Όταν ο Άρης συνάντησε τον Ζέρβα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ   https://www.kathimerini.gr/1067933/gallery/politismos/vivlio/otan-o-arhs-synanthse-ton-zerva

*Στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ, αρχές του 1944. Από αριστερά προς τα δεξιά: Κώστας Δεσποτόπουλος, ταγματάρχης Τζέραλντ Κ. Γουάινς, Άρης Βελουχιώτης, Κρις Γούντχαουζ, στρατηγός Σαράφης.

Ο Κρις Γούντχαουζ είναι γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, ειδικά στους φιλίστορες. Για την ακρίβεια, είναι μια μάλλον θρυλική μορφή, άρρηκτα συνδεδεμένη με την Εθνική Αντίσταση, και ιδίως την επιχείρηση στον Γοργοπόταμο.

Στην αυτοβιογραφία του, «Μια ζωή γεμάτη τόλμη. Από τον Γοργοπόταμο στο Ιράν και το Βρετανικό Κοινοβούλιο», που κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, ουσιαστικά το μισό βιβλίο είναι αφιερωμένο στην Ελλάδα, την οποία προσέγγισε αρχικά μέσα από τις σπουδές του στην κλασική φιλολογία, αλλά που γνώρισε ως μάχιμος σαμποτέρ στα βουνά της. Όμως οι ελληνικές αναφορές δεν σταματούν εδώ: εξαιρετικά ενδιαφέρουσες είναι, π.χ., οι σελίδες οι αφιερωμένες στην Κύπρο και στη δικτατορία. Η συναρπαστική αυτή εξιστόρηση αφορά και άλλες διεθνείς κρίσεις, όπως τη συμμετοχή του στο πραξικόπημα για την ανατροπή του Μοσαντέκ στο Ιράν το 1953.

 Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει ένα απόσπασμα αντλημένο από την περιγραφή της πρώτης συνάντησης του Γούντχαουζ με τον Άρη Βελουχιώτη στα ελληνικά βουνά.

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

«Το βράδυ της δεύτερης μέρας της πορείας, στις 13 Νοεμβρίου (1942), φτάσαμε στο εύπορο χωριό της Βίνιανης. Ένας μετανάστης που είχε επιστρέψει από την Αμερική, ζούσε σε ένα σπίτι που ήταν διάσημο επειδή διέθετε λουτρό, το δεύτερο τέτοιο σπίτι που θα συναντούσα στα χωριά της Πίνδου. Περάσαμε εκεί τη νύχτα μαζί του, αλλά δεν αξιωθήκαμε να κάνουμε ένα μπάνιο. Κατά τη διάρκεια της βραδιάς, μάθαμε ότι ο Άρης απείχε λίγες ώρες από εμάς και κατευθυνόταν προς το μέρος μας.

Την είδηση αυτή την είδα με καλό μάτι, αλλά, προς μεγάλη μου έκπληξη, ο Ζέρβας φοβήθηκε ότι θα μας έκανε επίθεση. Ο Αμερικανός οικοδεσπότης μας με προειδοποίησε πολύ σοβαρά να αποφεύγω κάθε επαφή με τους κομμουνιστές διότι ήταν τρομεροί άνθρωποι. «Ναι, έτσι είναι», έλεγε ξανά και ξανά. «Ναι, έτσι είναι, τρομεροί άνθρωποι!» Παρά όμως αυτές τις προειδοποιήσεις, έστειλα κι άλλο σημείωμα στον Άρη, που το έγραψε άνθρωπος του Ζέρβα, ζητώντας του να έρθει να μας βρει. Νωρίς την επομένη, ο Άρης κατέφτασε στη Βίνιανη. Αυτός και ο Ζέρβας συναντήθηκαν για πρώτη φορά παρουσία μου, στο σπίτι του Αμερικανού, προς μεγάλη δυσφορία του τελευταίου. Οι άνδρες του Άρη έσερναν μαζί τους δύο αξιολύπητους Ιταλούς αιχμαλώτους, που ήξεραν ότι ήταν καταδικασμένοι. Οι άνδρες των δύο αντάρτικων ομάδων συγχρωτίστηκαν με πολλές επιφυλάξεις στην πλατεία του χωριού ενόσω εμείς οι τρεις συζητούσαμε.

Ο Άρης ήταν κοντός και μαυριδερός, με πυκνή μαύρη γενειάδα και λαμπερά, εύθυμα μάτια. Όπως και ο Ζέρβας, ήταν ντυμένος στο χακί, χωρίς διακριτικά, με βράκα και γκέτες. Έφερε επίσης δύο ζωστήρες γεμάτες φυσίγγια και ένα μεγάλο μαχαίρι περασμένο στη ζώνη του. Τόσο αυτός όσο και ο στενός του κύκλος φορούσαν κοζάκικους γούνινους σκούφους που έγιναν και το σήμα κατατεθέν τους.

*Φωτογραφία από το αυτοβιογραφικό βιβλίο, των εκδόσεων Παπαδόπουλος.

Μιλούσε γρήγορα, τονίζοντας ήπια τις λέξεις και ήταν πάντοτε ακριβής είτε μιλούσε φιλικά είτε εχθρικά. Εκείνη την ημέρα ήταν φιλικός. Μου είπε τι είχε κάνει με την ομάδα του Κουκ και τον ευχαρίστησα που τους υποδέχθηκε, χωρίς να αναφερθώ στο ότι καθυστέρησε να προσφέρει τη βοήθειά του. Τώρα ήταν πρόθυμος να ενώσει τις δυνάμεις του μαζί μας, ακόμα και να θέσει τους άνδρες του υπό τις διαταγές του Ζέρβα για τις ανάγκες της επιχείρησης. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν ήταν παρά στα λόγια μόνο, διότι όποια απόφαση και να έπαιρναν, τη συζητούσαν επί ίσοις όροις και την έπαιρναν από κοινού.

Μολονότι ήταν κομμουνιστής, ο Άρης ήταν ένας εξαιρετικά ανορθόδοξος κομμουνιστής. Δεν απέκρυψε, τουλάχιστον από τον Πυρομάγλου κι εμένα, το γεγονός ότι οι διαταγές που είχε από το ΕΑΜ δεν του επέτρεπαν να ενωθεί μαζί μας σε μια κατά μέτωπο επίθεση στον εχθρό. Είχε μαζί του έναν πολιτικό σύμβουλο, επίσης κομμουνιστή, που λεγόταν Τάσος Ελευθεριάς: επίσης Κρητικός, αλλά πολύ διαφορετικός από τους Κρητικούς του Ζέρβα, οι οποίοι τον έβλεπαν με καχυποψία. Οι άνδρες του Άρη έδειχναν με την πρώτη ματιά ότι ήταν σκληρότεροι και πιο αποφασισμένοι από εκείνους του Ζέρβα, ήταν επίσης και πολύ πιο πειθαρχημένοι. Έλεγαν πως ο Άρης είχε σκοτώσει ο ίδιος έναν από τους άνδρες του επειδή έκλεψε ένα κοτόπουλο. Αργότερα σκότωσε έναν αξιωματικό της αεροπορίας ο οποίος προσπάθησε να αφήσει τον ΕΛΑΣ και να πάει στον Ζέρβα. Για την ώρα όμως, όλα ήταν καλά στο ενωμένο στρατόπεδο.»