στη μάχη των Μεταξάδων Διδυμοτείχου το 1949

ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ  ΤΟΥ  ΔΣΕ

          Κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου πολέμησαν στις γραμμές του ΔΣΕ περίπου 100.000 άνδρες και γυναίκες, με μία οροφή 26.000 το 1948, που έπεσε σταδιακά στις 17.000 μαχητές τον Ιούλιο του 194. Ο αριθμός των γυναικών μαχητριών που αυξάνονταν με την πάροδο του χρόνου, αποτελούσε το 30%  των μάχιμων μονάδων και το 70% των βοηθητικών. Για την ηλικιακή σύνθεση του ΔΣΕ  δεν υπάρχουν ακριβείς αριθμοί. Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς τα 4/5 των μαχητών ήταν κάτω των 25 ετών. Οπωσδήποτε δεν αμφισβητείται πως επρόκειτο για έναν στρατό με σημαντική παρουσία εφήβων, ηλικίας 14 έως 18 ετών, σε ένα ποσοστό 20%  περίπου των ανταρτών.

          Η πλειονότητα των ανταρτών ήταν αγρότες και κάτοικοι αγροτικών περιοχών, σε γενικές γραμμές χαμηλής μόρφωσης, αντανακλώντας το μορφωτικό επίπεδο των πλέον απομακρυσμένων περιοχών της επαρχίας της χώρας μας την εποχή εκείνη. Σε ό,τι αφορά στην εθνοτική ταυτότητα των μαχητών του ΔΣΕ εμφανιζόταν μεγάλη ανομοιογένεια. Εάν εξαιρέσουμε τους Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι αποτελούσαν περίπου το 1/4 της συνολικής δύναμης του ΔΣΕ, σύμφωνα με πηγές της Γιουγκοσλαβίας και του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, η συμμετοχή των Πομάκων και των Τσάμηδων, παρά τις εργώδεις προσπάθειες του ΚΚΕ, υπήρξε ασήμαντη . Ο κατ΄ ευφημισμό λαογέννητος  στρατός, για τον οποίον υπερηφανευόταν η ηγεσία του ΚΚΕ, συνίστατο στην πλειονότητά του από ,ως επί το πλείστον, ακούσια στρατολογημένους νέους και εφήβους αγρότες και αγρότισσες, καθώς και ένα σημαντικό αριθμό Σλαβομακεδόνων, δηλαδή ατόμων που είχαν πολύ μικρή σχέση με τον μαρξισμό-λενισμό και με τα οράματα του ΚΚΕ για μια νέα κοινωνία.

*Μαχήτριες του ΔΣΕ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ  ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ  ΤΟΥ  ΔΣΕ

          Ο  ΔΣΕ  ήταν ένας επαναστατικός κομουνιστικός στρατός, πολύ περισσότερο ελεγχόμενος από το ΚΚΕ απ΄ ότι ο ΕΛΑΣ . Η λειτουργία και δράση του βρισκόταν κάτω από τον αυστηρό έλεγχο της ηγεσίας του ΚΚΕ και των ανωτέρων κομματικών οργάνων, δηλαδή του Γενικού Γραμματέα  Νίκου Ζαχαριάδη και του Πολιτικού Γραφείου.  Παρά την μετατροπή του ΔΣΕ  σε τακτικό στρατό με Γενικό Αρχηγείο, οργανωμένο σε Επιτελικά Γραφεία  και Διοικήσεις- Διευθύνσεις, με Μεραρχίες, Ταξιαρχίες, Τάγματα, Λόχους, Διμοιρίες και Ομάδες,το Πολιτικό Γραφείο με κριτήρια όχι αποκλειστικά στρατιωτικά, αλλά ιδεολογικό-πολιτικά αξιολογούσε τα γεγονότα και αποφάσιζε για όλα τα θέματα (Οργάνωση, Σχεδίαση, Επιχειρήσεις, Διοικητική Μέριμνα κ.ά.).

          Η ιδιότητα του μέλους του κόμματος εξασφάλιζε καλύτερες προοπτικές στην εξέλιξη του μαχητού μέσα στο ΔΣΕ. Όλοι οι Αξιωματικοί του ΔΣΕ ήταν μέλη του κόμματος γιατί μόνο έτσι θα είχαν μια επιτυχή στρατιωτική σταδιοδρομία. Επίσης τα κομματικά στελέχη απολάμβαναν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης ,διατροφής, ένδυσης και υγειονομικής περίθαλψης. Αποτέλεσμα της κυριαρχίας του κόμματος στο ΔΣΕ  υπήρξε η καθιέρωση του Πολιτικού Επιτρόπου και του Ειδικού Επαγρυπνητού. Οι δύο αυτοί θεσμοί εξέφραζαν την υπεροχή του πολιτικού στοιχείου πάνω στο στρατιωτικό, κατά το πρότυπο του Κόκκινου  Στρατού.  Η σύγκρουση όμως αρμοδιοτήτων αποτελούσε μια συχνή, αν και όχι τη μοναδική, αιτία των Πολιτικών Επιτρόπων και των Στρατιωτικών  Διοικητών.

          Τέλος εκτός από τις θεσμικές και νομιμοποιημένες ιεραρχίες στον ΔΣΕ  επικρατούσε  έντονα η ισχύς και η πυκνότητα των πελατειακών δικτύων. Οι  προστατευόμενοι  είτε της ηγεσίας του κόμματος, είτε των Διοικήσεων των Μονάδων του ΔΣΕ  απολάμβαναν περισσότερα προνόμια και βρίσκονταν περισσότερο στο απυρόβλητο. Τα δίκτυα εκτείνονταν μέχρι και του κατώτερου μαχητού και στηρίζονταν σε κομματικούς, συγγενικούς, γεωγραφικούς και άλλους δεσμούς.

*Ο Στρατός πλήττει θέσεις του ΔΣΕ στη μάχη της Κόνιτσας.

ΤΟ  ΑΞΙΟΜΑΧΟ  ΤΟΥ  ΔΣΕ

          Ο ΔΣΕ, ως αντάρτικο, χαρακτηρίζεται από μία αξιοπρόσεκτη ευελιξία για τον τρόπο οργάνωσης και δράσης του. Παρά τις γνωστές διαφωνίες και αντιπαλότητες της ηγεσίας του για τον τύπο οργάνωσης και δράσης του ποια επιλογή ήταν η σωστή, τακτικός στρατός ή αντάρτικο, ο ΔΣΕ συνδύασε τόσο χρονικά όσο και γεωγραφικά  και τους δύο τύπους ένοπλης οργάνωσης και δράσης. Έτσι ο ΔΣΕ σε άλλες περιοχές επιχειρούσε ως αντάρτικο, στηριζόμενος στην κίνηση, στη χρησιμοποίηση του εδάφους, στις νωπές πληροφορίες από αριστερούς κατοίκους για την παρουσία στην περιοχή τμημάτων του Ελληνικού Στρατού, χρησιμοποιώντας μικρές δυνάμεις και αποφεύγοντας την εμπλοκή, προκειμένου να στρατολογήσει μαχητές και να εξοικονομήσει εφόδια και υλικά για τη συντήρησή του, ενώ σε άλλες περιοχές επιχειρούσε ως τακτικός στρατός, με υπεροχή δυνάμεων εν τόπω και χρόνω, προκειμένου να καταλάβει επιλεγμένους Αντικειμενικούς Σκοπούς, όπως επίθεση προς κατάληψη πόλεων π.χ. των Γρεβενών, του Μετσόβου, της Κόνιτσας και άλλων πόλεων.

          Ο ΔΣΕ ήταν απαλλαγμένος από στατικές αποστολές, όπως προστασία άμαχου πληθυσμού και ασφάλεια έργων υποδομής (Οδικές αρτηρίες, γέφυρες, σιδηροδρομικές γραμμές κ.ά.),γεγονός το οποίο του επέτρεπε να μην διασκορπίζει τα τμήματά του και να προσβάλει με υπεροχή δυνάμεων εν τόπω και χρόνω συγκεκριμένους στόχους. Αναμφίβολα τα πολεμικά του μέσα ήταν μικρότερης ποσότητας και χειρότερης ποιότητας με τα αντίστοιχα του Ελληνικού Στρατού. Σοβαρό πρόβλημα η έλλειψη τυποποίησης του χρησιμοποιούμενου οπλισμού και πυρομαχικών και η παντελής έλλειψη αρμάτων και πολεμικών αεροσκαφών.

          Απέφευγε κατά βάση την αντιπαράθεση με τις Μονάδες του Ελληνικού Στρατού και επιδίωκε την προσβολή των δυνάμεων Χωροφυλακής και των τοπικών τμημάτων ασφαλείας (ΜΑΥ, Εθνοφρουρά),πόλεων και χωριών, προκειμένου να διαλύσει τον παραγωγικό ιστό των περιοχών, που ήταν υπό τον έλεγχο του κράτους, καταστρέφοντας έργα υποδομής, πυρπολώντας εργοστάσια, δημόσια κτίρια, τράπεζες, ακόμα και κατοικίες.

          Από τον Μάρτιο του 1947, μετά την κήρυξη του Δόγματος Τρούμαν και την εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ από τους Αμερικανούς και την άμεση εμπλοκή τους στην Ελλάδα, ο Εμφύλιος Πόλεμος έδειχνε να έχει προαποφασισμένο τέλος. Μετά δε το 1948 η Ελληνική Κυβέρνηση είχε αποφασίσει την αποφυγή κάθε συμβιβασμού με το ΚΚΕ, που θα το καθιστούσε εκ νέου πολιτικά ενεργό και με απώτερο σκοπό την πλήρη εξόντωσή του.

 *Ο Ζαχαριάδης με αντάρτες στο Γράμμο.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ- ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΕΙΣ

          Ο συνολικός αριθμός απωλειών του ΔΣΕ δεν έχει πλήρως αποσαφηνιστεί. Είναι γεγονός ότι στις περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας, στις οποίες δεν υπήρχαν οδοί διαφυγής προς τις όμορες χώρες, οι απώλειες ήταν ιδιαίτερα υψηλές. Όποιο ποσοστό απωλειών και να δεχθούμε, είτε αυτό ανέρχεται στα 2/3,είτε στα 4/5,αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι με τέτοιο ποσοστό απωλειών, χωρίς αναπληρώσεις, κανένας στρατός δεν μπορεί να επιβιώσει για πολύ χρόνο.

          Η αδυναμία στρατολόγησης ανδρών και η αναζήτηση λύσης σε γυναίκες ,εφήβους ή ακόμα και παιδιά, που δεν είχαν υποστεί την παραμικρή στρατιωτική εκπαίδευση, αποτελούσαν αρνητικούς παράγοντες της μαχητικής ικανότητας των ανταρτικών τμημάτων και επηρέαζαν την αποτελεσματικότητά των στο πεδίο της μάχης. Η επιτακτική ανάγκη σε μάχιμους οδηγούσε στην συστηματική χρησιμοποίηση ακόμα και των τραυματιών, πριν να έχουν ανανήψει.

*Νεκροί ένθεν κακείθεν... Στιγμιότυπο από κηδεία στρατιώτη του τακτικού στρατού

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΊ- ΥΠΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ

          Από πλευράς εκπαίδευσης και εμπειρίας η πλειονότητα των Αξιωματικών και Μονίμων Υπαξιωματικών του ΔΣΕ υστερούσε σε σχέση με αυτούς του Ελληνικού Στρατού. Αρκετοί Αξιωματικοί του ΔΣΕ ήταν απόφοιτοι της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων ή Σχολών Εφέδρων και είχαν εμπειρία από την συμμετοχή τους στον Ελληνο-Ιταλικό Πόλεμο ή στις τάξεις του ΕΛΑΣ. Όλοι αυτοί όμως αποτελούσαν μικρή μειοψηφία στο σύνολο των βαθμοφόρων του ΔΣΕ. Ιδιαίτερη έλλειψη παρουσιάστηκε σε Επιτελείς Αξιωματικούς.

          Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ο ΔΣΕ ίδρυσε Σχολή Αξιωματικών στο Μπούλκες, αλλά  και στο Βίτσι και στον Γράμμο. Η εκπαίδευση απέβλεπε στην κατάρτιση και μόρφωση του Αξιωματικού, τόσο στον στρατιωτικό τομέα, όσο και στον πολιτικό. Σημαντικό πρόβλημα με τους Αξιωματικούς και Μονίμους Υπαξιωματικούς αποτελούσε το πολύ νεαρό της ηλικίας τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ- ΕΝΔΥΣΗ- ΑΝΑΠΑΥΣΗ

          Η τρομακτική πείνα από την οποία υπέφεραν τα τμήματα του ΔΣΕ είχε ως αποτέλεσμα να στερούνται οι μαχητές για μέρες και βδομάδες του ψωμιού. Η ένδυση με πολλά προβλήματα, ενώ πολλοί αντάρτες αντί για άρβυλα, κατάλληλα για κινήσεις στα βουνά, φορούσαν τσαρούχια, που τα έκαναν μόνοι τους. Η έλλειψη διατροφής προκαλούσε προβλήματα στην μαχητική ικανότητα των μαχητών, ακόμα και στη στρατολόγηση. Μέσα σ' αυτές τις ελλείψεις πολλά τμήματα είχαν επιδοθεί στο πλιάτσικο, στη ληστεία , σε εκβιασμούς, σε απαγωγές, ακόμα και σε εκτελέσεις αγροτών για την προμήθεια των αναγκαίων ειδών διατροφής και ένδυσης. Έτσι εκατοντάδες χωριά και πόλεις λεηλατήθηκαν και σπίτια άδειασαν από είδη διατροφής και ένδυσης.

          Η ανάπαυση των μαχητών του ΔΣΕ ανύπαρκτη. Οι μαχητές αναπαύονταν, όταν οι επιχειρήσεις ήταν σε ύφεση και περισσότερο στους χειμερινούς μήνες ,κατά την  διάρκεια των οποίων, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού περιορίζονταν.

*Εφημερίδα του συνεργαζόμενου με το ΚΚΕ, Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, που αναγγέλλει το σχηματισμό κυβέρνησης στο Γράμμο. (Αρχεία ΑΣΚΙ).

ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ  ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ-  ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

          Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των τραυματιών συνιστούσε ένα ακόμη δυσεπίλυτο πρόβλημα για τους αντάρτες. Στην πρώτη φάση της συγκρότησης του ΔΣΕ η υγειονομική υπηρεσία ήταν σε πρωτόγονο επίπεδο, λόγω της τρομακτικής  έλλειψης σε γιατρούς, νοσοκόμους- ες  και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Λόγω αυτών των ελλείψεων σημαντικό μέρος των τραυματιών, κυρίως των μονάδων της Βόρειας Ελλάδας, διακομίζονταν στις Λαϊκές Δημοκρατίες, όπου είχαν οργανωθεί και λειτουργούσαν νοσοκομεία για την περίθαλψη των τραυματιών. Για την αντιμετώπιση του  προβλήματος ο ΔΣΕ συγκρότησε δικά του νοσοκομεία στον Γράμμο και στο Βίτσι . Για τα ανταρτικά τμήματα της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας, εξ αιτίας της απόστασης και της έλλειψης πόρων, η περίθαλψη  ήταν ακόμα περισσότερο προβληματική. Σπηλιές, μοναστήρια και εγκαταλελειμμένα σπίτια μετατρέπονταν σε νοσοκομεία. Τέλος ιδιαίτερο πρόβλημα δημιουργούσαν οι ασθένειες ,που ήταν δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Η πνευμονία, η φυματίωση ταλαιπωρούσαν έντονα τους αντάρτες , ενώ παρατηρήθηκαν και σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες, όπως ο τύφος.

          Στα πρώτα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου η ψυχολογία των μαχητών, ιδιαίτερα των εθελοντών, πρέπει να ήταν σε υψηλό  επίπεδο, γιατί πίστευαν στην τελική νίκη. Η παράταση όμως του πολέμου ,οι απελπιστικές συνθήκες διαβίωσης, οι κακουχίες , οι συνεχείς ήττες και η βίαιη στρατολόγηση μεγάλου αριθμού μαχητών επηρέαζαν το ηθικό τους, με συνέπεια ,εκτός των άλλων, και την αύξηση των αυτομολιών και των λιποταξιών.

ΛΙΠΟΤΑΞΙΕΣ

          Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΣΕ κατά το έτος 1947 στη Δυτική Μακεδονία ένας στους πέντε μαχητές λιποτάκτησε. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις ο αριθμός των λιποταξιών έλαβε χαρακτήρα μαζικής φυγής. Το πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα έντονο με τους βίαια στρατολογημένους αντάρτες των οποίων η συμμετοχή στο ΔΣΕ  αντιμετωπιζόταν διαφορετικά από την Ελληνική Κυβέρνηση. Ο μεγάλος αριθμός των λιποταξιών επηρέασε δραματικά τη μαχητική ικανότητα του ΔΣΕ. Ελάττωσε σημαντικά τη δύναμη των ανταρτικών τμημάτων και αποτέλεσε σπουδαία πηγή πληροφοριών για τους αντάρτες στον Ελληνικό Στρατό. Το πρόβλημα απασχόλησε έντονα την ηγεσία του ΚΚΕ και προσπάθησε να το αντιμετωπίσει με διάφορους τρόπους και μέσα.

*Μαχήτριες του ΔΣΕ.

ΔΙΚΤΥΑ  ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ

          Η ανακάλυψη και εξόντωση φανταστικών ή πραγματικών δικτύων πρακτόρων εντός του ΔΣΕ του αντιπάλου αποτελούσε ιδιαίτερη μέριμνα του Γενικού Αρχηγείου και η πίεσή του προς αυτήν την κατεύθυνση στα μάχιμα τμήματα ήταν επιτακτική και συνεχής. Η καθιέρωση των πρακτικών κατάδοσης ανάμεσα στους μαχητές είχε ως επακόλουθο έναν μεγάλο αριθμό καταδόσεων. Εξαιτίας αυτών χιλιάδες αντάρτες θεωρήθηκαν ύποπτοι και ανακρίθηκαν από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Πολλοί από αυτούς βασανίστηκαν απάνθρωπα, καταδικάστηκαν από ανταρτοδικεία, φυλακίστηκαν ή ακόμα και εκτελέστηκαν για πράξεις που δεν είχαν κάνει. Γνωστά σε όλες τις λεπτομέρειές των είναι τα γεγονότα στην 2η Μεραρχία (Ρούμελη) και 7η Μεραρχία (Ανατολική Μακεδονία και Θράκη) του ΔΣΕ, γιατί οι Διοικήσεις  των για να δικαιολογήσουν τις ήττες των απέδωσαν αυτές στην διείσδυση πρακτόρων στις γραμμές τους.

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ-  ΑΝΤΑΡΤΟΔΙΚΕΙΑ

          Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, με σχετικές διατάξεις, καθόρισε ποιες αξιόποινες στρατιωτικές πράξεις των μαχητών να τιμωρούνται ως κακουργήματα, όπως π.χ.  η λιποταξία, η εγκατάλειψη θέσης από την σκοπιά, η άρνηση εκτέλεσης διαταγής κ.ά.  Στον ΔΣΕ συνυπήρχαν δύο συστήματα απονομής δικαιοσύνης, ένα που προσδιορίζονταν από την στρατιωτική ιεραρχία και λογική  και ένα δεύτερο, που αναφέρονταν άμεσα στην κομματική νομιμότητα, όπως την ερμήνευαν κάθε φορά οι ηγέτες του κόμματος. Ανάμεσα στα δύο αυτά συστήματα η κυριαρχία του δευτέρου πάνω στο πρώτο θεωρούνταν αυτονόητη.

          Η κυριαρχία αυτή του κόμματος πάνω στους μηχανισμούς της Δικαιοσύνης αποτυπώνονταν στη λειτουργία των ανταρτοδικείων. Πολλές δικαστικές αποφάσεις ήταν προειλημμένες από την κατά τόπους ή την κεντρική ηγεσία του κόμματος και του ΔΣΕ. Τα ανταρτοδικεία δεν είχαν παρά να υλοποιήσουν την θέληση της διοίκησης. Χωρίς ουσιαστικά πειστήρια ενοχής στελέχη, όπως ο Γ. Γιαννούλης, ο Γ. Γεωργιάδης, ο Β. Ραφτούδης κ.ά. εκτελέστηκαν για υποθετικές πράξεις ή υποτιθέμενες παραλείψεις τους.

*Αντάρτικη εφημερίδα της 10ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ (Αρχεία ΑΣΚΙ)

ΒΙΑΙΗ  ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΑ

          Ο ΔΣΕ προσπάθησε να καλλιεργήσει την εντύπωση ότι οι μαχητές του ήταν εθελοντές και παρέμειναν στις τάξεις του γιατί πίστευαν στην τελική νίκη. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για έναν στρατό που οι στρατολογημένοι, οι περισσότεροι βίαια, ήταν σαφώς περισσότεροι από όσους κατατάχτηκαν εθελοντικά. Η έλλειψη υποστήριξης των τοπικών κοινωνιών στην ίδια την δράση του αντάρτικου επηρέαζε την στρατολόγηση. Αναμφίβολα η συστηματική στρατολόγηση γυναικών και νεαρών (αγοριών και κοριτσιών), ακόμα και παιδιών ηλικίας 14 ετών, υπονόμευσε την όποια ηθική νομιμοποίηση είχε ο ΔΣΕ στους τοπικούς πληθυσμούς.

          Παρά τη συστηματική προπαγάνδα του ΚΚΕ η στρατολόγηση νεαρών ηλικίας κάτω των 18 ετών ιδίως κοριτσιών καταδικάστηκε στη συλλογική συνείδηση της υπαίθρου της χώρας μας γιατί ως πράξη υπερέβαινε τα αποδεκτά όρια ηθικής ανοχής. Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετώπισε ο ΔΣΕ ήταν η μέθοδος της στρατολογίας. Χαρακτηρίστηκε ως άτακτη χρονικά και γεωγραφικά χωρίς την καθιέρωση ορισμένων παραμέτρων π.χ. η ηλικία, η πρόσκληση σε ορισμένα χρονικά διαστήματα, η φροντίδα για κάποιες ειδικές κατηγορίες κ.α.

          Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι στρατολογημένοι αντάρτες και αντάρτισσες του ΔΣΕ έμοιαζαν περισσότερο με στρατό αιχμαλώτων, παρά με τακτικό στρατό.

ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ  ΣΤΡΑΤΟΥ

          Σε αρχικό στάδιο του ΔΣΕ, λόγω της μικρής δύναμής του, οι αιχμάλωτοι στρατιώτες μετά από κάποια διαφώτιση για το δίκαιο του ένοπλου αγώνα που δέχονταν, είχαν δικαίωμα επιλογής να καταταχθούν στον ΔΣΕ ή να μείνουν ελεύθεροι. Αργότερα άλλαξε η στάση και συμπεριφορά του ΔΣΕ στους αιχμαλώτους στρατιώτες. Πολλοί από αυτούς, που δεν εντάχθηκαν στον ΔΣΕ, μεταφέρθηκαν ως αιχμάλωτοι στις ανατολικές χώρες και ταλαιπωρήθηκαν αρκετά ή εκτελέστηκαν. Στον Τσαμαντά της Μουργκάνας  Ηπείρου στις 5 Μαρτίου 1948 εκτελέστηκαν περίπου 120 από τους 180 αιχμαλώτους Αξιωματικούς και στρατιώτες του 611 Τάγματος Πεζικού. Η εκτέλεση έγινε επειδή αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στον ΔΣΕ.

*Από το ημερολόγιο του 611 Τάγματος Πεζικού, τέσσερις μέρες μετά τις δραματικές μάχες...

          Διαφορετικός ήταν ο χειρισμός των αιχμαλώτων Μονίμων Αξιωματικών-Υπαξιωματικών, ανδρών της Χωροφυλακής και των τοπικών τμημάτων ασφαλείας (ΜΑΥ, Εθνοφρουρά).Στα αρχεία του Εμφυλίου Πολέμου της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού καταγράφονται εκτελέσεις εν ψυχρώ όπως:

          *Την 25η Δεκεμβρίου 1946 στο χωριό Φλαμπουράρι της Ηπείρου αιχμαλωτίζονται από τους αντάρτες του ΔΣΕ ο Ανθυπομοίραρχος Μούρκας Βασίλειος και 10 χωροφύλακες και σφαγιάζονται.

          *Την 30ην Δεκεμβρίου 1946 κατά την επίθεση εναντίον της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Υπάτης αιχμαλωτίζονται 9 χωροφύλακες και εκτελούνται επί τόπου.

          *Την 27ην Ιουνίου 1947 αιχμαλωτίζονται  6 άνδρες της Μονάδας Ασφαλείας Υπαίθρου και εκτελούνται  επί τόπου.

          *Την 05.00 ώρα της 19ης Ιουνίου 1949 στο Σημείο Στηρίγματος Ογκραντένα Μπέλες αιχμαλωτίζεται από αντάρτες ο Λοχαγός Περιστεράκης και εκτελείται επί τόπου.

ΔΙΑΦΟΡΑ

          Το παιδομάζωμα, που εφάρμοσε το ΚΚΕ, υπήρξε μία πρωτόγνωρη εμπειρία, που έζησε η ύπαιθρος της χώρας. Η επιχειρηματολογία  ότι στόχος της επιχείρησης υπήρξε η σωτηρία των παιδιών από τα δεινά του πολέμου και οι γονείς τους τα παρέδωσαν εθελοντικά δεν είναι απολύτως ορθή. Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι ήταν ένα είδος ομηρίας για τους μαχητές του ΔΣΕ, γιατί πολλά παιδιά είχαν γονείς ή αδέλφια στο αντάρτικο. Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις αναγκαστικής παράδοσης των παιδιών.

          Η συνύπαρξη των δύο φύλων  στον ΔΣΕ παρουσίασε ιδιαίτερα προβλήματα στην συμπεριφορά των ανδρών προς τις γυναίκες. Οι προσωπικές ανάγκες των γυναικών και η όποια σεξουαλική εκμετάλλευσή των αποτέλεσε σοβαρό θέμα, που απασχόλησε την ηγεσία του ΚΚΕ, χωρίς όμως να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά από την λήψη των διαφόρων μέτρων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

          Από τα παραπάνω και άλλα στοιχεία αναδεικνύεται μια βαθύτατη ανθρώπινη τραγωδία νέων κυρίως ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, που κατά βάση στρατολογήθηκαν βίαια και υποχρεώθηκαν να πολεμήσουν κάτω από μια ηγεσία που δεν εμπιστεύονταν, σε έναν πόλεμο που δεν πίστευαν και τον οποίον δεν μπορούσαν να κερδίσουν. Οι εξελίξεις των ετών 1946-1949 αποκαλύπτουν την ιστορία μιας κομματικής ηγεσίας η οποία είχε τυφλωθεί από το όραμά της για την κατάληψη της εξουσίας. Δυστυχώς η αριστερά μέχρι σήμερα δεν έχει κάνει την αυτοκριτική της για τον Εμφύλιο Πόλεμο και θεωρεί αναγκαίους και επικούς τους αγώνες του Δημοκρατικού Στρατού.

Κωνσταντίνος  Πατιαλιάκας  Αντιστράτηγος ε.α

Πηγές :

*Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας,   Νίκου Μαραντζίδη

 *Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου, της Διεύθυνσης  Ιστορίας Στρατού

 *Εμφύλιος Πόλεμος, της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού

για τα έτη 1946 - 1949