Μια εικόνα του Γρηγορίου Ε’ ταράζει τον Αβδούλ Χαμίτ, το 1907!

*Από την εφημερίδα "Νέον Άστυ" 21 Σεπτεμβρίου 1907

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                …Και ξαφνικά στο Φανάρι, στην κλειστή Πύλη των Πατριαρχείων, εκεί ακριβώς που οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’ αναρτήθηκε μια εικόνα του εκλιπόντος Πατριάρχη. Είναι Σεπτέμβριος του 1907. Σουλτάνος είναι ο Αβδούλ Χαμίτ. Δεν επρόκειτο για θαύμα. Ανθρώπινη ενέργεια ήταν και μάλιστα συνειδητοποιημένη!

                Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή.

                Είναι γνωστό, ότι όταν το 1821 εξερράγη η Επανάσταση των Ελλήνων, στην Κωνσταντινούπολη έγιναν σφαγές. Ένα από τα θύματα ήταν ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’.

                Αρχικά όταν εξερράγη η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία (23 Φεβρουαρίου 1821), ο Γρηγόριος κατέστη αμέσως ύποπτος στο σουλτανικό καθεστώς και υπέστη παντοίες πιέσεις. Η απόφαση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ για το θάνατο του Γρηγορίου, οριστικοποιήθηκε μόλις έφθασαν οι πρώτες πληροφορίες για την έκρηξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Έτσι, στις 10 Απριλίου του 1821, ανήμερα της εορτής του Πάσχα, εκδόθηκε το σουλτανικό φιρμάνι, με το οποίο ο Γρηγόριος παύονταν από το αξίωμά του. Αμέσως μετά, ο Γρηγόριος συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές, όπου υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια. Την ίδια μέρα, ο Πατριάρχης μεταφέρθηκε στο Φανάρι, προπηλακιζόμενος από τον όχλο. Στη μεσημβρινή πύλη του Πατριαρχείου είχε στηθεί η αγχόνη, στην οποία κρεμάστηκε ο Γρηγόριος Ε΄, σε ηλικία 76 ετών.

*Το μαρτύριο του Γρηγορίου Ε΄

Ο όχλος λιθοβόλησε το αιωρούμενο λείψανο, μπροστά από το οποίο πέρασε ακόμη και ο ίδιος ο Σουλτάνος, ο οποίος διέταξε να παραμείνει στη θέση αυτή για τρεις ημέρες και να είναι αναρτημένο επάνω του το φιρμάνι της καταδίκης. Στις 13 Απριλίου κάποιοι Εβραίοι αγόρασαν το λείψανο αντί 800 γροσίων και αφού το έσυραν από τους κεντρικούς δρόμους της Κωνσταντινούπολης το έριξαν στη θάλασσα. Η πύλη του Πατριαρχείου όπου έγινε ο απαγχονισμός παραμένει έκτοτε και ως σήμερα κλειστή. Το λείψανο επέπλεε για τρεις μέρες στον Κεράτιο κόλπο, ώσπου το είδε ο διερχόμενος με το ρωσικό πλοίο «Άγιος Νικόλαος»  ο Κεφαλλονίτης καπετάνιος Μαρίνος Σκλάβος, ο οποίος το περιμάζεψε από τη θάλασσα και το μετέφερε στην Οδησσό, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα και ετάφη με τις πρέπουσες μεγάλες τιμές.

Αργότερα στις 25 Απριλίου του 1871, το λείψανο του Γρηγορίου Ε΄ μεταφέρθηκε στην Αθήνα και εναποτέθηκε στη Μητρόπολη όπου υπάρχει έως σήμερα, ενταφιασμένο σε μαρμάρινη λειψανοθήκη.

*Η κλειστή από το 1821, πόρτα του Πατριαρχείου

Και ξαφνικά το 1907…

…Και ξαφνικά, στην ολόκλειστη πύλη του Πατριαρχείου στο Φανάρι, αναρτήθηκε η εικόνα του μαρτυρικού Πατριάρχη. Ήταν Σεπτέμβριος του 1907. Πατριάρχης ο Ιωακείμ Γ΄. Το τόλμημα μεγάλο.

«Το γεγονός  τούτο προυξένησε βαθυτάτην εντύπωσιν, συνεκίνησε δε εις μέγαν βαθμόν και μερικούς επισήμους της πόλεως ημών» έγραφαν οι ανταποκριτές των εφημερίδων από την Κωνσταντινούπολη.

 Έγινε σούσουρο και άρχισαν αμέσως οι ερωτήσεις, περιέργων και μη. Γιατί και πώς; Οι άνθρωποι του Πατριαρχείου απαντούσαν  στην ερώτηση γιατί αναρτήθηκε η εικόνα του Γρηγορίου Ε΄, ότι αυτό έγινε για χάρη των Ρώσων προσκυνητών, οι οποίοι ήθελαν να προσκυνήσουν την εικόνα του εκλιπόντος Πατριάρχη. Για να μην αναγκάζονται να ανεβαίνουν στην αίθουσα των Συνοδικών Αρχιερέων, ανάρτησαν την εικόνα στην κλειστή πύλη!!!

*Ο Πατριάρχης Ιωακείμ Γ'

Την επομένη όμως στις 9 π.μ. ένας ιδιαίτερος απεσταλμένος του αρχιγραμματέα των Ανακτόρων Ταχσίν Πασά, προσήλθε στο Πατριαρχείο και διαβίβασε την εντολή του Πασά, να προσέλθει αμέσως στα Ανάκτορα για επείγουσα υπόθεση ο Καπουκεχαγιάς του Πατριαρχείου (Σ. Σ. τίτλος που αποδίδονταν στους αντιπροσώπους των υποτελών ηγεμόνων και του οικουμενικού πατριάρχη στην Υψηλή Πύλη. Επρόκειτο ουσιαστικά για επιμελητές, που φρόντιζαν για τα συμφέροντα αυτών που αντιπροσώπευαν).

Πράγματι ο Καπουκεχαγιάς μετέβη στα Ανάκτορα του Γιλδίζ και παρουσιάστηκε στον αρχιγραμματέα Ταχσίν Πασά. Ο Τούρκος αξιωματούχος ζήτησε να διαβιβασθούν στην Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα τον Πατριάρχη Ιωακείμ τα εξής:

*Ο Αβδούλ Χαμίτ

«Η Α.Α.Μ. ο Σουλτάνος μετά μεγάλης απορίας  έμαθε την ανάρτησιν της εικόνος. Βεβαίως η ανάρτησις αύτη εγένετο εν αγνοία του Πατριάρχου, ο οποίος  δεν είναι δυνατόν ή να εξεύρη τρόπον να επανορθώση το πράγμα. Ο Πατριάρχης των Ρωμαίων διεκρίθη πάντοτε δια τα φιλόνομα και νοματαγή αυτού αισθήματα, Ιωακείμ δε ο Γ’ δια την φρόνιμον και συνετήν πάντοτε πολιτείαν του».  Ο Ταχσίν Πασάς υπήρξε φιλόφρων και ευγενής.

Το μεσημέρι ο Μέγας Βεζύρης, τηλεγραφικώς κάλεσε τον Καπουκεχαγιά και του ανακοίνωσε ότι εκδόθηκε αυτοκρατορικός ιραδές (σουλτανικό διάταγμα δηλαδή), να κατεβεί η εικόνα του Γρηγορίου Ε΄.

Ύστερα από όλα αυτά ο Πατριάρχης Ιωακείμ με σημείωμά του, που διαβιβάσθηκε στον Μέγα Βεζύρη γνωστοποίησε ότι με βάση τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, θεωρεί ως άγιο τον Γρηγόριο Ε΄ και ότι η ανάρτηση της εικόνας δεν είχε καμιά πολιτική ή άλλη σημασία. Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα του ευρωπαϊκού Τύπου, η ανάρτηση της εικόνας έγινε με δική του παλαιότερη απόφαση, ως οφειλή προς τον μάρτυρα της Εκκλησίας.

*Δημοσίευμα της εφημερίδας "Εμπρός" στις 21 Σεπτεμβρίου 1821

Την επομένη κλήθηκαν εκτάκτως σε συνεδρίαση δύο κυβερνητικά σώματα, για να αποφασίσουν περί του πρακτέου.

Τελικά ο υπουργός Εσωτερικών Μεμδούχ Πασάς με ιδιαίτερο απεσταλμένο του ανακοίνωσε στον Πατριάρχη ότι η κυβέρνηση θεωρεί ως υπεύθυνο… τον Μάρκο Βασιλείου, συντάκτη της εφημερίδας «Εκκλησιαστική Αλήθεια» που απηχούσε τις απόψεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου και β’ γραμματέα του α’ πατριαρχικού γραφείου και ιδιαίτερο γραμματέα του Οικουμενικού Πατριάρχη! Με την ευκαιρία αυτή ο ιδιαίτερος απεσταλμένος του Μεμδούχ Πασά μετέφερε και την επιθυμία της κυβέρνησης να μην δημοσιεύει η «Εκκλησιαστική Αλήθεια» πράγματα τα οποία είναι δυνατόν να διεγείρουν… τη λύπη της κυβέρνησης και να προκαλέσουν τις διαμαρτυρίες και τα παράπονά της.

Ο Πατριάρχης απαντώντας είπε, ότι την πορεία της «Εκκλησιαστικής Αλήθειας» δεν την καθορίζει αυτός, αλλά η Σύνοδος. Μπορεί όμως να διαβεβαιώσει ότι το επίσημο όργανο του Πατριαρχείου ουδέποτε παρέκλινε από την νομοταγή του στάση.

Ήταν και αυτό ένα περιστατικό, που η διαχείρισή του, όταν δεν υπήρχε απόφαση άμεσου απαγχονισμού των υπαιτίων, δείχνει τον ανατολίτικο τρόπο και την επίπλαστη ευγένεια, με την οποία σκέφτονταν οι υπεύθυνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίοι τελικά αποφάνθηκαν πως έφταιγε ο Μάρκος Βασιλείου, θέλοντας να παραστήσουν τους καλούς!!! Ήταν οι ιδιομορφίες της εποχής… 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Τύπος εποχής