Εμμ. Αργυρόπουλος: Ο πρώτος νεκρός της στρατιωτικής μας αεροπορίας

*Από την κηδεία του Εμμανουήλ Αργυρόπουλου

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος, θεωρείται ο πρώτος νεκρός της στρατιωτικής μας Αεροπορίας, από τότε, που η χώρα μας απέκτησε πολεμικά αεροπλάνα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία στους Βαλκανικούς Πολέμους.

                Βέβαια είχε προηγηθεί η πτώση του πολιτικού αεροπλάνου του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Καραμανλάκη στον Κορινθιακό Κόλπο στα τέλη Αυγούστου 1912, δηλαδή περίπου 7 μήνες νωρίτερα.

                Ένα ψυχρό τηλεγράφημα που έφτασε από τη Θεσσαλονίκη, ανήγγειλε στις 4 Απριλίου 1913, την πτώση του αεροπλάνου και το θάνατο του αεροπόρου Αργυρόπουλου 26 ετών τότε. Λίγο αργότερα, ακολούθησαν και άλλα τηλεγραφήματα που επιβεβαίωναν το τραγικό γεγονός και επιπλέον διευκρίνιζαν ότι εκτός του Αργυρόπουλου έχασε τη ζωή του και ο συνεπιβαίνων Κωνσταντίνος Μάνος.

*Η μητέρα και η αδελφή του Αργυρόπουλου, στην κηδεία του

                Εκείνη τη μοιραία μέρα ο Αργυρόπουλος έφυγε στις 8 το πρωί και πήγε στο σημείο που ήταν το αεροπλάνο του. Εκεί προσήλθαν φίλοι του αεροπόρου μεταξύ των οποίων και ο εισαγγελέας Πρωτοδικών Αχιλλέας Λάμπρος. Ο Αργυρόπουλος επιθεώρησε το αεροπλάνο του και ανέβηκε επάνω παραλαμβάνοντας μαζί του τον Λάμπρο. Έκαναν τρεις γύρους επάνω από τη Θεσσαλονίκη και το Θερμαϊκό κόλπο και μετά 50 λεπτά, προσγειώθηκαν. Οι παριστάμενοι τους συνεχάρησαν, αλλά ο Αχιλλέας Λάμπρος ήθελε να πετάξει ξανά. Ο Αργυρόπουλος μειδιώντας του είπε:

                -Η σειρά σας ετελείωσεν. Αφήσατε να δοκιμάσουν και άλλοι.

 *Ο Αργυρόπουλος στο πιλοτήριο

Η μοιραία πτώση του διπλάνου Μπλεριό

                Λίγα λεπτά αργότερα, παρέλαβε τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο Μάνο και πέταξαν σε ύψος 600 μέτρων προς την κατεύθυνση του Λαγκαδά. Γύρω στις 11 π.μ.  έφτασε στη Νομαρχία το μοιραίο τηλεγράφημα για την πτώση του αεροπλάνου, το οποίο έγινε συντρίμμια, μια άμορφη μάζα συρμάτων και σιδερικών. 

                Το αεροπλάνο έπεσε 500 μέτρα έξω από το Λαγκαδά, περίπου 14 χιλμ βορειοανατολικά από τη Θεσσαλονίκη. Εκεί κοντά είχε έδρα στρατιωτική μονάδα. Οι γιατροί είδαν την πτώση και έσπευσα αμέσως αλλά βρήκαν τον Αργυρόπουλο και το Μάνο νεκρούς. Τηλεφώνησαν αμέσως στο Νομάρχη Θεσσαλονίκης που ήταν συγγενής του, ο οποίος έσπευσε με αυτοκίνητο συνοδευόμενος από τους Μεράρχους Μοσχόπουλο και Σωτήλη και παρέλαβε τις δύο σορούς, που τις μετέφερε στο στρατιωτικό νοσοκομείο, που τότε στεγάζονταν στο Παπάφειο Ορφανοτροφείο.

                Ο Αργυρόπουλος είχε υποστεί συντριπτικό κάταγμα κρανίου, κατάγματα στα δύο πόδια και κάταγμα στο δεξιό βραχίονα. Το πρόσωπό του είχε παραμορφωθεί εντελώς. Η αδελφή του αεροπόρου Αργυρόπουλου μόλις είδε το πρόσωπό του παραμορφωμένο, λιποθύμησε.

                Ο Μάνος είχε υποστεί παραμόρφωση του προσώπου, κάταγμα του δεξιού βραχίονα, εξάρθρωση ώμων και πολλαπλά κατάγματα στα πλευρά.

                Το αεροπλάνο, διπλάνο τύπου Μπλεριό, ήταν τουρκικό λάφυρο!!! Κατά τα δημοσιεύματα «ήτο λάφυρον πολέμου αλωθέν εντός του σιδηροδρομικού σταθμού μεθ’ ενός άλλου ακόμη κατά την κατάληψιν της Θεσσαλονίκης».

                Τα πτώματά τους ταριχεύθηκαν και τοποθετήθηκαν στα φέρετρα. Με στρατιωτική στολή ο Αργυρόπουλος, με πολιτική περιβολή ο Μάνος. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν στο ατμόπλοιο «Θράκη» και μεταφέρθηκαν στον Πειραιά για να προωθηθούν στην Αθήνα.

 *Ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος

Ο Εμμανουήλ Αργυρόπουλος

                Ο Αργυρόπουλος ήταν γιος του τέως πρεσβευτή της Ελλάδας στην Αγία Πετρούπολη. Σπούδασε μηχανικός στην Ευρώπη, όπου γνώρισε από κοντά την αεροπλοΐα και πήρε δίπλωμα αεροπόρου.

Πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο ελληνικό κράτος, το οποίο κατά την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων τον κατέταξε στην Αεροπορία ως ανθυπολοχαγό αεροπόρο.

*Βενιζέλος και Αργυρόπουλος μετά την κοινή πτήση τους το 1912

Προηγουμένως πραγματοποίησε πολλές επιτυχείς πτήσεις με το δικό του αεροσκάφος «Αλκυόνη». Μεταξύ άλλων, στις 8 Φεβρουαρίου 1912 εκτέλεσε την πρώτη πτήση στους ελληνικούς ουρανούς. Μία ώρα αργότερα πραγματοποίησε και δεύτερη πτήση στον αττικό ουρανό, αυτή τη φορά με συνεπιβάτη τον πρωθυπουργό της χώρας, Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο πρωθυπουργός, ενθουσιασμένος αλλά και διορατικός, δήλωσε ότι η Ελλάδα πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτό το νέο όπλο.

*Η αναγγελία της κηδείας του Κωνσταντίνου Μάνου

Ο Κωνσταντίνος Μάνος

                Ο Κωνσταντίνος Μάνος ηλικίας τότε περίπου 50 ετών, ήταν γιος του υποστράτηγου Θρασύβουλου Μάνου. Ανήσυχο πνεύμα, αγαπούσε την περιπέτεια. Σχεδόν παιδί ακόμα επιχείρησε ταξίδι στην Αλάσκα για να ανακαλύψει χρυσωρυχεία. Το 1896 πήρε μέρος στους Κρητικούς Αγώνες ως οπλαρχηγός επικεφαλής σώματος Λακκιωτών και πρωταγωνίστησε στην κατάληψη των Βουκολιών και της Μαλάξας. Τον επόμενο χρόνο πήρε μέρος στον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

*Δεξιά ο Κωνσταντίνος Μάνος, με τους άλλους πρωταγωνιστές στο Θέρισο το 1905

 Όταν η Κρήτη απέκτησε την ελευθερία της, έμεινε εκεί και πολιτεύθηκε. Αναδείχθηκε βουλευτής της Κρητικής Πολιτείας κατ’ επανάληψη υπό την σημαία του Βενιζελικού κόμματος. Στο Θέρισο ήταν από τα ηγετικά στελέχη της εξέγερσης εκείνης. Αργότερα ήρθε στην Αθήνα και μετά την επανάσταση του 1909 αναδείχθηκε δύο φορές βουλευτής στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Βοήθησε στον Μακεδονικό Αγώνα. Στους Βαλκανικούς Πολέμους πήρε μέρος ως οπλαρχηγός επικεφαλής σώματος Κρητών εθελοντών και πολέμησε σε διάφορες μάχες, όπως στην έφοδο για την απελευθέρωση της Πρέβεζας, στην κατάληψη των υψωμάτων της Μανωλιάσας κ.λπ.  Στην Ήπειρο είχε καλέσει και τη σύζυγό του η οποία με την κυρία Δούμα και την δεσποινίδα Αργυροπούλου παρείχαν τις υπηρεσίες τους για τους τραυματίες στα νοσοκομεία της Ηπείρου. Ο εκλιπών ήταν και ποιητής. Έμενε στην οδό Φιλελλήνων.

 *Η γνωστοποίηση της πτώσης του αεροπλάνου από τον Τύπο

Οι κηδείες τους

                Η κηδεία του Αργυρόπουλου έγινε το απόγευμα της 6^ης Απριλίου 1913 από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου Καρύτση.

                Πλήθος από στεφάνια είχαν κατακλύσει τους χώρους του ναού, με πρώτο το στεφάνι του υπουργού Στρατιωτικών. Υπήρχαν επίσης τα στεφάνια των συναδέλφων του και πρωτοπόρων Ελλήνων  αεροπόρων Μουτούση, Αδαμίδη και Νοταρά.

                Τον επικήδειο λόγο εκφώνησε ο υπολοχαγός αεροπόρος Μουτούσης, ο οποίος μεταξύ άλλων τόνισε:

                «Και εγώ ζηλεύω την τύχην τους. Εφονεύθησαν ευρισκόμενοι υψηλά, πλησιέστερον προς τα ώτα του Θεού, προς τον οποίον υπήρξαν οι ταχυδρόμοι των εθνικών ονείρων. Ορκισθώμεν ότι αι βλέψεις και η δράσις του ευγενούς Αργυροπούλου θα είναι αιώνιον παράδειγμα μιμήσεως δια πάντας ημάς και ας είμεθα βέβαιοι ότι τούτο είναι το ευσεβέστερον εις την μνήμην εκείνου μνημόσυνον. Ορκισθώμεν ότι αι καρδίαι ημών θα ώσι διαρκές του Εμμανουήλ Αργυροπούλου ηρώον και υπό την έννοιαν ταύτην ας διατυπώσωμεν τον όρκον ημών με την φράσιν «Αιωνία θα είναι παρ’ ημίν αυτού η μνήμη».

Στην κηδεία παρέστησαν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, πολλοί υπουργοί, καθώς και ο αυλάρχης του βασιλέως Κωνσταντίνου Μερκάτης. Επίσης από τα άλλα κόμματα παρέστησαν ο Γεώργιος Θεοτόκης, ο Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος, οι αρχές της πόλης και πλήθος κόσμου.

                Η κηδεία του Κωνσταντίνου Μάνου έγινε το απόγευμα της 8^ης Απριλίου 1913 από την Μητρόπολη Αθηνών.

                Στον Κωνσταντίνο Μάνο αποδόθηκαν τιμές ανάλογες του βαθμού του ταξιάρχου. Υπήρχε τιμητικό στρατιωτικό άγημα και μουσική.

                Ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Στέφανος Δραγούμης ανέθεσε τηλεγραφικώς στον Ιωάννη Δαμβέργη να καταθέσει δάφνινο στεφάνι εκ μέρους της Κρήτης στη σορό του νεκρού.

*Το κατεστραμμένο αεροπλάνο

                Η σύζυγος του Μάνου και τα δυο παιδιά τους έφτασαν ατμοπλοϊκώς από την Κρήτη με την συνοδεία των Οπλαρχηγών Ιω. Μυλωνάκη και Γ. Γιαννικάκη για να παραστούν στην κηδεία. Παρίστατο επίσης ο γηραιός πατέρας του υποστράτηγος Μάνος και ο αδελφός του ίλαρχος Πέτρος Μάνος. Από την Κρήτη έφτασαν και πολλοί συμπολεμιστές του Μάνου, μεταφέροντας βαρύτιμα στεφάνια. Ανάμεσα στα πολλά στεφάνια που κατατέθηκαν στο φέρετρό του ήταν της ηθοποιού Κυβέλης και του ποιητή Άγγελου Σικελιανού.

                Στην κηδεία παρέστη ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, πολλοί υπουργοί, ο αυλάρχης Μερκάτης και ο υπασπιστής του βασιλέως Κωνσταντίνου Καλλίνσκης, μέλη του Προεδρείου της Βουλής, πολλοί βουλευτές, αξιωματικοί και πολύς κόσμος. Το φέρετρο μετέφεραν άνδρες του εθελοντικού του σώματος με επικεφαλής μεσίστια τη σημαία του σώματος. Εκ μέρους των Κρητών συμπολεμιστών του μίλησε ο γραμματέας του εθελοντικού σώματος Μπαρδάκης.

                Η πρώτη αυτή πτώση στρατιωτικού αεροπλάνου και ο θάνατος των δύο ήταν μία από τις λυπηρές σελίδες την ελληνικής στρατιωτικής αεροπορίας, που τότε βρίσκονταν ακόμα σε νηπιακή κατάσταση. Ο σπόρος όμως που θάφτηκε μαζί με τις σορούς τους, βλάστησε και έδωσε τη σημερινή εξαίρετη από κάθε άποψη Ελληνική Πολεμική Αεροπορία.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΗ

Αρχείο εφημερίδων «Πατρίς», «Ακρόπολις», «Καιροί», «Εμπρός» 1913.