Η άγρια λεηλασία της Βιζύης από συμμορίες Κιρκασίων ληστών (Ιανουάριος 1878)

*Κιρκάσιοι. Πίνακας του Πολωνού ζωγράφου Alfred Von Wierusz Kowalski

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Οι Κιρκάσιοι, γνωστοί και ως Τσερκέζοι,  υπήρξαν μια από τη μεγαλύτερες πληγές της  Θράκης διαχρονικά. Και άλλοτε σε αυτό το ιστολόγιο  αναφερθήκαμε στην κακοποιό δράση τους ειδικότερα κατά τον 19ο αιώνα. Ως φυλή, ήταν αυτόχθονες στην ανατολική παρευξείνια περιοχή από τις νότιες ακτές της Αζοφικής έως την πεδιάδα του Κουμπάν στο ΒΔ Καύκασο. Είχαν ασπασθεί τον Μωαμεθανισμό.

Οι σχέσεις τους με τους Ρώσους ήταν πάντα προβληματικές και το γεγονός αυτό οδήγησε σε μεγάλες μετοικεσίες Τσερκέζων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ιδίως κατά τον 19ο αιώνα.          

Η παρουσία τους στα Βαλκάνια και την Τουρκία, υπήρξε παράγοντας αστάθειας. 

*Οι πολεμοχαρείς Τσερκέζοι. Πίνακας του Πολωνού ζωγράφου Alfred Von Wierusz Kowalski

Φυλή πολεμοχαρής, επιδόθηκε σε ληστείες και άλλες αγριότητες.  Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1878 έδωσε ευκαιρία στους διάσπαρτους Κιρκάσιους να οργανωθούν σε συμμορίες και να καταληστεύσουν τις περιοχές που εγκατέλειπαν οι Οθωμανοί, προ του επελαύνοντος ρωσικού στρατού.

 Όταν οι Ρώσοι έφτασαν σχεδόν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης, με την επέμβαση και των ευρωπαϊκών δυνάμεων, υπεγράφη η γνωστή συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Όμως, καίτοι είχε υπογραφεί το πρωτόκολλο των προκαταρκτικών όρων της ειρήνης  και της ανακωχής, η Θράκη στέναζε και κάτω από την νέα Κατοχή και τον ανατέλλοντα βουλγαρικό εθνικισμό αλλά και κάτω από την ληστρική δράση των Κιρκάσιων ληστών.

Μια από τις θρακικές πόλεις που δοκιμάστηκε κατά τρόπο άγριο ήταν και η πατρίδα του Γεώργιου Βιζυηνού, η Βιζύη. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, με ημερομηνία 22 Ιανουαρίου 1878  είχε διαβιβασθεί  έκθεση του Μητροπολίτη Βιζύης Κωνστάντιου, η οποία απεστάλη  στην Υψηλή Πύλη με «πατριαρχικόν τακρίριον» λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης. (Τακρίριον είναι η διακοίνωση). Προηγουμένως ο μητροπολίτης Κωνστάντιος, που είχε καταφύγει στη Μήδεια, είχε τηλεγραφήσει τρείς φορές στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ζητώντας να μεσολαβήσει στην Υψηλή Πύλη, ώστε να σταλεί στρατός να προστατέψει τον κόσμο από τους ληστές.

*Βιζύη: Βυζαντινός ναός, που μετετράπη σε τζαμί

 

Η εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης «Βυζαντίς» υπογράμμισε σε σχετικό δημοσίευμά της: «Καθήκον είναι νομίζομεν της Αυτοκρατορικής Κυβερνήσεως να διατάξει την άμεσον σύλληψιν των αγρίων τούτων όντων και την παραδειγματικήν τιμωρίαν των». Τους αποκαλούσε «θηρία»!!!

Σύμφωνα με  τα στοιχεία της έκθεσης εκείνης, μετά την αναχώρηση από την περιοχή του στρατιωτικού διοικητή Μεχμέτ Αλή Πασά, του καϊμακάμη (έπαρχου) του καδή (δικαστή) και των Οθωμανών κατοίκων στις 12 Ιανουαρίου 1878, Κιρκάσιοι «βασιβοζούκοι και ζεϊμπέκαι» μπήκαν στη Βιζύη και την λεηλάτησαν άγρια, χωρίς να εξαιρεθεί ούτε η Μητρόπολη της πόλης.

        Οι χριστιανοί κάτοικοι αλλόφρονες πήραν τα βουνά για να σωθούν. Πολλοί όμως δολοφονήθηκαν. Ανάμεσά τους και τρεις ιερείς. Οι ληστές μετά τη Βιζύη, σκόρπισαν στα γύρω χωριά  Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ιωάννης, Πινακά, Τζακλί, Καβάκι, Σεράι, Γιόβαλι , Μαγκριώτισα, Ασμπουγά, Τσιζίκιοϊ, Αχμέτ Μπεή, Μεσσινίν, Τσιφλίκιοϊ, Τζόγρα κ.ά. και επιδόθηκαν σε λεηλασίες και φόνους. Και όταν τελείωναν το έργο τους αυτό έβαζαν φωτιά και πυρπολούσαν τα χωριά. Πολλές γυναίκες ατιμάσθηκαν. Πολλά κορίτσια, τα άρπαξαν και όταν οι γονείς ορισμένων κοριτσιών δέχτηκαν να πληρώσουν λύτρα για να τα απελευθερώσουν, οι Κιρκάσιοι έπαιρναν τα λύτρα, αλλά σκότωναν επί τόπου τους γονείς!!! 

*Το αρχαίο θέατρο της Βιζύης

 

Κατά την έκθεση 6.000 άμαξες γεμάτες λάφυρα και κορίτσια έφυγαν από την περιοχή. Επίσης έχασαν τη ζωή τους στη Βιζύη 300 άτομα, ενώ άλλοι 800 που είχαν κρυφτεί σε σπηλιά, κάηκαν ζωντανοί, όταν οι Κιρκάσιοι  έβαλαν φωτιά.

Ένα πραγματικό ολοκαύτωμα συνέβη εκεί, με τους ατυχείς κατοίκους του χωριού Άγιος Γεώργιος. Περίπου 800 και πλέον άτομα, κατέφυγαν σε μια σπηλιά στην τοποθεσία Καρά Ντερέ. Οι Κιρκάσιοι ανακάλυψαν το κρησφύγετό τους, αλλά δεν μπορούσαν να συλλάβουν τους έγκλειστους Χριστιανούς επειδή εκείνοι αντιστέκονταν σθεναρά. Η εφημερίδα «Παλιγγενεσία» των Αθηνών την 1η  Φεβρουαρίου 1878, δημοσιεύει μια συνταρακτική ανταπόκριση, σύμφωνα με την οποία οι Κιρκάσιοι κατέφυγαν σε ένα πανούργο και βάρβαρο τέχνασμα. Άνοιξαν με μοχλούς τρύπες στο θόλο της σπηλιάς και έριξαν μέσα θειάφι και πίσσα. Μετά άρχισαν να πυροβολούν. Το μίγμα πήρε φωτιά και οι ατυχείς Χριστιανοί πέθαναν από ασφυξία. Γλίτωσαν μόνο 18 άτομα.

 

*Οθωμανικό γραμματόσημο, σφραγισμένο στη Βιζύη

 

Τα θύματα των φόνων, έκειντο άταφα στους δρόμους της Βιζύης και των χωριών.

        «Η επαρχία μου θέλει μεταβληθεί εις αληθή ερημίαν» τόνιζε ο Κωνστάντιος και κατέληγε: «Ο Θεός βοηθός ημίν».                 

Ταυτόχρονα με το Πατριαρχείο το θέμα έφεραν στην Οθωμανική Βουλή, ελληνικής καταγωγής βουλευτές.                 

Ο Συμεωνάκης εφέντης, βουλευτής Ικονίου, κατήγγειλε μεταξύ άλλων, ότι οι Κιρκάσιοι εκτός των φόνων που διέπραξαν, απήγαγαν και 600 κορίτσια και έκαψαν 800 άτομα, που είχαν καταφύγει σε μια σπηλιά. Πρόκειται για το ολοκαύτωμα που προαναφέραμε.                        Όταν ο Οθωμανός πρόεδρος της Βουλής ζήτησε να μην τεθεί εκείνη τη μέρα το ζήτημα αυτό, ο βουλευτής Τενέδου Βασιλάκης εφέντης, αντιτάχθηκε και κατέθεσε πρόταση για να γίνει συζήτηση, ενώ ένας βουλευτής της Σμύρνης κατέθεσε σε μετάφραση την έκθεση του Πατριαρχείου. Μοιραία έγινε συζήτηση και πολλοί Μουσουλμάνοι βουλευτές  από τη Θεσσαλονίκη, την Αδριανούπολη, το Χαλέπι και άλλες περιοχές αμφισβήτησαν την έκθεση του Πατριαρχείου και ισχυρίσθηκαν ότι τα γεγονότα αυτά, οφείλονται σε ραδιουργίες των Ρώσων και σε Βουλγάρους, που είχαν μεταμφιεσθεί σε Κιρκάσιους. Προκλήθηκε αναστάτωση και δύο Έλληνες βουλευτές αποχώρησαν διαμαρτυρόμενοι.           

«Είναι λυπηρόν ότι οι μουσουλμάνοι βουλευτές επιμένουσιν όπως παραστήσωσιν τους Κιρκασίους αθώους ως περιστεράς» έγραψε η εφημερίδα «Βυζαντίς» στις 31 Ιανουαρίου 1878. Επίσης στις 7 Φεβρουαρίου 1878 η αθηναϊκή «Εφημερίς» του Δημητρίου Κορομηλά σχολίασε τη στάση των Μουσουλμάνων βουλευτών τονίζοντας ότι: «Δεν εδίστασαν να εγερθώσι συνήγοροι του βδελυροτέρου σκυλολογίου αρκεί ότι τούτο ανήκει εις το Ισλάμ».          

Πάντως τα κλεμμένα των της Βιζύης και των χωριών, έφτασαν και στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι Κιρκάσιοι τα πουλούσαν στα παζάρια. Και σημειώθηκαν τότε και ιλαροταγικά περιστατικά. Όπως όταν κάποιος ληστής πούλησε ένα μύλο του καφέ αντί 15 γροσίων. Όταν όμως ο αγοραστής θέλησε να δει ότι λειτουργεί  ο μύλος του καφέ, τον άνοιξε και τότε διαπιστώθηκε ότι ήταν γεμάτος με κρυμμένα μαργαριτάρια!!! Και φυσικά ο Τσερκέζος πωλητής τον άρπαξε και εξαφανίσθηκε. Σε μια άλλη περίπτωση ο ληστής κουβάλησε ένα τόπι μεταξωτό ύφασμα για την κατασκευή γυναικείων υποκαμίσων. Συμφώνησε να το πουλήσει αντί ενός 20γρόσου χαρτονομίσματος σε μια γυναίκα. Όταν όμως η γυναίκα άρχισε να ξετυλίγει το τόπι για να δει πώς είναι το ύφασμα παραμέσα, έπεσαν κάτω ένα περιδέραιο με χρυσά φλουριά και άλλες 400 λίρες. Φυσικά ο ληστής το άρπαξε και εξαφανίσθηκε κλέβοντας και το 20γροσο χαρτονόμισμα, που του είχε δώσει αρχικά η γυναίκα.              

Από τις επιθέσεις των αδηφάγων και αιμοβόρων Κιρκάσιων γλύτωσε η γειτονική Μήδεια, καίτοι έγιναν τρεις επιθέσεις εναντίον της. Οι κάτοικοι με δική τους πρωτοβουλία οπλίσθηκαν και οργάνωσαν την αυτοάμυνα της πόλης τους, που τη φρουρούσαν νύχτα- μέρα.

Οι ειδήσεις για τις θηριωδίες αυτές έκαναν θλιβερή εντύπωση. Λίγες μέρες αργότερα η «Εφημερίς» του Κορομηλά έγραψε ότι κάποιος φτωχός πολίτης, ο δικαστικός κλητήρας Ν.Γ. Λάσκαρις κάτοχος «ενός ταλλήρου του Όθωνος, το μόνον όπερ είχε εν τω θυλακίω του φυλαγμένον προ πολλού» το έστειλε στην κυβέρνηση και ζητούσε να κατασκευασθούν 5 έως 10 εικόνες των θυμάτων του σπηλαίου όπου έγινε το ολοκαύτωμα αλλά και των θυμάτων άλλων σφαγών στην Κρήτη, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και αλλού «υπό Κιρκασίων ζεϊμπέκων και γκέκηδων» και να σταλούν αυτές οι εικόνες «αντί μέλιτος του Υμηττού και νημάτων των κλωστηρίων του Πειραιώς εις την παγκόσμιον έκθεσιν των Παρισίων και να τοποθετητώσιν εκεί προς θέαν του πεπολιτισμένου κόσμου της Ευρώπης».

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης