Το φημισμένο καφενείο «Ωραία Ελλάς»

*Η Αθήνα σε παλαιά καρτ ποστάλ

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

         Η «Ωραία Ελλάς» είναι ίσως το πιο φημισμένο ελληνικό καφενείο, αφού ο θρύλος του παραμένει ζωντανός έως σήμερα, 140 χρόνια μετά το κλείσιμό του. Το καφενείο όσο λειτουργούσε, κατέστη ένδοξο στην ελληνική κοινωνία. Το τέλος του όμως υπήρξε άδοξο, αφού ο ιδιοκτήτης του, το παραχώρησε σε εμπόρους, που πουλούσαν υφάσματα και άλλα γυναικεία είδη!!!

Tο καφενείο «Ωραία Ελλάς» στη γωνία των οδών Αιόλου και Ερμού, υπήρξε για σχεδόν σαράντα χρόνια,  το επίκεντρο της πολιτικής ζωής του νεόκοπου κράτους. Άρχισε να λειτουργεί από το 1839. Το άνοιξε ένας  Ιταλός, αλλά γνώρισε μεγάλες δόξες όταν το ανέλαβε ο Παναγής Βενετσάνος.

Παλαιοί αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, διπλωμάτες, δημοσιογράφοι, πολιτικοί και πάσης φύσεως παρατρεχάμενοί τους, αλλά και πάμπολλοι Αθηναίοι, σύχναζαν εκεί για να μάθουν τα νέα της ημέρας και τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά και να σχολιάσουν τα γεγονότα. Μαζί τους ποιητές, συγγραφείς αλλά και φοιτητές έδιναν ζωντάνια στην ατμόσφαιρα του καπνού των ναργιλέδων και των τσιμπουκιών.

*Η Αθήνα του 1879

Τουριστικός προορισμός…

Το καφενείο αυτό υπήρξε και φημισμένος… τουριστικός προορισμός για τους ξένους που επισκέπτονταν την Αθήνα. Μεταξύ άλλων, τον Απρίλιο του 1841 ο σπουδαίος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν επισκέπτεται την ελληνική πρωτεύουσα για να θαυμάσει τα μνημεία της και φυσικά, δεν παραλείπει να περάσει από την «Ωραία Ελλάδα» για την οποία έγραψε χαρακτηριστικά: «H Αθήνα έχει μερικά ελληνικά ή μάλλον τουρκικά καφενεία κι εκτός από αυτά ένα καινούργιο ιταλικό, τόσο μεγάλο και κομψό, που θα έκανε εντύπωση ακόμα και στο Aμβούργο και το Bερολίνο».

                Ήταν το πρώτο καφενείο μετά την εγκατάσταση της βασιλείας του Όθωνα, που απέκτησε φήμη και όνομα επί 40 χρόνια, δέσποζε σε σχέση με τα άλλα και επικράτησε όταν και άλλα καφενεία επιχείρησαν να το συναγωνισθούν. Κατά τις περιγραφές της εποχής, επειδή το καφενείο βρίσκονταν στο κέντρο της πρωτεύουσας «εκεί συνέρρεον από όλων των μερών της πόλεως οι ζητούντες αναψυχήν και οι επιθυμούντες να μάθωσι τα νεα της ημέρας. Εκεί συνήρχοντο και έμποροι και δικηγόροι και δικασταί και καθηγηταί και φοιτηταί και βουλευταί και γερουσιασταί και δημοσιογράφοι και υπάλληλοι στρατιωτικοί τε και πολιτικοί».

                Εκεί μαζεύονταν μετά από κάθε σπουδαία συζήτηση στη Βουλή, όσοι παρακολουθούσαν από τα θεωρεία, για να συνεχίσουν θα αφηγούνται τι συνέβη και τι αυτοί προτείνουν… που δεν τα πρότειναν οι πολιτικοί! Εκεί γίνονταν ομηρικοί καυγάδες όταν έπεφτε μια κυβέρνηση και ανέβαινε κάποια άλλη. Στο καφενείο αυτό, μετά τη Βουλή γίνονταν μια δεύτερη συζήτηση μεταξύ των πολιτών και εκεί διαμορφώνονταν ο πυρήνας της κοινής γνώμης για κάθε σημαντικό πολιτικό ή εθνικό γεγονός.

*Ο Όθων και η Αμαλία

Και πολιτικό βαρόμετρο η «Ωραία Ελλάς»…

                Η «Παλιγγενεσία» είχε γράψει ότι ο Όθων και η Αμαλία μετά από κάποια σπουδαία πολιτική  μεταβολή περνούσαν πεζοί από την οδό Αιόλου παρατηρώντας τη συμπεριφορά των θαμώνων της «Ωραίας Ελλάδος» για να έχουν ένα τεκμήριο της λαϊκής έγκρισης ή αποδοκιμασίας για τις συγκεκριμένες πράξεις τους. «Εάν ούτοι απεκαλύπτοντο και επευφήμουν τους βασιλείς, τούτο ήτο σημείον ότι η πράξις των επεδοκιμάσθη. Εάν τουναντίον το πλήθος έμενεν ακίνητον και σιωπηλόν, ήτο σημείον ότι η πράξις των δεν ευηρέστησε παντάπασι το κοινόν, ότι εν άλλαις λέξεσι η κοινή γνώμη δεν απεδέχθη ευμενώς τα γενόμενα».

                Κατά τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Όθωνος, πολλές φορές συνέβη να περάσει αυτός από την οδό Αιόλου και οι θαμώνες της «Ωραίας Ελλάδος» να μένουν ακίνητοι και άφωνοι, εντελώς αμέριμνοι. Το γεγονός αυτό διεδίδετο με ταχύτητα σε όλη την πόλη και όλοι πίστευαν ότι αυτό είναι κακός οιωνός για τα επερχόμενα γεγονότα.

                Συνέβαινε πολλές φορές να μαζεύονται εκεί πολιτικοί για να εξηγούν την πολιτική τους και να αναιρούν τις κατηγορίες που διατύπωναν οι πολίτες. Οι διάφοροι παρατρεχάμενοι των πολιτικών ξημεροβραδιάζονταν εκεί. «Ενίοτε μάλιστα αξέστων τινών υπουργών τα όργανα προέβαινον και εις μέσα ουχί τόσον ευγενή όπως φιμώσωσι τους αντιπολιτευομένους. Ενθυμούμεθα κάλλιστα- έγραφε η «Παλιγγενεσία»- ότι ημέραν τινά σμήνος αστυνομικών κλητήρων μεταμφιεσμένων είχεν εισέλθει εν τω καφενείω και δια των μαστίγων των εμαστίγουν βανδαλικώς και απέπεμπον γνωστούς τινάς επί τη κατά του υπουργείου καταφορά των».

*Εδώ ήταν η "Ωραία Ελλάς". Εικόνα από γαλλικά αρχεία

                Πολλοί μέσα σ’ αυτό το καφενείο γνώρισαν εφήμερη δόξα και απέκτησαν όνομα. Για παράδειγμα ανέφεραν οι παλαιοί χρονικογράφοι ένα φουστανελοφόρο, που γέρασε και καμπούριασε μέσα σ’ εκείνο το καφενείο εξηγώντας κάθε μέρα στους θαμώνες την πολιτική… όλων των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης και την διπλωματία τους.

                Κάποιος άλλος πελάτης του καφενείου «Ωραία Ελλάς» είχε μείνει στην ιστορία για τις αριστοφανικές βωμολοχίες του, αλλά και τη χρήση ομηρικών φράσεων μέσα σε ό,τι έλεγε με δυνατή φωνή.

                Άλλος πάλι ψηλός, με απροσδιόριστη ηλικία αγόρευε εν μέσω φιλονικιών, προσπαθώντας να πείσει τους παριστάμενους για την υπεροχή της Γαλλίας σε κάθε ζήτημα.

Φυσικά δεν έλειψαν και αντικαθεστωτικές εκδηλώσεις στο ονομαστό καφενείο με αποτέλεσμα το 1862, λίγο πριν από την έξωση του Όθωνα, οι αστυνομικές αρχές να το κλείσουν καθώς θεώρησαν μεταξύ άλλων ότι η «Ωραία Ελλάς» είχε εξελιχθεί σε λέσχη επαναστατών καρμπονάρων. Η αστυνομία θεωρούσε ότι ο χώρος εξελίχθηκε επικίνδυνα εξαιτίας των ιδεών που διακινούσαν αντιμοναρχικοί πελάτες, οι οποίοι επιπλέον έκαιγαν τα φύλλα της φιλοοθωνικής εφημερίδας «Ελπίς»...

*Η Αθήνα σε πίνακα του ζωγράφου Γιαλυνά

Η ώρα του… υφασματάδικου!

Μοιραία κάποτε έφτασε και το τέλος της λειτουργίας του διάσημου καφενείου. Όταν πλέον μετά από σαράντα χρόνια η «Ωραία Ελλάς» άρχισε να χάνει τη δόξα της και να βλέπει να συρρικνώνονται οι εισπράξεις της, ακολούθησε το μοιραίον… Πουλήθηκε το ακίνητο γιατί αυτό επέβαλε το συμφέρον του ιδιοκτήτη του. Το κλείσιμο της «Ωραίας Ελλάδας» προκάλεσε σημαντικές αντιδράσεις. Ο Τύπος της εποχής έκανε λόγο ακόμα και για  «βέβηλη» πράξη. Στη θέση του άνοιξε το καλοκαίρι του 1879 εμπορικό κατάστημα με γυναικεία είδη και «δαψίλεια αγαθών» για τις Αθηναίες.

                Την εποχή εκείνη η Αττική είχε 115.000 κατοίκους. Ο δήμος Αθηναίων είχε πληθυσμό 70.000 κατοίκων και ο δήμος Πειραιώς είχε πληθυσμό 22.000 κατοίκων, κατά την εφημερίδα «Κλειώ» της Τεργέστης.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης