Ο ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΚΑΙ Η ΘΡΑΚΗ

*Αναμνηστικό μετάλιο με την μορφή του Χαρίλαου Τρικούπη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

         Ο μεγάλος πολιτικός Χαρίλαος Τρικούπης, που πολύ νωρίτερα από τους πολιτικούς του 20ου αιώνα είχε διαβλέψει την ανάγκη της Βαλκανικής συνεννόησης, είχε δώσει βάρος μέσω της εξωτερικής του πολιτικής στη σημασία για τον Ελληνισμό, της Μακεδονίας και της Θράκης, που τότε ήταν υπόδουλες στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Είχε δε την άποψη, ότι πρέπει να είναι συνεχής και αδιάσπαστη η ελληνική κυριαρχία στα παράλια του Αιγαίου.

          Μια σφαιρική επισκόπηση της πολιτικής του αυτής, διατυπωμένη με λιτότητα, σαφήνεια  και ακρίβεια, υπάρχει στην εφημερίδα «Εμπρός» της Αθήνας με ημερομηνία 17 Νοεμβρίου 1913.



Γράφει συγκεκριμένα η εφημερίδα:

          «Άπασα η παραλία η Μακεδονική και η Θρακική μέχρι Ελλησπόντου και εντεύθεν μέχρι Βοσπόρου εν συνεχή και αδιακόπω σειρά μετά ακτίνος μεσογειακής ικανής να περιφρουρήσει την παραλίαν ήσαν και είναι να μένωσιν διά παντός Ελληνικά. Αυτό ήν το αναλλοίωτον πρόγραμμα του Χ. Τρικούπη…».

          Απλή μελέτη του χάρτη της περιοχής, δείχνει ότι κατά ένα μεγάλο μέρος, εκπληρώθηκε εκείνη η πολιτική ενόραση του Τρικούπη πολύ αργότερα. Αν μάλιστα δεν επήρχετο η καταστροφή του 1922 η παραλία όλη μέχρι το Βόσπορο, θα ήταν ελληνική…

          Οι Θρακιώτες όμως, που ζούσαν στην ελεύθερη Ελλάδα, φαίνεται πως ήταν σχεδόν μαζικά οπαδοί του Τρικούπη.

          Η «Νέα Εφημερίς» με ημερομηνία 27 Απριλίου 1892, που ήταν προεκλογική περίοδος, με τον Τρικούπη αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, γράφει ότι «Οι Θράκες Αθηνών και Πειραιώς» συγκεντρώθηκαν στο δημαρχιακό κατάστημα και μετέβησαν εν σώματι στην οικία του Χαρ. Τρικούπη, που ήταν στη σημερινή οδό Ακαδημίας και τον προσφώνησε ο ιατρός Κυριακίδης, αναγγέλλοντας ότι οι Θρακιώτες θα ψηφίσουν το συνδυασμό του στις εκλογές της 3^ης Μαΐου 1892.

*Ο Χαρίλαος Τρικούπης

          Σε ένα άλλο ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πατρίς» της 9^ης Μαΐου 1892 περιγράφεται η μεγάλη συγκέντρωση που έγινε στην Αθήνα για να γιορτασθεί η εκλογική νίκη του Τρικούπη. Στην περιγραφή αναφέρεται, ότι στην συγκέντρωση μετείχαν και εκπρόσωποι των αλύτρωτων Ελλήνων. Ειδικότερα αναφέρεται:

          «Οι Κρήτες, οι Μακεδόνες, οι Ηπειρώται, οι Θράκες, οι Σάμιοι, οι Κύπριοι, οι Ψαριανοί, έφερον ίδια εμβλήματα και απήρτιζαν συμπαγείς ομάδας».

          Ίσως όμως δεν είναι γνωστό, ότι ο Χαρ. Τρικούπης εκτιμούσε την ποιότητα των καπνών της Θράκης και ιδιαίτερα τα καπνά της Ξάνθης, τα οποία πάντοτε φημίζονταν για το άρωμά τους,

          Η «Εφημερίς» της 2ας Σεπτεμβρίου 1888 γράφει για το θέμα αυτό:

          «Η κυβέρνησις επιθυμούσα να προαγάγει την εν Ελλάδι καλλιέργειαν του καπνού παρήγγειλεν εις Θράκην όπως της αποσταλώσι οι σπόροι αυτοί εκ Ξάνθης. Οι σπόροι ούτοι αφικόμενοι προχθές παρεδόθησαν εις το υπουργείον των Εσωτερικών, το οποίον αποστέλλει εξ αυτών αρκετόν ποσόν προς εκάστην Νομαρχίαν του κράτους, συνοδεύον την αποστολήν δι’ εγκυκλίου, δι’ ης παραγγέλλει αυτοίς να διανείμωσιν τους σπόρους τούτους δια των δημάρχων εις τους καλλιεργητάς του καπνού».

          Την εποχή εκείνη ο Χαρ. Τρικούπης ήταν πρωθυπουργός και προσωρινά και υπουργός Εσωτερικών.

*Καρτ ποστάλ εποχής με τον Χαρίλαο Τρικούπη 

          Ο Τρικούπης γνώριζε από πρώτο χέρι την άγρια καθημερινότητα που βίωναν οι Έλληνες της Θράκης. Το 1877, ως υπουργός Εξωτερικών είχε πάρει αναφορές προξένων, που περιέγραφαν με μαύρα χρώματα την κατάσταση των υπόδουλων.

          Δραματική εικόνα των αυθαιρεσιών των Τούρκων σχημάτισε στις 8 Σεπτεμβρίου 1877 όταν έλαβε από την Καλλίπολη την αναφορά του πρόξενου Π. Τζαννέτου[1], ο οποίος του έγραφε:

          «Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω ότι αι εκ μέρους των Οθωμανών προς τους Έλληνας κακοποιήσεις δυστυχώς ου μόνον εξακολουθούσιν αλλά και επιτείνονται. Προ 4 ημερών στυγερόν κακούργημα έλαβε χώραν ημίσειαν ώραν μακράν της πόλεώς μας. 10 εργάται Έλληνες ελθόντες με πλοιάριον εκ Ραιδεστού, επαρχία ήτις υπεχρεώθη να προσφέρη 30.000 εργάτας δια την επισκευήν των οχυρωμάτων (Σ.Σ. ενόψει της απειλούμενης καθόδου των Ρώσων) μετέβησαν εις τι μαγειρείον δια να γευθώσιν. Όταν εισήλθον κατά κακήν τύχην ενυπήρχον εκείσε και 4 Οθωμανοί, ων ο εις χωροφύλαξ, οίτινες εν ευθυμία όντες ηνόχλουν δια κακοήθων χειρονομιών τους δύο μεταξύ αυτών ευρισκομένους νέους, ους οι λοιποί ηναγκάσθησαν να φυγαδεύσωσιν, αιτία ήτις εξηρέθισεν τόσον πολύ τους Οθωμανούς ώστε ώμοσαν την εκδίκησιν, ήτις δεν εβράδυνε να επέλθη. Διότι οι εργάται λαβόντες το εσπέρας την προς τα οχυρώματα διεύθυνσιν υπεχρεώθησαν να διανυκτερεύσωσιν ένθα όδευον, διότι ηγνόουν την οδόν. Ως η νυξ επήρχετο πλέον μετ’ ολίγον παρουσιάσθησαν ενώπιόν των, διότι τους παρηκολούθουν, οι 4 Οθωμανοί με ρόπαλα εις τας χείρας των και εστάθησαν ειπόντες αυτοίς, ότι όστις ήθελε κινηθεί θα θανατωθεί. Είς όμως φαίνεται γενναιότερος των άλλων ηθέλησεν να ανθιστεί, αλλά παραχρήμα τω επετέθησαν δια ροπάλων και άφησαν ημιθανή. Τούτο ειδόντες οι λοιποί κατελήφθησαν υπό φόβου και υπήκουσαν εις την πρόσκλησιν παραδόσαντες όσα χρήματα έφερον μεθ’ εαυτών. Τέλος αφού απεγύμνωσαν τους πάντας παρέλαβον κατά μόνας τους δύο νέους, δεκαοκταετείς την ηλικίαν τυγχάνοντας και ενήργησαν επ’ αυτών παρά φύσιν ασέλγειαν. Την πρωίαν επανακάμψαντες οι παθόντες αφηγήθησαν το δυστύχημά των εις τον εκ Ραιδεστού αντιπρόσωπον και διαμένοντα ενταύθα Λαζίδην μεθ’ ού διευθύνθησαν παρά τη επιτοπίω αρχή ίνα αναφερθώσιν. Μόλις όμως είχον εξέλθει της οικίας συνήντησαν τον ένα εκ των κακούργων όν κατήγγειλον εις τον πλησίον αστυνομικόν σταθμόν, οπόθεν μετέβησαν δύο χωροφύλακες προς σύλληψιν ήν όμως δεν κατόρθωσαν, διότι ο κακούργος ξιφουλκήσας επετέθη κατ’ αυτών, ώστε εδέησε να προσέλθωσιν και 3 άλλοι χωροφύλακες τη συνδρομή ών κατορθώθη η σύλληψις.

          Η υπόθεσις τη επιμόνω αιτήσει του Λαζίδου παρεπέμφθη εις την ανάκρισιν, αλλά φοβούμαι ότι όχι μόνον ο κατηγορούμενος θ’ απαλλαγεί  καθ’ ότι είναι Χριστιανοί οι παθόντες, αλλ’ επί τέλους θα ζητήσει την υπόληψίν του, ίνα τιμωρηθώσιν οι παθόντες ως δυσφημήσαντες αυτόν».

*Πορτρέτο του Τρικούπη

          Ο Τρικούπης μεταξύ άλλων, με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου 1877,  είχε πάρει και μια άλλη αναφορά του πρόξενου της Καλλίπολης. Ο Π. Τζαννέτος, του έγραφε:

          «Εξοχώτατε, μετά την αποσταλείσαν τη ημετέρα εξοχότητι από 3 Αυγούστου και υπ’ αριθμ. 292 αναφοράν μου, η αυτή πάντοτε επικρατεί απελπιστική κατάστασις, εν τοις υπό την δικαιοδοσίαν μου μέρεσιν, υφ’ όλας τας επόψεις».

          Ο Χ. Τρικούπης, που διετέλεσε την εποχή εκείνη υπουργός Εξωτερικών από 26 Μαίου 1877 έως 11 Ιανουαρίου 1878 ήταν παραλήπτης και μιας άλλης αναφοράς, που έδειχνε ανάγλυφα την άγρια καθημερινότητα της ζωής στην υπόδουλη Θράκη.

          Συγκεκριμένα ο Έλληνας υποπρόξενος της Καβάλας Αρ. Παπαδόπουλος[2] ενημέρωνε στις 5 Νοεμβρίου 1877 με την υπ’ αριθμ. 488 αναφορά του, τον πρόξενο στη Θεσσαλονίκη για όσα συνέβαιναν στην περιοχή του, γράφοντας:

          «Την 25 λήξαντος μηνός μεταβάς εις Γκιουμουρτζίναν ο παρεπιδημών εν Ξάνθη υπήκοος Έλλην, Χρήστος Δημητρίου προ; αγοράν γεννημάτων (Σ.Σ. δημητριακών) συνελήφθη εντός της αγοράς υπό των ζαπτιέδων του Διοικητηρίου και κακοποιούμενος παρ’ αυτών μετεφέρθη εις τας φυλακάς λόγω ότι  εναντίον της περί απαγορεύσεως εξαγωγής γεννημάτων διαταγής της Κυβερνήσεως προέβη εις αγοράν γεννημάτων. Εντός δε των φυλακών αφού προηγουμένως εδάρη   ανηλεώς τη διαταγή του άραβος εκείσε Μοιράρχου εληστεύθη υπό των ιδίων χωροφυλάκων αφαιρέσαντες όσα μεθ’ εαυτού έφερε χρήματα 5.000 περίπου γρόσια εις διάφορα νομίσματα, είτε δε απεπέμφθη εκείθεν νύκτωρ ίνα μη την επιούσαν καταγγείλη τα γινόμενα τηλεγραφικώς προς το Υ. Προξενείον, όστις φθάσας εις Ξάνθην ανήγγειλε ταύτα πάντα προς τον εκείσε Προξενικόν Πράκτορα.

          Επίσης έτερός τις Βασίλειος ονόματι μεταβάς εξ Αθηνών εκείσε προς αγοράν φασολίων και καρύων φορών ευρωπαϊκήν ενδυμασίαν και πίλον συνελήφθη υπό της Τοπικής Αρχής όπως αποπεμφθή εκείθεν, δήθεν ως κατάσκοπος, ούτινος αφού εν μέση αγορά έσχισαν τον πίλον και επέθηκαν επί της κεφαλής αυτού ρυπαρόν φέσιον εκράτησαν και τούτον εις τα φυλακάς του Διοικητηρίου επί δύο ημέρας και δείραντες ανηλεώς απέπεμψαν εκείθεν νύκτωρ».

          Οι Θρακιώτες βίωναν ακατάπαυστα την άγρια καθημερινότητα, που τους επέβαλε η Οθωμανική δεσποτεία.     

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

---

[1] ΙΑΥΕ 1877 φάκ. αακ, Β1

[2] ΙΑΥΕ 1877 φάκ. 4,1