Οι γερουσιαστές της Θράκης 1929-1935

*Η ορκωμοσία των γερουσιαστών το 1929

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Γερουσία είναι πανάρχαιος ελληνικός πολιτικός θεσμός, που όμως στη νεώτερη ιστορίας μας σχετικώς ελάχιστα ενεργοποιήθηκε στα πολιτικά μας πράγματα. Τελευταία ενεργοποίηση του θεσμού αυτού είχε υπάρξει από το 1929 έως το 1935. Η Γερουσία που προβλέφθηκε από το Σύνταγμα του 1927 ιδρύθηκε ως δευτέρου βαθμού νομοθετικό σώμα. 

Οι πρώτες εκλογές για την συγκρότηση της Γερουσίας έγιναν στις 21 Απριλίου 1929 μαζί με τις βουλευτικές εκλογές. Συνολικά τότε εξελέγησαν 92 γερουσιαστές ενώ επιπλέον 18 εξελέγησαν από τα διοικητικά συμβούλια επαγγελματικών οργανώσεων και τα πνευματικά ιδρύματα. Σε αυτούς προστέθηκαν άλλοι 10, που εξέλεξε η Βουλή, σύνολο 120. Η γερουσιαστική θητεία ήταν 9 χρόνια κατ’ ανώτατο όριο, αλλά κάθε τρία χρόνια ανανεώνονταν η σύνθεσή του Σώματος κατά το ένα τρίτο με καθολική ψηφοφορία στο ένα τρίτο των εκλογικών περιφερειών της χώρας.

*Η ψηφοφορία για την εκλογή γερουσιαστών

Η γερουσία καταργήθηκε την 1η Απριλίου 1935, όταν επικράτησε το κίνημα του Κονδύλη.

          Η Θράκη κατά τα έτη 1929-1935, εξέλεξε επτά γερουσιαστές, διακεκριμένες προσωπικότητες της περιοχής τους. Υπενθυμίζεται ότι οι Μουσουλμάνοι της μειονότητας (όπως και οι Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης) ψήφιζαν χωριστά, ως Εκλογικός Σύλλογος Μουσουλμάνων Θράκης.

Οι Θράκες γερουσιαστές, ήταν οι ακόλουθοι:

*Ο Αχιλλέας Καλεύρας

*Καλεύρας Αχιλλέας. Εκλέχτηκε γερουσιαστής στη Ροδόπη με το Κόμμα των Φιλελευθέρων από 21 Απριλίου1929 μέχρι 1 Απριλίου1935. Τότε οι σημερινοί νομοί Ξάνθης και Ροδόπης, αποτελούσαν ενιαίο νομό και ενιαία εκλογική περιφέρεια. Ο Καλεύρας ανήκε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων.  Ήταν έμπορος, και υπήρξε πολιτικός, γερουσιαστής, υπουργός και νομάρχης. Γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1882 και αποφοίτησε από το Γενικό Λύκειο Χατζηχρήστου της Κωνσταντινούπολης.  Σπούδασε πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στη Γενεύη. Από τον Οκτώβριο του 1913 ως τον Ιούλιο του 1914 διετέλεσε νομάρχης Χαλκιδικής και το 1915 έγινε νομάρχης Πρέβεζας για 9 μέρες (7-16 Νοεμβρίου 1915). Επιπλέον, υπηρέτησε ως νομάρχης στους νομούς Φλώρινας, Πέλλας και Λάρισας (1918-19). Από τις 4 Σεπτεμβρίου 1926 ως τις 4 Ιουλίου 1928 ήταν υφυπουργός Γενικός Διοικητής Μακεδονίας. Επίσης υπηρέτησε ως υφυπουργός Γενικός Διοικητής Ηπείρου το 1929. Από το 1935 ως το 1952 ήταν διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Είχε συγγραφικό έργο, με το βιβλίο του "Η Ελλάς και αι Ιδέαι- Ο Στρατός, η Μακεδονία και ο Βενιζέλος". Πέθανε μετά το 1960.

*Ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης

*Κουρτίδης Κωνσταντίνος. Ιατρός. Γεννήθηκε το 1870. Εκλέχτηκε γερουσιαστής  Έβρου από τις 25/9/1932 μέχρι 1/4/1935. Διετέλεσε βουλευτής στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση το 1920, στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1923 και στη Β΄ περίοδο της Βουλής το 1928.

Σημαντική προσωπικότητα της Θράκης, ο Κωνσταντίνος Γ. Κουρτίδης γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1870. Τελείωσε το γυμνάσιο το 1888 και τοποθετήθηκε δάσκαλος δημοτικού σχολείου. Φοίτησε επίσης δύο χρόνια στην Φιλοσοφική σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, έκανε σπουδές στην ιατρική και το 1899 αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτωρ. Αργότερα διορίσθηκε σαν δάσκαλος στο Σουφλί όπου και δημιούργησε την οικογένεια του. Παντρεύτηκε τη Δέσποινα Παπαδοπούλου (τη Δέσπω την Παπαντικούδα κατά την τοπική διάλεκτο) με την οποία και απέκτησε δύο παιδιά, τη Μαρίκα και το Γιώργο. Υπηρέτησε (1901-1904) ως υγειονομικός στο Λοιμοκαθαρτήριο. Έφυγε στην Αίγυπτο όπου για λίγα χρόνια εξάσκησε το επάγγελμα του ιατρού  και το 1904 επέστρεψε στο Σουφλί σε εποχή δυσχερή για τη Θράκη, λόγω και του βουλγαρικού εθνικού ανταγωνισμού στην περιοχή. Πριν πεθάνει ζήτησε να θαφτεί στο χωριό Κορνοφωλιά. Πέθανε στις 23 Νοεμβρίου1944 στο νοσοκομείο «Σωτηρία». Θάφτηκε στο νεκροταφείο της Κορνοφωλιάς δίπλα στο Άγιο Βήμα του εξωκκλησίου του Αγίου Αθανασίου. Η κόρη του στη δεκαετία του 1980, παραχώρησε το αρχοντικό του στην ΕΤΒΑ, και εκεί στο Σουφλί, λειτουργεί το πρώτο Μουσείο Μεταξιού της χώρας μας.

Ο Κωνσταντίνος Κουρτίδης ανέπτυξε έντονη εθνική δραστηριότητα μέσα από το πατριωτικό κομιτάτο του Σουφλίου. Κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου επιστρατεύθηκε στον τουρκικό στρατό ως ιατρός. Μετά την ανακήρυξη της αυτονομίας της το 1913, η Δυτική Θράκη χωρίσθηκε σε τρία τμήματα και ο Κουρτίδης ανακηρύχθηκε  πρόεδρος του Σουφλίου. Υπέστη τρομερές διώξεις επί βουλγαροκρατίας (Βλέπετε σχετικά στη θέση http://sitalkisking.blogspot.gr/2013/07/1913-19.html ). Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θράκης, το 1920, εξελέγη βουλευτής Έβρου και στη συνέχεια γερουσιαστής, ενώ το 1924 είχε τοποθετηθεί  Υπουργός Γενικός Διοικητής Θράκης από την κυβέρνηση του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου. Στη Βουλή αγωνίσθηκε για να αποκατασταθούν οι πρόσφυγες.

Έχει να παρουσιάσει, σημαντικό συγγραφικό έργο με χρονογραφήματα, λαογραφία, ιστορικές μελέτες κ.λπ. Σπουδαία έργα του είναι τα "Άπαντα του εν Σουφλίω ιατρού Κ. Κουρτίδου» " (1910 και1912) που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και τις «Σιναϊτικές αναμνήσεις», το "Οδοιπορικό του Αγίου Όρους", ιστορίες από την Αδριανούπολη και ένα κείμενο με τον τίτλο «Μονή Δαδιάς», την "Ιστορία της Θράκης", δημοσιευμένη στα «Θρακικά» το 1926 και τα "Αρχαία Ελληνικά Μυστήρια"(1934).

Μιλούσε Γαλλικά, Τουρκικά, Αραβικά, Βουλγαρικά και Σερβικά.

*Ο Φίλιππος Μανουηλίδης

*Μανουηλίδης Φίλιππος. Γεννήθηκε το 1884 στη Ραιδεστό της Ανατολικής Θράκης και ήταν  Δικηγόρος και πολιτικός. Εκλέχτηκε γερουσιαστής Έβρου από τις 25 Σεπτεμβρίου 1932 μέχρι τη 1 Απριλίου 1935. Αρχικά, διετέλεσε βουλευτής Ραιδεστού στην Οθωμανική Εθνοσυνέλευση. Μετά την απελευθέρωση της Θράκης εξελέγη βουλευτής στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση το 1920, στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1923 και στη Β΄ περίοδο της Βουλής το 1928.

Τα επόμενα χρόνια εκλέχτηκε βουλευτής του νομού Έβρου, έως το έτος 1952. Διετέλεσε υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας το 1925 στην κυβέρνηση Πάγκαλου, αλλά παραιτήθηκε σύντομα διαφωνώντας πολιτικά,  Εσωτερικών το 1944 στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Υπουργός Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας το 1947 στην κυβέρνηση Δημητρίου Μάξιμου και υπουργός Εθνικής Άμυνας το 1950 στην κυβέρνηση του Νικόλαου Πλαστήρα. Πέθανε στην Αθήνα το 1965.

Στον πόλεμο του 1940 έχασε τη ζωή του ο γιος του Αθανάσιος, δικηγόρος και δημοσιογράφος,  που πολεμούσε στα βουνά της Αλβανίας ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός.

*Η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου to 1944. Δεξιά με τον χαρτοφύλακα μπροστά, 

ο Φίλιππος Μανουηλίδης (από το αρχείο Θεόδωρου Ορδουμποζάνη) 

Ο Φίλιππος Μανουηλίδης ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος τον όρισε το 1944 μέλος της τριμελούς επιτροπής (Φίλιππος Μανουηλίδης, Ιωάννης Ζεύγος και Θεμιστοκλής Τσάτσος), η οποία προετοίμασε την άφιξη της ελληνικής κυβέρνησης από το εξωτερικό και την τήρηση της τάξης, μόλις θα αποχωρούσαν οι Γερμανοί κατακτητές.  Τα ξημερώματα της 12ης Οκτωβρίου οι τρεις τους είχαν εγκατασταθεί στο Μέγαρο της Βουλής των Ελλήνων και συντόνισαν τις απαιτούμενες ενέργειες σε συνεργασία με τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλο, ο οποίος ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής Αθηνών, τον συνταγματάρχη Παυσανία Κατσώτα και τον αστυνομικό διευθυντή Άγγελο Έβερτ.

Το 1927 ο Μανουηλίδης, υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του «Θρακικού Κέντρου» το οποίο υπηρέτησε ως το θάνατό του.

*Ο Γεώργιος Μπρίκας, σε σκίτσο της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος" (7 Ιανουαρίου 1923)

*Μπρίκας Γεώργιος. Ήταν φαρμακοποιός. Εκλέχτηκε γερουσιαστής στον Έβρο από τις 21 Απριλίου1929 μέχρι 24 Σεπτεμβρίου 1932. Διετέλεσε βουλευτής στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση το 1920 και στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1923. Ανήκε στο κόμμα των Φιλελευθέρων.

*Ο Γεώργιος Μπρίκας σε νεώτερη ηλικία. 

Από το Λεύκωμα του Μιχάλη Πατέλη "Εγκώμιον Σουφλίου"

Ο Μπρίκας πριν από το 1910 στο Σουφλί, μετείχε σε μια μυστική πατριωτική οργάνωση, μαζί με διάφορους Σουφλιώτες, όπως π.χ. οι γιατροί Αθανάσιος Μπρίκας και Παντελής Λεφάκης. Η οργάνωση αυτή συνεργάζονταν με τον πρόξενο της Αδριανούπολης οργανώνοντας των Ελληνισμό απέναντι στις αυθαιρεσίες της Οθωμανικής Διοίκησης και στην επιθετικότητα των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Η εθνική αυτή οργάνωση είχε εισαγάγει στο Σουφλί και είχε διανείμει στον πληθυσμό κρυφά περίπου 300 γκράδες.

Το 1920, όταν απελευθερώθηκε το Σουφλί, διορίστηκε πρώτος δήμαρχος.

*Ορφανός Κωνσταντίνος (Αρχείο Θεόδωρου Ορδουμποζάνη)

*Ορφανός Κωνσταντίνος. Γεννήθηκε το 1882 και ήταν έμπορος. Εκλέχτηκε γερουσιαστής στον νομό Έβρου στις 21 Απριλίου1929 και παρέμεινε στο αξίωμα έως τις 24 Σεπτεμβρίου 1932. Προηγουμένως είχε εκλεγεί βουλευτής  Έβρου το 1926, με το κόμμα των Ελεύθερων Φιλελευθέρων, που είχε αρχηγό τον Γεώργιο Καφαντάρη.

*Μεμέτογλου Χαβούζ Σαλή. Ανήκε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Διετέλεσε γερουσιαστής Ροδόπης από 21 Απριλίου 1929 έως 18 Απριλίου 1934, ημέρα του θανάτου του.
Διετέλεσε μέλος της Αυτόνομης Κυβέρνησης της "Δημοκρατίας της Γκιουμουλτζίνας" και αργότερα όταν επιβλήθηκε στη Δυτική Θράκη η Διασυμμαχική Κατοχή το 1919 υπήρξε μέλος του Ανώτερου Διοικητικού Συμβουλίου παρά των στρατηγώ Σαρπύ. Όταν έγινε η εκλογή προέδρου του Συμβουλίου δεν στήριξε τον Τούρκο υποψήφιο ρίχνοντας λευκή ψήφο. Αυτό το γεγονός επέτρεψε να εκλεγεί πρόεδρος, ο Αδριανουπολίτης Εμμανουήλ Δουλάς. Στήριξε του παλαιομουσουλμάνους και υπήρξε ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος του σωματείου "Ένωση Μουσουλμάνων Ελλάδας". 

*Σαλή Ογλού Γιουσούφ. Γεννήθηκε το 1895. Δερματέμπορος στο επάγγελμα. Είχε αναδειχθεί πρώτος επιλαχών γερουσιαστής με το κόμμα των Ανεξάρτητων Αγροτικών. Εξελέγη βουλευτής το 1932. Ήταν υποψήφιος γερουσιαστής με το συνδυασμό των "Ανεξάρτητων Φιλελεύθερων" το 1933 και κατέλαβε την έδρα του γερουσιαστή στις 18 Απριλίου 1934 στη θέση του αποβιώσαντος Μεμέτογλου Χαβούζ Σαλή. Το 1935 εξελέγη βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα, αλλά το 1936 απέτυχε να επανεκλεγεί. Εξελέγη το 1945-1950 στο ΔΣ των Διαχειριστικών Επιτροπών Μουσουλμανικής Περιουσίας (βακούφια). Ήταν μεταξύ των Οθωμανών της Θράκης, νεωτεριστής. 

Οι δύο μουσουλμάνοι γερουσιαστές εκλέχθηκαν από τον Εκλογικό Σύλλογο Μουσουλμάνων Θράκης γερουσιαστές Ροδόπης, όπως προβλέπονταν.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Πίνακας με την κατανομή των εκλεγομένων γερουσιαστών κατά περιφέρεια (Μητρώο γερουσιαστών και βουλευτών 1929-1974)

*Από περιοδεία του γερουσιαστή Φίλιππου Μανουηλίδη στο Βόρειο Έβρο. Ενδιαφέρον έχουν τα ονόματα των Φιλελεύθερων πολιτών της περιοχής (Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 5 Ιουλίου 1934).