Εμφύλιος Πόλεμος: Αίμα και μάχες στο Διδυμότειχο το 1948

*Η πολυγραφημένη εφημερίδα των ανταρτών του Έβρου "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ"

 *Άγνωστες εξιστορήσεις

από τις μάχες του Εμφυλίου

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

         Την νύχτα της 30^ης προς 31^η Μαρτίου 1948, βλήματα πυροβολικού, έσκιζαν τη νυχτερινή ησυχία του Διδυμοτείχου και έκαναν τους κατοίκους του να τρέχουν αλλόφρονες προς τα πρόχειρα καταφύγια, που είχαν στα υπόγεια των σπιτιών τους. Οι καιροί ήταν ανήσυχοι. Ο Εμφύλιος κορυφώνονταν και το αίμα έρρεε ασταμάτητα και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.

         Ήταν μια ακόμα επίθεση των αριστερών ανταρτών, στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, καθώς τα πάθη αναρρίπιζαν τις φλόγες της αδελφοκτόνας σύγκρουσης, που βαθμιαία αλλά αιματηρά, περιορίζονταν στη Βόρεια Ελλάδα. Με βάση τα στοιχεία που έχουν διασωθεί στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, γνωρίζουμε σήμερα, ότι δύναμη των ανταρτών, που είχε υπολογισθεί τότε στους σχεδόν 300, πραγματοποιούσε εκείνο το ανοιξιάτικο βραδινό, επίθεση εναντίον του Διδυμοτείχου. Ένας μάλιστα από τους αντάρτες που παραδόθηκε στις δυνάμεις του στρατού, είχε πει, πως υπολόγιζε τους επιτιθέμενους σε περισσότερους των 250.

         Επρόκειτο για το ΙV συγκρότημα των ανταρτικών δυνάμεων της περιοχής υπό τον καπετάνιο Μεσσηνέζη, δυνάμεως 70 περίπου ατόμων. Υπήρχε επίσης ένας λόχος του ΙΙΙ συγκροτήματος υπό τον καπετάνιο ονόματι Δραπέτη, δυνάμεως 30- 40 ατόμων που ήταν ειδικευμένοι ως Σαμποτέρ. Συμμετείχε ακόμα το ΙΙ συγκρότημα δυνάμεως 160 ανταρτών υπό τον καπετάν Γαρέφη. Οι επιτιθέμενοι είχαν επίσης ένα πυροβόλο, που το εξυπηρετούσαν περίπου 15 άνδρες.

"Πολλαπλασιάστε τους βομβαρδισμούς στο Διδυμότειχο..." 

προτρέπει η εφημερίδα των ανταρτών

         Μέσα στο Διδυμότειχο, υπήρχε το εναπομένον υπόλοιπο 40 εθνοφυλάκων, δηλαδή ένας λόχος και μία διμοιρία περίπου. Η δύναμη αυτή ήταν κατανεμημένη στα φυλάκια εξωτερικής γραμμής άμυνας της πόλης. Στα φυλάκια αυτά, πρέπει να συνυπολογισθούν και δύο φυλάκια της σιδηροδρομικής γεφύρας (η λεγόμενη φράγκικη γέφυρα) δυνάμεως μιας διμοιρίας. Υπήρχαν ακόμα 40 επιστρατευμένοι πολίτες (Μ.Α.Δ.) τέσσερα τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού τύπου Κάρριερς, και ένα όχημα τύπου Σκάουτ. Το οικείο τάγμα δεν διέθετε καμιά εφεδρεία. Η ταξιαρχία, διέθετε τα προαναφερθέντα τεθωρακισμένα και 40 Μ.Α.Δ. 

          Η επίθεση με τις βολές του πυροβόλου των ανταρτών άρχισε από τις 10.10΄ το βράδυ. Το πυροβόλο των ανταρτών τύπου 7,5 ΣΚΟΝΤΑ ήταν ταγμένο στη θέση Τζαμπάζ Τεπές περίπου 3,5 χιλμ. έξω από την πόλη. Η βολή του πυροβόλου εξακολούθησε μέχρι τις 3 το πρωί! Πρέπει να ρίχτηκαν εναντίον του Διδυμοτείχου 275 βλήματα, όπως κατέθεσε ο παραδοθείς αντάρτης, ο οποίος ήταν ημιονηγός και μετέφερε βλήματα την νύχτα εκείνη. Άλλωστε όταν έληξε η μάχη και αποχώρησαν οι αντάρτες στη θέση που ήταν ταγμένο το πυροβόλο περισυνελέγησαν περί τα 250 πώματα βλημάτων. 

        Όλα τα βλήματα έπεσαν στα δυτικά (περιοχή Ταμπακιά κυρίως) και νοτιοδυτικά της πόλης στο ύψος περίπου των εξωτερικών φυλακίων. Στη διάρκεια της εμφύλιας σύρραξης, περιμετρικά στα αστικά κέντρα είχαν κτισθεί πέτρινα πολυβολεία για άμυνα, με στενές θυρίδες και οπτική επαφή μεταξύ τους

         Η φοβερή εκείνη βραδιά είχε όμως και άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις για την πόλη του Διδυμοτείχου.

         Τρεις ομάδες σαμποτέρ δυνάμεως 40 ανδρών εν συνόλω, εισχώρησαν αθέατοι στην παρυφή της πόλης εκμεταλλευόμενοι την πρώτη σύγχυση, αμέσως μόλις άρχισε η βολή του κανονιού. Οι δύο ομάδες, εισέδυσαν από τη βόρεια και τη βορειοανατολική παρυφή της πόλης από ένα διάκενο, που σχηματίσθηκε όταν άνδρες των Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου (Μ.Α.Υ.) εγκατέλειψαν το πολυβολείο τους. Η τρίτη ομάδα που είχε διασπασθεί σε μικροομάδες των 4-5 ανδρών περίπου επεχείρησε να εισδύσει από την βορειοανατολική πλευρά της πόλης και τον σιδηροδρομικό σταθμό.

*Δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" για μια από τις επιθέσεις ανταρτών εναντίον του Διδυμοτείχου

         Τα γεγονότα εκείνη τη νύχτα εξελίχθηκαν ως ακολούθως βάσει των στρατιωτικών αναφορών της εποχής εκείνης:

        Η μικροομάδα που επιχείρησε να διεισδύσει από τον σιδηροδρομικό σταθμό έγινε αντιληπτή αμέσως και αντιμετωπίσθηκε με επιτυχώς με πυρά. Αποχώρησε μετά από ανταλλαγή ριπών και πυροβολισμών.

        Την ίδια ώρα περιήλθε στην Ταξιαρχία η πληροφορία ότι άλλη μικροομάδα 4-5 ανδρών επιχείρησε διείσδυση από τα βορειοανατολικά.

         Διατάχθηκε αμέσως ο διοικητής του τάγματος αντισυνταγματάρχης Πολίτης και με ένα όχημα Κάρριερ και μια ομάδα ανδρών Μ.Α.Δ. να ερευνήσει προς την κατεύθυνση εκείνη, μέχρι του σιδηροδρομικού σταθμού. Ανέφερε όμως ότι ουδείς αντάρτης είχε διεισδύσει, προσέξτε πάντως, ότι με βάση την αναφορά του ταξιάρχου Ρογκόπουλου ο Πολίτης «διατελών υπό την επήρειαν του ούζου» κατά το σωζόμενο έγγραφο «εδέησε κατόπιν προσωπικής μου διαπιστώσεως να αναληφθή αντεπίθεσις διά του ως άνω τμήματος και να επιτευχθή η εκδίωξις των συμμοριτών εγκαίρως»!!!

         Οι άλλες δύο ομάδες που εισέδυσαν αθέατες στη βόρεια και βορειοδυτική παρυφή της πόλης, από το διάκενο του εγκαταλειφθέντος πολυβολείου από τους άνδρες των Μ.Α.Υ. άρχισαν να στρατολογούν άτομα, για να τα πάρουν στο βουνό να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους.

         Ο διοικητής του 40 Τάγματος Εθνοφυλακής, διατάχθηκε με τα οχήματα Κάρριερς να κινηθεί προς την κατεύθυνση εκείνη για να εκδιώξει τους επιτιθέμενους σε συνεργασία με άλλες δυνάμεις που δρούσαν σε εκείνη την περιοχή.

         Εδώ όμως συνέβη το ακατανόητο, κατά την επίσημη αναφορά του ταξίαρχου. Ο διοικητής του 40 Τ.Ε. αφού κινήθηκε σε μικράν απόσταση από το  Στρατηγείο της Ταξιαρχίας, σταμάτησε και διέταξε το προσωπικό των Κάρριερς να αναλάβει άλλη αποστολή «εγκαταλείψας τα Μηχανοκίνητα άνευ προσωπικού»!!! Έτσι δεν κατέστη δυνατό να χρησιμοποιηθούν αμέσως και με αποτελεσματικό τρόπο τα τεθωρακισμένα οχήματα.

         Τελικά με προσωπική επέμβαση του ταξιάρχου, ανασυγκροτήθηκαν τα Κάρριερς υπό τον Διοικητή τους. Ακολούθησαν οδομαχίες και έτσι διεκόπη η περαιτέρω διείσδυση και εκδιώχθηκαν οι αντάρτες, βαλλόμενοι από τα μηχανοκίνητα και από τους άνδρες των εξωτερικών φυλακίων.

         Εκείνη τη νύχτα τραυματίσθηκαν ελαφρά τρεις άνδρες των ΜΑΔ. Ένας ακόμα τραυματίσθηκε βαριά και ελαφρά δύο άτομα από τον άμαχο πληθυσμό.

         Οι αντάρτες είχαν πέντε τραυματίες από τους οποίους οι δύο υπέκυψαν στα τραύματά τους και τελικά ενταφιάσθηκαν στην περιοχή του χωριού Μαυροκκλήσι. Στρατολογήθηκαν όμως εκείνη τη νύχτα 43 άνδρες και 7 γυναίκες μεταξύ των οποίων αρκετοί ήταν αριστερών φρονημάτων.

         Υπήρξαν συμπεράσματα από την επίθεση εκείνη; Ναι, υπήρξαν και περιλαμβάνονται στην έκθεση του ταξίαρχου Ρογκόπουλου. Ιδού:

         «(α) -Ανεπαρκεστάτη η δύναμις ενός Λόχου μόνον, διά την άμυναν της πόλεως, εχούσης τοσαύτην έκτασιν κατόπιν της λόγω της εποχής ελαττώσεως των υδάτων του φυσικού κωλύματος Κιζίλ Ντερέ (πρόκειται για τον Ερυθροπόταμο).

Απαιτούνται τουλάχιστον 2 Λόχοι.

         (β) -Αισθητή η έλλειψις στρατιωτικού τμήματος ως εφεδρεία, δυναμένου να συνεργασθή με τα Κάρριερς εις τον αγώνα εντός κατωκημένων τόπων.

               -Οι χρησιμοποιηθέντες ΜΑΔ ενώ είναι καλοί, εις τον ανταρτικόν αγώνα εκτός των πόλεων, λόγω ελλείψεως συνοχής και πειθαρχίας δεν κρίνονται κατάλληλοι διά τοιούτου είδους αγώνα. Επί πλέον πολλοί τούτων διετέλουν εν μέθη.

         (γ)  -Εκ της εν γένει στάσεως των ανδρών του Μ.Α.Υ. κατά την νύκτα της προσβολής, κατεδείχθη ότι ουδεμία επίβλεψις της Διοικήσεως του Τάγματος είχεν ασκηθή επί των ανδρών τούτων.

          -Εις δύο εκ των φυλακίων τα επανδρώμενα υπό ανδρών Μ.Α.Υ., παρετηρήθη ευθύς άμα τη εκδηλώσει της συμμοριακής προσβολής τελεία εγκατάλειψις των πολυβολείων και διαρροή των ανδρών εις το εσωτερικόν της πόλεως.

         (δ) -Είναι αισθητή η έλλειψις πυρ/κού δι’ ου να καθίσταται δυνατή η αντίδρασις κατά του εχθρικού πυρ/κού, τεταγμένου εις απόστασιν 3.600 μ. και όλμων βαλλόντων την πόλιν.

         6.   Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ:

         (α) Εξαίρεται η παρατηρηθείσα πειθαρχία πυρός υπό των φυλακίων άτινα τότε έβαλον οσάκις υπήρχε λόγος.

         (β) -Ελήφθησαν άπαντα τα ενδεικνυόμενα μέτρα επί των παρατηρηθεισών εν γένει παραλείψεων και σφαλμάτων, εις τρόπον ώστε να αποφευχθή διείσδυσις συμμοριτών εις την πόλιν».

         (γ)  -Ανάγκη υπάρξεως φιλίου πυρ/κού διά την άμεσον εξουδετέρωσιν του εχθρικού τοιούτου άμα τη εκδηλώσει του».

         Ο ταξίαρχος Γεώργιος Ρογκόπουλος, σκοτώθηκε λίγο αργότερα, στις 10 Αυγούστου, πατώντας νάρκη που είχε τοποθετήσει ο αντάρτης Καμπαρντίνας έξω από το Διδυμότειχο προς το πλαϊνό χωριό Κουφόβουνο. Σήμερα, ένα μνημείο στην νότια είσοδο της πόλης, υπενθυμίζει τον άδοξο θάνατό του.

         Το Διδυμότειχο και η περιοχή του υπέστη αρκετές επιθέσεις στην διάρκεια του εμφυλίου και έγιναν αιματηρές μάχες. Η μάχη που προαναφέραμε έχει ως πηγή των περιγραφών, έγγραφα του εθνικού στρατού.

         Τώρα, θα περιγράψουμε μια άλλη δραστηριότητα, στην επαρχία Διδυμοτείχου με στοιχεία που βασίζονται στην πλευρά των ανταρτών.

         Το Αρχηγείο Έβρου των ανταρτών, εξέδιδε και πολυγραφημένη εφημερίδα με τίτλο «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ». Στο φύλλο της 5^ης Ιουλίου 1948 μας πληροφορεί ότι στις 30 Ιουνίου το πυροβολικό των ανταρτών έριξε 90 βλήματα εναντίον του Διδυμοτείχου το οποίο χαρακτηρίζει «εχθρικό στόχο». Όλα αυτά κάτω από τον τίτλο «ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ ΜΑΧΕΤΑΙ ΚΑΙ Ο ΕΒΡΟΣ». Τα ανταρτικά τμήματα, που συμμετείχαν στην επιχείρηση αυτή, καταδιώχθηκαν από τον στρατό από δύο κατευθύνσεις. Μία από το Διδυμότειχο και μία από την Μάνδρα. Η δύναμη από το Διδυμότειχο κινήθηκε με τεθωρακισμένα οχήματα Κάρριερς, στον άξονα των χωριών Κυανή και Βρυσικά με σκοπό να καταλάβει την οχυρή τοποθεσία Ζιντάν Τεπέ.

*Η μάχη του Ζιντάν Τεπέ σε εφημερίδα των ανταρτών

         Όταν οι στρατιώτες ήρθαν σε επαφή με τους αντάρτες άρχισε σφοδρή μάχη γύρω στη 1 το μεσημέρι. Οι αντάρτες χτυπούσαν με όλμους και πυροβολικό. Κατόρθωσαν μάλιστα να τρέψουν σε φυγή τους φαντάρους. Και έγραψαν στην εφημερίδα πως, οι ιππείς εγκατέλειψαν τα άλογα και τα φορτία και κρύφτηκαν σε χαράδρες. Αιχμαλώτισαν ένα στρατιώτη και ένα εθνοφρουρό. Πήραν ως λάφυρα ένα εγγλέζικο όπλο και 10 ταινίες οπλοπολυβόλου Μπρεν, δύο ολμάκια αμερικάνικα, 5.000 εγγλέζικες σφαίρες, σέλλες αλόγων κ.λπ.

         Στη μάχη αυτή πήραν μέρος και «γυναίκες προ σοδειάς».

         Την ίδια μέρα στο χωριό Κυανή απελευθερώθηκαν 10 γυναικόπαιδα από το χωριό Κουφόβουνο, που είχαν συγκεντρωθεί εκεί την προηγουμένη, για να μεταφερθούν στο Διδυμότειχο, μακριά δηλαδή από τα πεδία των μαχών της υπαίθρου. Ανατινάχθηκε και ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο, που έρχονταν με ενισχύσεις από το Διδυμότειχο προς την Κυανή.

*Δημοσίευμα της εφημερίδας των ανταρτών "ΑΡΜΑΤΩΜΕΝΗ ΘΡΑΚΗ"

Μια εκδικητική εκτέλεση

         Μια φοβερή εκτέλεση έγινε στις 10 Αυγούστου 1948 στο Κουφόβουνο. Κατά την «ΑΡΜΑΤΩΜΕΝΗ ΘΡΑΚΗ» ο ελεύθερος σκοπευτής Καμπαρντίνας εκτέλεσε το Χαράλαμπο Γκιαουρούδη, οπλίτη της ΕΣΑ, που το ΚΚΕ θεωρούσε πώς συμμετείχε στην ομάδα η οποία το Μάρτιο του 1947  είχε εκτελέσει στη Θεσσαλονίκη τον Γιάννη Ζεύγο, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Κόμματος.

         Κατά την WikiPedia, «για το φιλοκυβερνητικό Τύπο επρόκειτο για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» στους κόλπους της Αριστεράς ενώ για τον «Ριζοσπάστη» ήταν έγκλημα των «μοναρχοφασιστών». Στις 3 Απριλίου 1947, ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε γράμμα του Νίκου Σιδηρόπουλου, πρώην κομμουνιστή και τροφίμου στο Μπούλκες, που συμμετείχε στη δολοφονία του Ζέβγου, σύμφωνα με τον οποίο η δολοφονία οργανώθηκε από την ΕΣΑ και το Α2 του Γ' Σώματος Στρατού υπό την εποπτεία του Υπουργού Δημόσιας Τάξης Ναπολέοντος Ζέρβα, αρχηγού του ΕΔΕΣ κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η δολοφονία του Ζέβγου εντασσόταν κατά το Σιδηρόπουλο σε ένα ευρύτερο σχέδιο που περιελάμβανε και τις δολοφονίες των Γιάννη Πασαλίδη και Αλέξανδρου Σακελλαρόπουλου, ο οποίος αργότερα έγινε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Ο Χρήστος Βλάχος καταδικάστηκε το 1948 σε φυλάκιση δύο ετών. Δραπέτευσε όμως από τη φυλακή και κατέφυγε στην Αργεντινή. Επέστρεψε στην Ελλάδα πολλά χρόνια αργότερα και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 20 Σεπτεμβρίου του 1981, ενώ ήταν τρόφιμος στο ψυχιατρείο της Λέρου υποστήριξε ότι δούλευε για την ελληνική και τη συμμαχική αντικατασκοπία και σκότωσε το Ζέβγο εκτελώντας σχετική εντολή των ανωτέρων του».

Οι νάρκες… κυνηγούν ταξιάρχους!!!

         Στις 21 Αυγούστου τραυματίσθηκε από έκρηξη νάρκης στην περιοχή Διδυμοτείχου ο ταξίαρχος Αργυρόπουλος, ο οποίος είχε διαδεχθεί τον ταξίαρχο Ρογκόπουλο, που όπως είδαμε έχασε τη ζωή και αυτός από νάρκη. Μαζί με τον Αργυρόπουλο τραυματίσθηκαν και άλλοι τρείς αξιωματικοί, σκοτώθηκαν έξι στρατιώτες και τραυματίσθηκαν δεκαπέντε.

         Τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου οι αντάρτες επιτέθηκαν εναντίον του Δελήτιου (σήμερα Ευγενικό) και έκαψαν τρία σπίτια και άλλα δύο στο διπλανό Ελαφοχώρι. Από έκρηξη νάρκης εξάλλου σκοτώθηκαν τρείς (ο ένας αξιωματικός) και τραυματίσθηκαν έξι.

         Στις 4 Σεπτεμβρίου, κατά τον Τύπο των ανταρτών στον τομέα Διδυμοτείχου βλήθηκε ένα αεροπλάνο με αντιαεροπορική βολή.

         Μια από τις ειδήσεις που δεν επαληθεύτηκε εκ των υστέρων αλλά είχε προβληθεί στην αντάρτικη εφημερίδα «ΑΡΜΑΤΩΜΕΝΗ ΘΡΑΚΗ» έλεγε πως στις 16 Σεπτεμβρίου στασίασαν οι στρατιώτες του 559 Τάγματος Πεζικού στο Διδυμότειχο, όταν θέλησαν να τους στείλουν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Στην εξέγερση αυτή τραυματίσθηκαν- δήθεν- τέσσερις φαντάροι, και το Τάγμα μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη.  

          Αργότερα στις 9 Οκτωβρίου 1948 ελεύθεροι σκοπευτές χτύπησαν φυλάκιο στο Διδυμότειχο και κατόρθωσαν να διεισδύσουν μέσα στην πόλη όπου σκόρπισαν διαφωτιστικό υλικό ενώ ένας αντάρτης με τηλεβόα εκφωνούσε προπαγανδιστικά συνθήματα για τους κατοίκους και τους στρατιώτες.

          Τα γεγονότα αυτά δεν αποτελούν πλήρη εξιστόρηση της δραματικής εκείνης περιόδου για την Ελλάδα. Είναι ερανίσματα και αφορούν μια περιορισμένη περιοχή, το Διδυμότειχο. Στα χρόνια του Εμφυλίου, ολόκληρη η Ελλάδα δοκιμάστηκε άγρια. Δοκιμάστηκαν άγρια και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Χύθηκε αίμα ελληνικό…

          Γι’ αυτό, ας είναι μέριμνα όλων μας: Ποτέ ξανά εμφύλιος….  

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Τα στοιχεία προέρχονται:

-Από τα ΑΡΧΕΙΑ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1944-1949) Έκδοση Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, 1998.

-Από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας.

-Από τον ημερήσιο Τύπο.