Μια πρόβλεψη του Γεωργίου Α΄ για τη νύφη του Σοφία

*Η Βασίλισσα Σοφία της Ελλάδος

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η βασίλισσα Σοφία της Ελλάδος, υπήρξε πρόσωπο ιστορικά αμφιλεγόμενο και παρά το εκτεταμένο φιλανθρωπικό της έργο, η ιστορία της επισκιάστηκε από την ανάμιξη της σε καίρια γεγονότα του Εθνικού Διχασμού.

Η Σοφία, ήταν η σύζυγος του βασιλέως  Κωνσταντίνου Α΄ της Ελλάδας. Γεννήθηκε το 1870 ως πριγκίπισσα του Οίκου Χοεντζόλερν στο Πότσδαμ της Πρωσίας. Στις 27 Οκτωβρίου με το νέο ημερολόγιο, του 1889, παντρεύτηκε τον τότε Πρίγκιπα Διάδοχο της Ελλάδας Κωνσταντίνο και απέκτησαν έξι παιδιά. To 1891 ασπάσθηκε την Ορθοδοξία.

Η βασίλισσα Σοφία ήταν αδελφή του Γερμανού αυτοκράτορα Γουλιέλμου Β΄ γεγονός που την κατέστησε εύκολο πολιτικό στόχο, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του ελληνικού Εθνικού Διχασμού. Μοιραία, ακολούθησε τον σύζυγό της στην εξορία από το 1917 έως 1920 στην Ελβετία και μετά τη δεύτερη εκθρόνισή του, το 1922, στο Παλέρμο της Ιταλίας. Πέθανε από καρκίνο στη Φραγκφούρτη, στις 13 Ιανουαρίου 1932. Ετάφη στην Ιταλία και στις 17 Νοεμβρίου 1936 τα οστά της μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στο βασιλικό κοιμητήριο στο Τατόι.

Ως προσωπικότητα με θεσμικό ρόλο, συγκέντρωσε τα πυρά, τόσο του ίδιου του Ελευθέριου Βενιζέλου, όσο και των παραγόντων του κόμματος των Φιλελευθέρων. Πυρά που κορυφώθηκαν κυρίως το 1917, όταν η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα ήταν άκρως τεταμένη, ενώ ακολούθησε η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου.

*Ο Βασιλεύς Γεώργιος

Η πρόβλεψη του Γεωργίου Α΄ για τη νύφη του

Μια από τις χαρακτηριστικές επιθέσεις εναντίον της, έγινε από την εφημερίδα «Εστία» στις 24 Οκτωβρίου 1917 και αφορούσε μια πρόβλεψη (η εφημερίδα την χαρακτήρισε «προφητεία») του πεθερού της Σοφίας, βασιλέως Γεωργίου Α’ ο οποίος όπως είναι γνωστό δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1913 από τον αναρχικό Αλέξανδρο Σχινά.

Για την επίθεση κατά της Σοφίας, χρησιμοποιήθηκε μια επιστολή που εστάλη στην εφημερίδα με τα αρχικά Α.Ζ. Εξαιτίας του θορύβου που προκλήθηκε, δύο μέρες αργότερα η «Εστία» υπερασπιζόμενη την αυθεντικότητα της επιστολής, αλλά και την ακρίβεια των αποκαλύψεων διευκρίνισε ότι αυτή δεν προέρχονταν από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, όπως μπορούσε να υποθέσει κάποιος, λόγω της συμπτώσεως των αρχικών Α.Ζ.

Η επίμαχη αυτή επιστολή είναι η ακόλουθη:

Φίλε κ. Διευθυντά της «Εστίας»

Σας γράφω μετά την ανάγνωση του χθεσινού σας άρθρου. Αν η επιμονή και επιβολή του Γερμανικού πατριωτισμού της τέως Βασιλίσσης της Ελλάδος υπήρξε δια το Ελληνικόν μία απροσδόκητος έκρηξις, υπήρχον εν τούτοις και οι προφητεύσαντες την επιβολήν αυτήν.

Πράγματι αφ’ ής ημέρας η τέως Βασίλισσα εκάθησεν επί του Θρόνου, επεφάνη επ’ αυτού όλος ο αδιάλλακτος και άκαμπτος αυτής Γερμανισμός κατά τρόπον μαρτυρούντα, αν όχι ανεπιτηδειότητα, τουλάχιστον επιδεικτικήν απέχθειαν  προς όλον τον πολιτικόν κόσμον, τον γνωστόν δια τα φιλογαλλικά και φιλοαγγλικά του αισθήματα και φρονήματα. Δεν έχετε παρά να λάβητε υπ’ όψιν ότι ούτε άπαξ- καθώς μου έλεγε Βενιζελικός πρώην υπουργός- προσεκλήθη εις γεύμα εις τα Ανάκτορα το Υπουργικόν Συμβούλιον Βενιζέλου, παρ’ όλα τα χαρμόσυνα γεγονότα του χρόνου της βασιλείας εκείνης: Μόνον τυφλοί δεν έβλεπαν.

Αλλ’ εάν δια τον άλλον κόσμον απεκαλύφθη η πολιτική αποστολή της τέως Βασιλίσσης όταν ανήλθεν επί του Θρόνου, υπήρξεν όμως ένας προφήτης, προειπών τι επερίμενε την Ελλάδα αφ’ ής εποχής η τέως Βασίλισσα ήτο μόνον σύζυγος του Διαδόχου. Και ο προφήτης ήτο ο αείμνηστος Βασιλεύς Γεώργιος.

Ήτο την εποχήν εκείνην Κυβέρνησις Θεοτόκη, Πρέπει να σημειωθή- δια την ιστορίαν- ότι και του μακαρίτου Θεοτόκη  ο φιλογερμανισμός δεν ήτο πεποίθησις φρονηματική, αλλά οψιγενής μόνον αισθηματικότης, γεννηθείσα από την γνωριμίαν του Κάιζερ εν Κερκύρα. Διότι και ο Θεοτόκης αντιγερμανικάς και ιδίως αντιαυστριακάς, πεποιθήσεις και διαγνώσεις είχεν, αυτά δε διεκήρυττε και η πολιτική του, μέχρι της εποχής καθ’ ήν επαρουσιάσθη η σκιά του Κάιζερ ανάμεσα εις τας σκιάς των δένδρων της Κερκύρας. Αλλά δεν πρόκειται περί τούτου σήμερον.

Κυβερνώντος λοιπόν του Θεοτόκη εγεννήθη το ζήτημα της ανανεώσεως της μετά της Αυστρίας εμπορικής συμβάσεως. Είχον ανατείλει τότε εις την καρδίαν του Έλληνος πρωθυπουργού τα πρώτα φιλογερμανικά αισθήματα. Αλλά ο Βασιλεύς Γεώργιος δεν έβλεπε με καμμίαν ευχαρίστησιν την τοιαύτην ροπήν του Πρωθυπουργού. Και ο Θεοτόκης είχεν αισθανθή την ανάγκην να δείξη και εις τον Γεώργιον τους νέους πολιτικούς ορίζοντας, τους οποίους εφαντάζετο εις τα άνδηρα του Αχιλλείου.

Παρίσταντο εις την συζήτησιν αυτήν των Ανακτόρων τρείς μόνον: Ο Βασιλεύς, ο Θεοτόκης και άλλος τις υπουργός, ο μόνος επιζών αψευδής μάρτυς. Όταν ο Θεοτόκης έφθασε να είπη ότι η εμπορική μετά της Αυστρίας σύμβασις είχε και μεγάλην πολιτικήν σημασίαν, διότι ήτο καιρός πλέον να προσεγγίση η Ελλάς και πολιτικώς προς τας Κεντρικάς Αυτοκρατορίας, ο Βασιλεύς Γεώργιος διέκοψεν αποτόμως δια να είπη:

-Αυτό δεν θα γίνη ποτέ!

Και εξήγησεν εις τον Πρωθυπουργόν του ότι η θέσις της Ελλάδος ήτο εις το πλευρόν της Αγγλίας και της Γαλλίας. Και μετά μικράν σιωπήν και διστακτικήν σκέψιν επρόσθεσε:

-Αυτό που θέλετε σεις, θα γίνει δυστυχώς, όταν θα γίνει Βασίλισσα της Ελλάδος η γυναίκα του Διαδόχου! Και θα φέρει μεγάλα κακά εις την Ελλάδα! Αλλ’ εγώ τουλάχιστον δεν θα υπάρχω τότε.

Περιττόν να προσθέσω, κύριε Διευθυντά, ότι το γεγονός αυτό είναι αυθεντικώς βεβαιωμένον και κανείς δεν  ημπορεί να το διαψεύση!

Αθήναι 23 Οκτωβρίου 1917.

Μετά τιμής

Α. Ζ.

*Το δημοσίευμα της "Εστίας"

Ο Γεώργιος Σουρής, εκφράζοντας και το λαϊκό αίσθημα, είχε γράψει τότε (το 1917) μεταξύ άλλων:

… άρχιζαν κουτσομπολιά

Κι έλεγαν η Χοεντζόλερν ότι θέλει τα δικά της

Κι ότι τάχει χαλασμένα και με τα πεθερικά της.

Άραγε πόσο πιστευτή μπορεί να γίνει σήμερα η πρόβλεψη του Βασιλέως Γεωργίου Α΄ για τη νύφη του;

Στοιχεία δεν έχουμε να αποφανθούμε τελεσίδικα. Απλά κρίνει κανείς τη γενική στάση της Βασίλισσας και τον εμφανή φιλογερμανισμό της, την εποχή εκείνη.

Όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και τον χαρακτήρα της εφημερίδας «Εστία» η οποία δεν δημοσίευε πληροφορίες ανεξέλεγκτες, σε όλη την περίοδο της εκδοτικής της πορείας.

Χαρακτηριστικά μάλιστα η εφημερίδα προλογίζοντας αυτή την επιστολή είχε σημειώσει με έμφαση:

«Εφιστώμεν την ιδιαιτέραν προσοχήν των αναγνωστών της «Εστίας» επί της κατωτέρω αποκαλύψεως. Πρόκειται περί  γ ε γ ο ν ό τ ο ς  διαπιστωμένου κατά τον αυθεντικώτερον δυνατόν τρόπον. Ατυχώς δεν μας επιτρέπεται ν’ αποκαλύψωμεν την εξέχουσα πολιτικήν προσωπικότητα εις ήν οφείλεται η επιστολή».   

Αλλά και ο ίδιος ο επιστολογράφος στην επιστολή του υπογράμμισε όπως είδαμε, ότι το γεγονός αυτό είναι βεβαιωμένο με αυθεντικό τρόπο και κανένας δεν  μπορεί να το διαψεύσει.

*Η Σοφία ως πριγκίπισσα Διαδόχου

Η δραστήρια Σοφία

Πάντως ως πριγκίπισσα Διαδόχου και ως Βασίλισσα αργότερα υπήρξε δραστήρια σε πολλούς τομείς. Έπαιξε ρόλο στον πόλεμο του 1897. Προσπάθησε να προωθήσει την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Αγαπούσε το πράσινο και αγωνίσθηκε να αποκτήσει η Αθήνα πράσινο, που δεν είχε. Εργάσθηκε για τη διαρρύθμιση του περιβάλλοντος χώρου του Ζαππείου, του λόφου του Αρδηττού και του Λυκαβηττού. Ανέπτυξε έντονη φιλανθρωπική δράση και συνέδεσε το όνομά της με τις προσπάθειες προστασίας του παιδιού.

Γενικώς υπήρξε πολύ αυστηρή και στα αθηναϊκά σαλόνια της είχαν κολλήσει το παρατσούκλι «Η κυρία Απαγορεύεται» (Frau Verboten). Ο Διχασμός όμως έριξε βαρύ πέπλο στη φήμη της, διότι σε μεγάλη μερίδα του λαού το όνομά της συνδέθηκε με τον αδελφό της Γουλιέλμο Β΄ Κάιζερ και την πολιτική του.

*Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος

Το περιβάλλον του Κωνσταντίνου

Την εντύπωση περί γερμανοφιλίας του βασιλικού ζεύγους, είχαν ενισχύσει διάφορα μείζονα και ελάσσονα γεγονότα.

Ως παράδειγμα αναφέρεται από τους ιστορικούς, η σύνθεση του επιτελείου και του περιβάλλοντος του βασιλέως Κωνσταντίνου. ‘Όλα τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του, είχαν λάβει βασικά γερμανική εκπαίδευση. Και αυτό δεν αφορούσε μόνο τους στρατιωτικούς όπως ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς, αλλά και πολιτικούς, όπως ήταν ο Γεώργιος Στρέιτ. Βέβαια μείζον γεγονός ήταν η διαφωνία του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου για την έξοδο της Ελλάδος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων της Αντάντ. Ο Κωνσταντίνος, παρά το ότι θαύμαζε τον γερμανικό στρατιωτικό μηχανισμό, είχε πλήρη συνείδηση της δύναμης της Αγγλίας στη θάλασσα, αλλά η τρομερή διαφωνία των δύο ανδρών δεν αποφεύχθηκε τελικά. Ο Διχασμός κράτησε πολλά χρόνια, ταλαιπώρησε τον τόπο και στοίχισε πολλά…

Τον Νοέμβριο του 1917 ο Σουρής μεταφέροντας τα κλίμα που επικρατούσε στο λαό, είχε γράψει χαρακτηριστικά:

Σαν κεφάλι της τρελλής

Σχέσεις Θρόνου και Βουλής

Κι αναμίξ σαν μεσκουλάντζα*

Παστρικοί και λερωμένοι,

Αρχοντικά και προστυχάντζα

Πρωτοκλέφτες και κλεμμένοι.

*Μεσκουλάντζα, σημαίνει μείγμα στη σμυρναϊκή διάλεκτο.

*Από την κριτική του Γεωργίου Σουρή

Και πάλι ο Σουρής

Την ανάμιξη της Σοφίας στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας καυτηρίασε και ο Γεώργιος Σουρής με στίχους του στο «Ρωμηό» γράφοντας:

Μεγάλα κατειργάζετο

Πολιτική κρυφία

Κ’ ενώ περίμενες και σύ

Ψυχή νεκρή και ψόφια

Σ’ εκείνη την Αγιά Σοφιά

Να πας με τη Σοφία,

Ολίγου δειν και θάβλεπες

Μεσ’ στας κλεινάς τη Σόφια

Και τότε θάβλεπες εδώ

Βουλγάρους συντροφιά

Τριγύρω στη βασίλισσα

Τριγύρω στη Σοφιά.

Και τότε θάλεγες σ’ αυτή

Μεθ’ όλων των συμβούλων

Νυν απολύεις Δέσποινα,

Τον ταπεινόν σου δούλον.

Ο Σουρής όμως και με άλλους στίχους του, επέκρινε τη γερμανοφιλία της Σοφίας. Ειδικότερα είχε γράψει στο «Ρωμηό» τον Οκτώβριο του 1917.

Λένε πως ήταν σωστό της Γερμανίας θρέμμα

Κι έβραζε πάντα μέσα της των Χοεντζόλερν αίμα

Κι ήτο μονάχη σκέψις της, μόνη φροντίς και κόπος της

Ο Κάιζερ κι ο τόπος της.

Η περίοδος του Εθνικού Διχασμού, άκρως τραυματική για την Ελλάδα, πρέπει να μελετάται ενδελεχώς, ώστε να αποφεύγεται η επανάληψη τόσων σοβαρών λαθών. Η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να ανέχεται διχαστικές πολιτικές…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Εστία» και «Ρωμηός», 1917.

*Σπυρ. Μαρκεζίνη «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» τόμος 3, Έκδοση Παπύρου.