Μια άγνωστη ιστορία γλωσσικής τρέλας στο Ιμπρίκ Τεπέ Ανατολικής Θράκης, το 1909!

*Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Ακρόπολις" του 1909

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Πώς μπορεί να μπλέξει κανείς όταν έχει να αντιμετωπίσει ένα καχύποπτο αστυνομικό της Τουρκίας του 1909 και ένα κακό διερμηνέα, που δεν γνωρίζει καλά Ελληνικά… Μια ιστορία καθημερινής τρέλας στη μακρινή αλύτρωτη Θράκη.

               Το γεγονός που θα αφηγηθούμε, είχε αφετηρία το Ιμπρίκ Τεπέ, ελληνικό χωριό με αρβανιτόφωνους κατοίκους στην περιφέρεια της διοίκηση του Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα). Συνέβη στα μέσα Ιουνίου 1909.

               Συγκεκριμένα ο δάσκαλος Ευστάθιος Παπακωνσταντίνου με καταγωγή από την Αγαθούπολη επρόκειτο να αποχωρήσει από το Ιμπρίκ Τεπέ για την Κωνσταντινούπολη. Έστειλε τις αποσκευές του  στον γνωστό του Αθανάσιο Αθηνοδώρου για να φροντίσει αυτός να τις στείλει στην Κωνσταντινούπολη. Έγραψε και μια επιστολή προς το φίλο του, η οποία είχε ένα υστερόγραφο, που έγραφε:

               «Εάν τι πλείον δώσητε του ενός μετζηδιέ τον οποίον σας στέλλω δια τα έξοδα της αποστολής των αποσκευών, γράψατέ μου υπό την ανωτέρω διεύθυνσιν εν Κων/πόλει και σας τα στέλλω».

               Η αθώα αυτή επιστολή, έπεσε- άγνωστο πώς- στα χέρια της Αστυνομίας του νεοτουρκικού καθεστώτος και με την ασχετοσύνη του μεταφραστή, συνετέλεσε στην άμεση σύλληψη του δασκάλου.

               Συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) με αστυνομική συνοδεία και από εκεί στο Ουζούν Κιοπρού, όπου υπήρχε το… σώμα του εγκλήματος!!!

               Ο ατυχής δάσκαλος μετά από σειρά περιπετειών οδηγήθηκε στην εκατόνταρχο (γιούζμπαση) της Αστυνομίας του Ουζούν Κιοπρού και υποβλήθηκε σε ανάκριση, αλλά κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο δεν προέκυψε. Τι συνέβη;

               Ο δυστυχής Παπακωνσταντίνου είχε κατηγορηθεί ως μέλος της Εθνικής Εταιρείας που δρούσε στην Ελλάδα!!! Οι Τούρκοι καχύποπτοι όντες έβλεπαν την Εθνική Εταιρεία ως συνωμοτούσα εναντίον τους.

Η Εθνική Εταιρεία ήταν ελληνική μυστική οργάνωση,  που δημιουργήθηκε στην Αθήνα τον Μάιο του 1894,  κυρίως από στρατιωτικούς. Τότε απευθυνόμενη προς τους Έλληνες «εν ονόματι του Θεού και της Πατρίδος» παρουσίαζε ως κύριο σκοπό της, την «αναζωπύρωση του εθνικού φρονήματος,  επαγρύπνηση επί των συμφερόντων των δούλων Ελλήνων» και την «προπαρασκευή της απελευθερώσεως αυτών δια πάσης θυσίας».

Και ενώ υψώνονταν απειλητικό τείχος γύρω από τον άτυχο δάσκαλο, το ζήτημα διευκρινίσθηκε, όταν ο Παπακωνσταντίνου έφτασε ενώπιον του τοπικού δικαστηρίου με βαριές κατηγορίες. Κατηγορήθηκε ως μέλος τους Εθνικής Εταιρείας, βάσει του περιεχομένου της επιστολής, που συνόδευε τις αποσκευές του. Και οδηγήθηκε στο δικαστήριο του Ουζούν Κιοπρού για να δώσει εξηγήσεις, ποιο ήταν το «πλοίον» (γκεμί στην τουρκική γλώσσα) και ποια ήταν η «ανωτέρα διεύθυνσις» στην Κωνσταντινούπολη την οποία υπαινίσσονταν το υστερόγραφο της επιστολής.

Ο φουκαράς ο δάσκαλος τα είχε χάσει. Όταν όμως στο δικαστήριο του επέδειξαν την επιστολή του, παρατήρησε ότι με κόκκινο μολύβι είχαν υπογραμμισθεί οι λέξεις «πλείον» και «ανωτέρω διεύθυνσιν», που είχαν ξεσηκώσει τις υποψίες των Τούρκων αστυνομικών. Τότε κατάλαβε πώς και γιατί έμπλεξε. Και εξήγησε στο δικαστήριο, ότι άλλο πράμα είναι το «πλείον» και άλλο το «πλοίον» όπως και η «ανωτέρα διεύθυνσις» με το «ανωτέρω διεύθυνσιν»!!!

Τελικά ο Παπακωνσταντίνου μετά από μια τριήμερη ταλαιπωρία αφέθηκε ελεύθερος αφού του δηλώθηκε ότι έγινε λάθος. Του έθεσαν όμως ως όρο να φύγει το γρηγορότερο από την πόλη, πράγμα που έκανε αμέσως και αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη…

Το περιστατικό αυτό διέσωσε το 1909 η εφημερίδα «Ακρόπολις» του Βλάσση Γαβριηλίδη.

*Η καμπάνα του Ιμπρίκ Τεπέ, όταν μεταφέρθηκε από την Κυψέλη Ξάνθης στο Τυχερό Έβρου (Από το e-evros.gr)

Το Ιμπρίκ Τεπέ

 

Το Ιμπρίκ Τεπέ, ελληνικό χωριό στα νότια του Εργίνη ποταμού, στην Ανατολική Θράκη, είχε αρβανοτόφωνους κατοίκους ελληνικής συνείδησης, όπως και του διπλανού χωριού Σουλτάνκιοϊ. Το Σουλτάνκιοϊ ονομάζονταν στα αρβανίτικα Μπιθκούκι και στα ελληνικά Λείβηθρο και το Ιμπρίκ Τεπέ στα αρβανίτικα Κιουτέζα και στα ελληνικά Ίμβρασος.

Οι κάτοικοι του Σουλτάνκιοϊ και του Ιμπρίκ Τεπέ μετά την βίαιη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922, διαβαίνοντας τον ποταμό Έβρο, εγκαταστάθηκαν στα χωριά Τυχερό, Τάρσιο, Φέρες, Πέπλος, Γεμιστή, Κήποι Έβρου, στην Κυψέλη Ξάνθης κ.α.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το 2022 με την συμπλήρωση 100 χρόνων, από την εκδίωξή τους, μεταφέρθηκε στο Τυχερό η καμπάνα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Ιμπρίκ Τεπέ, η οποία διασώζεται στην Κυψέλη Ξάνθης. Η καμπάνα είχε τοποθετηθεί το 1876 στο Ιμπρίκ Τεπέ, από όπου κατάγεται το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων του Τυχερού και της Κυψέλης.

Οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης προέρχονται από την Βόρεια Ήπειρο και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κορυτσάς και της Κολώνιας. Κύρια κοιτίδα τους είναι το Βιθκούκι και δευτερευόντως η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ και η μητρική τους γλώσσα ήταν μια διάλεκτος της νότιας τοσκικής αλβανικής γλώσσας.

Οι κάτοικοι των αρβανιτόφωνων χωριών της Θράκης προήλθαν από μετακινήσεις πληθυσμών που έκαμναν οι Τούρκοι για διάφορους λόγους. Στα τέλη του 16ου αιώνα κατά πάσα πιθανότητα το 1566, στο πλαίσιο της εποικιστικής πολιτικής που εφαρμόστηκε από τον Σουλτάνο Σελίμ Β’ (1566-1574), χιλιάδες Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου μετακινήθηκαν βίαια στην Ανατολική Θράκη, η οποία ήταν έρημη λόγω των συνεχών πολέμων και των μολυσματικών ασθενειών. Τότε συντελέστηκε το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα των Αρβανιτών, οι οποίοι εποίκισαν τη βόρεια Ανατολική Θράκη, όπου και εργάστηκαν στην ανέγερση του περίφημου τζαμιού «Σελιμιέ» της Αδριανουπόλεως, γιατί εκτός των άλλων ήταν και περίφημοι τεχνίτες στην κατεργασία της πέτρας.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης