Μια σπάνια καραμανλήδικη εφημερίδα του 1872 στην βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ

*Η σπάνια καραμανλήδικη έκδοση της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Καλά νέα για τους μελετητές και τους ερευνητές της ιστορίας και ειδικότερα της Καππαδοκικής ιστορίας, από το Μορφωτικό  Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ).

Συγκεκριμένα ανακοινώθηκε, ότι η καραμανλίδικη και ιδιαίτερα σπάνια εφημερίδα «Αγγελιαφόρος» βρίσκεται μεταξύ των εφημερίδων της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» που ξεκίνησαν να καταλογογραφούνται από τις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου.

Ο «Αγγελιαφόρος» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1872 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γραμμένος στα καραμανλήδικα‒ γραφική απόδοση της τουρκικής γλώσσας αλλά με το ελληνικό αλφάβητο. Δηλαδή όλες οι λέξεις είναι τουρκικές, αλλά γράφονται με ελληνικά γράμματα.  Στη Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ υπάρχουν δύο τόμοι με φύλλα του, που χρονολογούνται κατά την περίοδο 1875, ο πρώτος, και 1891-1896, ο δεύτερος. Ειδικότερα τα φύλλα του 1875 δεν εντοπίστηκαν, ούτε σε φυσική ούτε σε ψηφιοποιημένη μορφή, σε κάποια άλλη ελληνική βιβλιοθήκη.

Αναφορικά με την καταλογογράφηση των εφημερίδων και περιοδικών της Βιβλιοθήκης, το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΑ ανακοίνωσε ότι οι πρώτες 100 εγγραφές, ήδη έχουν αναρτηθεί στην ενότητα «Εφημερίδες και Περιοδικά» (https://www.vivliothikiesiea.gr/efimerides/) της ιστοσελίδας της Βιβλιοθήκης. Τα εν λόγω έντυπα, του 19ου αιώνα, κατανέμονται σχηματικά σε τρεις χρονικές περιόδους: την προεπαναστατική (μέχρι και το 1820), την επαναστατική (1821-1828) και την μετεπαναστατική (μετά το 1831).

*Τα "Ελληνικά Χρονικά" της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ

Φύλλα του «Ελληνικού Τηλέγραφου» (1815-16) και του περιοδικού «Λόγιος Ερμής» (1816-1820) βρίσκονται ανάμεσα στα έντυπα της πρώτης περιόδου. Τα «Ελληνικά Χρονικά» των ετών 1824-1826 και η «Γενική Εφημερίς» της Ελλάδος του 1828 καταχωρίζονται στη δεύτερη, ενώ στην τρίτη συναντά κανείς εφημερίδες και περιοδικά, όπως η «Αθηνά» (1832-1854), η «Αλήθεια» (1872-1874), «Εφημερίς» του Δημήτρη Κορομηλά (1873-1900), το «Εθνικόν Πνεύμα» (1877-1882), η «Κλειώ» (1887-1892) κ.ά.

Ο κατάλογος με τις εφημερίδες και τα περιοδικά (https://www.vivliothikiesiea.gr/efimerides/) είναι αναρτημένος στη ιστοσελίδα της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ και θα ενημερώνεται τακτικά, περιλαμβάνοντας όλες τις νέες εγγραφές. Για το σύνολο του καταλογογραφημένου υλικού, συμπεριλαμβανομένων των βιβλίων της Βιβλιοθήκης, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κάνουν αναζήτηση στον ηλεκτρονικό κατάλογο (https://esiealibrary.openabekt.gr/).

*Καραμανλήδικο βιβλίο για το Άγιον Όρος από το Ψηφιακό Αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών

Τι είναι τα Καραμανλήδικα

 

Πολλές φορές διερωτώνται κυρίως άτομα της νέας γενιάς, τι είναι αυτά τα καραμανλίδικα;

Βασικά πρόκειται για γραφή της τουρκικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες την εποχή μάλιστα που δεν είχε διαμορφωθεί η νέα τουρκική γραφή με λατινικούς χαρακτήρες. Οι Τούρκοι ως γνωστόν προ του Μουσταφά Κεμάλ, χρησιμοποιούσαν την αραβική γραφή.. Τα καραμανλήδικα τα χρησιμοποιούσαν τουρκόφωνοι ορθόδοξοι χριστιανοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυρίως στις ανατολικές επαρχίες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι αποκαλούνταν Καραμανλήδες, εξ ού και η ονομασία αυτής της διαλέκτου και γραφής.

Εξαιτίας των βίαιων εξισλαμισμών που σημειώνονταν ακόμα και ως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα στη Μικρά Ασία, ένα μέρος των Ελλήνων, λησμόνησαν τη μητρική τους γλώσσα και χρησιμοποιούσαν την Τουρκική. Ένας περιορισμένος αριθμός Ελλήνων που βρίσκονταν σε περιοχές μακριά από τα παράλια και από μεγάλα αστικά κέντρα Κωνσταντινούπολη, Αδριανούπολη, Σμύρνη κ.λπ.), αφομοιώθηκαν γλωσσικά από τους Οθωμανούς, αλλά κατάφεραν να διατηρήσουν τη συνείδηση της θρησκευτικής και φυλετικής τους ελληνικής αυτοτέλειας.

Η λέξη καραμανλήδικα ετυμολογείται από την περιοχή της Καραμανίας, η οποία στην υστεροβυζαντινή εποχή, αποτελούσε ανεξάρτητο κράτος, το λεγόμενο εμιράτο του Καραμάν (Karaman benlik) που ιδρύθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα και εξελίχθηκε σε ένα από τα ισχυρότερα μεταξύ των ανεξάρτητων κρατιδίων της Μικράς Ασίας. Ιδρυτής του φέρεται ο Τουρκομάνος φύλαρχος Καραμάν Ιμπν Μουσά Σούφι.

*Η έκδοση του "Γεροστάθη" στα καραμανλήδικα 

από το Ψηφιακό Αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών

Από το 1718 έως το 1929

 

Η καραμανλίδικη γραφή εμφανίσθηκε το 1718 και είχε ευρεία αποδοχή από τους κατοίκους της περιοχής, ώστε να διατηρηθεί επί δύο αιώνες.

Η ιδιότυπη αυτή γραφή ονομάσθηκε καραμανλήδικη γραφή. Την αναγνώρισε το Οθωμανικό κράτος στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων των λεγόμενων Τανζιμάτ και έδωσε την άδεια αρχικά να κυκλοφορήσει το Τουρκοελληνικό Λεξικό από τον Ι. Χλωρό την 28η Σαφέρ 1313 Έτος Εγίρας- (1895 μ.Χ.). Η παραγωγή εκδόσεων στα καραμανλήδικα σταμάτησε το 1925, με την ανταλλαγή πληθυσμών.

Ιστορικά το πρώτο γνωστό έντυπο καραμανλήδικο κείμενο εκδόθηκε το 1718 και το τελευταίο το 1929, ενώ στα καραμανλήδικα γράφτηκε ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα σε τουρκική γλώσσα, το 1871-72, από τον δάσκαλο και δημοσιογράφο Ευαγγελινό Μισαηλίδη. Στα Καραμανλήδικα εκδόθηκαν πολλές φορές και τα Ευαγγέλια.

Αξιόλογη συλλογή καραμανλήδικων βιβλίων διαθέτει το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας μας, η Ακαδημία Αθηνών. Βιβλία ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος όπως π.χ. ο περίφημος Αγαθάγγελος, του Αδριανουπολίτη μοναχού Αγαθάγγελου Πολυείδη, ο οποίος διατύπωνε προφητείες οι οποίες θέρμαιναν τις ελπίδες του αλύτρωτου ελληνικού γένους, με τίτλο «Άγκυρα Μητροπολουτού Αζίζ Πεδεριμίζ Κλημέντος βε Αζίζ Ρεφικί Αγαθάγγελος».  Υπάρχει επίσης ο Γεροστάθης του Λέοντος Μελά. Σημαντικό βιβλίο για την εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων με τίτλο «Γεροστάθης: γιάνι τζοτζουκλούκ κεμαλετιμίν βουκουατλερί». Υπάρχουν επίσης πολλά θρησκευτικά βιβλία όπως το «Αμαρτωλών Σωτηρία: γιάνε κιουναχκιαρλαρήν Χελάς ληγή ταπίρ όλουνμους Κιτάπτιρ κι», το «Αι Κυριακαί του Έτους : γιάνι Σενενίν χερ Κυριακησινδέ Οκουνάν Ευαγγέλιονουν Ιζαχατή Ιτζούν : φυλλάδιον 1» και πολλά άλλα.

Καραμανλήδικα έντυπα, υπάρχουν και σε πολλές άλλες βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Ανακοίνωση του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, 8/12/2023

*Wikipedia