Αναστ. Δόσκος: Ένας αφανής αλλά ικανός διπλωμάτης

*Η Αδριανούπολη, σημαντικό κέντρο του Θρακικού Ελληνισμού. Πίνακας του Jose Maria Jovani περί το1800.

*Σημαντική η παρουσία του

στη Θράκη του ΙΘ΄ αιώνα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ένας από τους αφανείς στυλοβάτες του Ελληνισμού της Θράκης, στο δεύτερο μισό του ΙΘ΄ αιώνα, ήταν ο διπλωμάτης Αναστάσιος Δόσκος, ο οποίος υπηρέτησε δύο φορές ως πρόξενος της Ελλάδας στην Αδριανούπολη. Υπηρέτησε και σε άλλες θέσεις κυρίως στις περιοχές του υπόδουλου Ελληνισμού και τελικά πέθανε στην Αθήνα, τιμημένος με πολλά παράσημα ελληνικά και ξένα, αλλά σε μεγάλη φτώχια, δείγμα της εντιμότητάς του.

          Ο Αναστάσιος Δόσκος γεννήθηκε στη Μακεδονία (δεν γνωρίζουμε πού ακριβώς) και πέθανε από καρδιακή προσβολή στη Αθήνα στις 9 Ιανουαρίου 1888.  Ήταν τότε 70 ετών. Υπήρξε ένα από τους πλέον διακεκριμένους διπλωματικούς υπαλλήλους στο δεύτερο μισό του ΙΘ’ αιώνα.

          Όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Αιών» ο Αναστάσιος Δόσκος «δεν υπήρξε επιδρομεύς εις τον κλάδον εν ώ διεκρίθη…» αλλά από κάθε θέση στην οποία υπηρέτησε έδωσε δείγματα των ικανοτήτων του.

          Διορίσθηκε αρχικά τον Φεβρουάριο του 1834 ως υπογραμματέας του ελληνικού προξενείου της Θεσσαλονίκης. Προήχθη σε γραμματέα του ίδιου προξενείου το 1849 και τον Νοέμβριου του 1850 έγινε προσωρινός υποπρόξενος και το 1855 έγινε οριστικά  υποπρόξενος.

          Την  επόμενη χρονιά μετατέθηκε ως υποπρόξενος στο Βόλο. Ήταν αυτός πρώτος που ύψωσε την ελληνική σημαία, όταν λειτούργησε εκεί το προξενείο της χώρας μας. Υπηρέτησε κατόπιν στη Λάρισα.

*Η Αδριανούπολη σε γκραβούρα, σχεδιασμένη εκ του φυσικού από τον F. Herve to 1840

Η παρουσία του στην Αδριανούπολη

          Το 1857 έγινε πρόξενος και μετατέθηκε στην Αδριανούπολη, όπου έμεινε προστατεύοντας τα ελληνικά συμφέροντα έως το 1864, οπότε και απολύθηκε!  Αξίζει να δούμε κάποια υπηρεσιακά κείμενά του από εκεί .

          Ειδικά στο υπόμνημά του με τίτλο «Τα των Γραικοβουλγάρων κατά την Θράκην» με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 1859, επισημαίνει την ομαλή συμβίωση που είχαν Έλληνες και Βούλγαροι, κάνοντας ακόμα και μικτούς γάμους και προσδιορίζει ότι 13 χρόνια πριν, άρχισαν οι προστριβές των δύο εθνοτήτων. Στην Αδριανούπολη 10 χρόνια νωρίτερα, γράφει «αφανής τις και κακόβουλος χειρ ήρξατο να διαταράττει επιτηδείως και κατά σμικρόν το ομόθυμον και ομόφρον πνεύμα των Βουλγάρων μετά των αδελφών αυτών (Ελλήνων) ενσπείρουσα τοις πρώτοις πνεύμα πολιτικής διαιρέσεως όπερ κατήντησεν επ’ εσχάτων, δι’ ατρύτων προσπαθειών και εις μίσος, κινδυνεύον να καταστεί αδιάλλακτον, αν δεν ήθελεν ληφθεί η δέουσα περί τούτου πρόνοια».

          Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα προαναφερθέντα έγγραφα του Α. Δόσκου. Στο υπόμνημά του περί των Γραικοβουλγάρων αναφέρει επίσης δίνοντας την ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης για τη Φιλιππούπολη, ότι: «Ήδη δε το κάλυμμα διερρήχθη και αναφανδόν ενεργεί ο της Ρωσίας υποπρόξενος εις το να αποχωρίσει τους Βουλγάρους από των Γραικών και μετά του συνεργού αυτού υποπροξένου της Γαλλίας καταγίνεται εις το να πολλαπλασιάση τα βουλγαρικά σχολεία».

          Σε άλλο σημείο αναφέρονταν στη συγκεκαλυμμένη δράση Ρώσων πρακτόρων στη Θράκη: «… εις μεν τα χωρία της Θράκης παρατηρώνται ενίοτε όργανα της Ρωσίας μεταμφιεσμένα με το προσωπείον των αρχαιολόγων κατηχούντα όμως την πολιτικήν διαίρεσιν των Βουλγάρων από των Γραικών».

          Με μεταγενέστερη έκθεσή του προς το υπουργείο των Εξωτερικών ο Δόσκος αποκαλύπτει, πως ο Αδριανουπολίτης προύχοντας Εμμανουήλ Αλτιναλμάζης «ο πλουσιώτερος και χαίρων την μεγαλειτέραν επιρροήν εις την πόλιν μεταξύ των ομογενών» του έδωσε πολλές πληροφορίες για τους Βουλγάρους και τις κινήσεις τους.

Στις αναφορές του Δόσκου, επισημαίνεται η παρουσία στην Αδριανούπολη, του γάλλου πρόξενου Champoiseau. Ειδικότερα,  αναφέρεται στο έγγραφο του Δόσκου υπ’ αριθμ. 133 με ημερομηνία 22 Μαΐου 1863, η αλλαγή προξένου της Γαλλίας στην Αδριανούπολη, ο οποίος μετά από οχτώ μέρες θα έφευγε για το Παρίσι, όπου θα έμενε τρεις μήνες για υπηρεσιακούς λόγους. Στο διάστημα αυτό θα εξακολουθούσε να διευθύνει το γαλλικό προξενείο Αδριανούπολης, ο μέχρι τότε υποπρόξενος Champoiseau.

Ο Champoiseau, ήταν αυτός που άρπαξε το  1863 από τη Σαμοθράκη, το αριστούργημα που έκρυβε η θρακική γη επί αιώνες, το άγαλμα της Νίκης και το μετέφερε στη Γαλλία, όπου κοσμεί μέχρι σήμερα, τις αίθουσες του Μουσείου του Λούβρου. 

Αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας

          Ο Δόσκος αντιμετώπιζε και σοβαρά προβλήματα υγείας.

          Το 1860, ζήτησε από τον προϊσταμένη αρχή του, δίμηνη άδεια απουσίας για λόγους υγείας. Δεν την ενέκριναν και έτσι στις 21 Ιουλίου επανήλθε με νέα αίτησή του διεκτραγωδώντας την κατάστασή του.

          «Επειδή όμως η πάσχουσα υγεία μου προβαίνει επί τα χείρω οσημέραι και άρχισαν ήδη ενταύθα επικρατούντες τυφοειδείς πυρετοί, παρακαλώ το Σεβαστόν Υπουργείον να ευαρεστηθή να μοι χορηγήση 20 τουλάχιστον ημερών άδειαν με την εξακολούθησιν ολοκλήρου της μισθοδοσίας μου ίνα απομακρυνθώ εντεύθεν κατά την νοσηράν ταύτην εποχήν και μεταβώ εις Αθήνας όπως συμβουλευθώ τους αυτόθι ιατρούς και αποφύγω ούτω το εις Ιταλίαν πολυδάπανον ταξείδιον, το οποίο με συμβουλεύουσιν να κάνω οι επισημότεροι ιατροί της Αδ/πόλεως».

*Το Διδυμότειχο σε γκραβούρα των Sayger και Desarnod, 1829, 

όταν το είχαν καταλάβει οι Ρώσοι 

          Πολύ σημαντικές πληροφορίες για την περιοχή του Διδυμοτείχου υπάρχουν σε έγγραφο του πρόξενου της Αδριανούπολης Αναστάσιου Δόσκου προς την πρεσβευτή της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη με ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 1861. Τότε είχε επισημανθεί μεγάλη δραστηριότητα ορισμένων Βουλγάρων, να προσηλυτίσουν κόσμο στην Ουνία.

          Εκείνο τον καιρό, έδρασε στη Θράκη κάποιος Βούλγαρος Τσακώφ, πρώην εκδότης βουλγαρικής εφημερίδας στην Κωνσταντινούπολη και κάποιος παπάς ονόματι Θεόδωρος. Όταν αυτοί απέτυχαν (ο παπά- Θεόδωρος μάλιστα επανήλθε τελικά στην Ορθοδοξία) έκανε την εμφάνισή του ένας άλλος Βούλγαρος ονόματι Κωνσταντίνος Κουρουκαφάσης, που με απατηλές υποσχέσεις κατόρθωσε να ξεγελάσει και να αποσπάσει στον Ουνιτισμό δέκα χωριά της επαρχίας Διδυμοτείχου, μη κατονομαζόμενα στο έγγραφο.

          Μόλις το πληροφορήθηκε ο Δόσκος κινητοποιήθηκε και κατόρθωσε να επαναφέρει στην Ορθοδοξία τα 7 από τα αποσκιρτήσαντα χωριά. Παρέμειναν μόνο τα χωριά Μπάσκλησε, (σήμερα Πρωτοκκλήσι), Κάγιατζικ (σήμερα Κυριακή) και Γενήκιοϊ (;) που κατοικούνταν από 250 οικογένειες. Για τους κατοίκους αυτών των χωριών έκανε συνεννοήσεις με το Μητροπολίτη Διδυμοτείχου ώστε να επανέλθουν και αυτοί στην Ορθοδοξία.

          Ο Κουρουκαφάσης είχε πείσει τότε και δυο χωριά της επαρχίας Λιτίτζης να προσέλθουν στον Ουνιτισμό, εγκαθιστώντας μάλιστα και Ουνίτη ιερέα. 

          Ο Δόσκος υποψιάζονταν ότι πίσω από τις δραστηριότητες αυτές, κρύβονταν το γαλλικό προξενείο της Αδριανούπολης.

 *Η Αδριανούπολη

Η ανάκλησή του στην υπηρεσία

          Η απόλυση του  Αναστάσιου Δόσκου προκάλεσε δυσαναπλήρωτο κενό στη Θράκη.

          Το υπουργείο Εξωτερικών αντελήφθη τελικά τι ζημιά προκαλούσε η απομάκρυνσή του από την υπηρεσία και το 1865 ανακάλεσε την απόλυσή του και τον τοποθέτησε ξανά  πρόξενο στην Αδριανούπολη.

          Το 1868 μετατέθηκε στη Σμύρνη ως πρόξενος. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε ως γενικός πρόξενος στο Βουκουρέστι, από όπου μετατέθηκε με τον ίδιο βαθμό στο Βελιγράδι.

          Το 1881 τον βρήκε με τον τίτλο του Πολιτικού Πράκτορος στη Σόφια. Αποχώρησε από την διπλωματική υπηρεσία το 1882 φέροντας τον τίτλο του Γενικού Προξένου της Βέρνης. Κατά την εφημερίδα «Αιών» υπήρξε θύμα του κομματισμού.

          Ο Αναστάσιος Δόσκος σε όλες τις θέσεις στις οποίες υπηρέτησε έδειξε σπάνιες ικανότητες. Οι πολυσέλιδες εκθέσεις τις οποίες τακτικά έστελνε στο υπουργείο Εξωτερικών, είναι γεμάτες με πληροφορίες για τη ζωή του υπόδουλου Ελληνισμού και κρίσεις για τις τοπικές εξελίξεις, που μαρτυρούν διορατικότητα.

          Οι διάφορες κυβερνήσεις τον είχαν τιμήσει με παράσημα. Μεταξύ άλλων είχε τιμηθεί με το παράσημο των Ανωτέρων Ταξιαρχών, της Αυστρίας και της Βουλγαρίας, το Οσμανιέ τετάρτης τάξεως της Τουρκίας κ.λπ. Η Ελληνική κυβέρνηση τον είχε τιμήσει με το Χρυσό Σταυρό.

*Η είδηση του θανάτου του Δόσκου, στην εφημερίδα "Αιών".

          «Ο μακαρίτης διεκρίνετο επί αβρότητι τρόπων, επί φιλοπατρία, επί φιλοπονία και άκρα φιλοπατρία, πανταχού δεν όπου ήτο διωρισμένος προσεπάθησε να αντιπροσωπεύση την Κυβέρνησίν του μετά πολλής φιλοτιμίας» έγραψε η «Ακρόπολις» όταν αναγγέλθηκε ο θάνατός του.

          Τα τελευταία χρόνια ζούσε σε μεγάλη φτώχεια, συντηρούμενος μόνο από την γλίσχρα σύνταξή του, μετά από υπηρεσία σχεδόν μισού αιώνα, τεκμήριο αλάθητο «της τιμιότητας και της αφιλοκερδείας του» όπως έγραψε ο «Αιών», όταν πέθανε.

          Η κηδεία του έγινε από τον ιερό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου. Παρέστησαν μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Αθηναίων Τιμολέων Φιλήμων, διπλωμάτες και δικαστικοί, Μακεδόνες σπουδαστές και πολλοί άλλοι. Ο Αναστάσιος Δόσκος, ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Μια διμοιρία στρατού απέδωσε τις κεκανονισμένες τιμές, γιατί ο μεταστάς είχε τιμηθεί με παράσημα διαφόρων κρατών. 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

-Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών

-Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

-Τύπος εποχής