ΤΑ ΝΟΕΜΒΡΙΑΝΑ ΤΟΥ 1916

*Ο ναύαρχος Φουρνέ, που βομβάρδισε την Αθήνα το 1916

 Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας,  Αντιστράτηγος ε.α.  

                Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ξεσπάσει στις 28 Ιουλίου 1914.Οι δύο εμπόλεμες παρατάξεις η Αντάντ, με τις Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Ιταλία και οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες, με την Γερμανία και Αυστρία, προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν νέους συμμάχους.

                Η Ελλάδα είχε παραμείνει ουδέτερη. Της αρνήθηκαν το δικαίωμα της ουδετερότητας. Δεν την ήθελαν απλώς ως φίλη, την ήθελαν ως σύμμαχο ή εχθρό. Την εκβίαζαν με εδαφικούς ακρωτηριασμούς, επεμβάσεις στα εσωτερικά της και ταπεινωτική συμπεριφορά, να ενταχθεί σε ένα από τα δύο στρατόπεδα.

                Η Γερμανία της επέβαλε να παραδώσει στους Βουλγάρους, που έγιναν σύμμαχοί της, το οχυρό Ρούπελ. Την υποχρέωσε να δεχθεί την αιχμαλωσία του Δ΄ Σώματος Στρατού της και την μεταφορά του στο Γκαίρλιτς, με αποτέλεσμα να μείνει η Ανατολική Μακεδονία ανυπεράσπιστη και να υποστεί τα πάνδεινα ο πληθυσμός της από τα Βουλγαρικά στρατεύματα. Από την άλλη πλευρά, η Αντάντ απαιτούσε με τη βία την προσχώρηση της Ελλάδας. Μετά την αποτυχία της εκστρατείας στα Δαρδανέλλια είχαν αποβιβασθεί στρατεύματα της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη, ενώ είχαν καταληφθεί το λιμάνι του Μούδρου, η Κέρκυρα και άλλα νησιά μας.

*Η κυβέρνηση που σχημάτισε στη Θεσσαλονίκη ο Ελ. Βενιζέλος, από την εφημερίδα "Εθνική". 

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΝΤΑΝΤ ΠΡΟ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1916

                Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε σχηματίσει προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και οργάνωνε τον στρατό, με τον οποίο θα συμπολεμούσε με την Αντάντ. Η Βρετανία και η Γαλλία ενέτειναν την πολιτική των εκβιασμών. Παραβιάζοντας το Διεθνές Δίκαιο ανάγκασαν τον Βασιλέα Κωνσταντίνο και τους εναλλασσόμενους Πρωθυπουργούς του, σε αλλεπάλληλες υποχωρήσεις. Απαίτησαν και επέτυχαν την αποστράτευση των «βασιλικών στρατευμάτων». Η Ελληνική Κυβέρνηση, μετά από την απαίτηση του Γάλλου Στρατηγού Σαρράιγ, Διοικητού των Δυνάμεων της Θεσσαλονίκης, δέχθηκε να αποσύρει τα ελάχιστα στρατεύματα της Θεσσαλίας προς την Πελοπόννησο, γιατί κατά τον Στρατηγό απειλούσαν τα νώτα των Δυνάμεών του. Οι Γάλλοι είχαν γίνει «κράτος εν κράτει», ελέγχοντας τους σιδηροδρόμους και τις επικοινωνίες και επιβάλλοντας λογοκρισία ακόμα και στην ιδιωτική αλληλογραφία. Πλοία του στόλου μας είχαν κατασχεθεί. Στον Ναύσταθμο ο Γάλλος Ναύαρχος Ντυ Φουρνέ είχε υποστείλει την Ελληνική σημαία από τα ελαφρά πολεμικά μας και είχε υψώσει την Γαλλική. Είχε επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό με αποτέλεσμα να σημειώνονται σοβαρές ελλείψεις στους Αθηναίους και Πειραιώτες σε τρόφιμα και κάρβουνο.

                Στις προσβλητικές αυτές ενέργειες των συμμάχων ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν αντέδρασε, δεν αξίωσε να σταματήσουν.  Οι οπαδοί του δικαιολόγησαν την στάση του, υποστηρίζοντας ότι εκείνη την εποχή ήταν ολοκληρωτικά προσηλωμένος στους στόχους της πολιτικής του. Αντίθετα, οι αντίπαλοί του καταδίκασαν την στάση του, ισχυρισθέντες, ότι ενδεχόμενα να μην τον δυσαρεστούσε η ιταμότητα των συμμάχων, αφού τελικός σκοπός της ήταν η απομάκρυνση του Βασιλέως Κωνσταντίνου από τον θρόνο του. Όμως ο ευφυέστατος Βενιζέλος, γνωρίζοντας την ψυχολογία του Έλληνα, δεν πίστευε ότι οι στερήσεις και οι προσβολές θα επηρέαζαν την στάση του Ελληνικού Λαού απέναντι στον Βασιλιά του. Η αψυχολόγητη συμπεριφορά της Αντάντ τελικά κατόρθωσε να εξεγείρει τους Έλληνες εναντίον της, που δεν είχαν παύσει ποτέ να είναι φίλοι της. Μια πατροπαράδοτη φιλία είχε τραυματισθεί θανάσιμα από τα σφάλματά της κοντόφθαλμης και μικρόψυχης πολιτικής των συμμάχων, ιδίως της Γαλλίας.

*Η επίθεση του Φουρνέ κατά της Αθήνας

ΓΕΓΟΝΟΤΑ 18 ΚΑΙ 19ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1916

                Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν ο Γάλλος Ναύαρχος Ντυ Φουρνέ, εκτελώντας εντολές της κυβέρνησής του, απαίτησε να του παραδοθούν 10 ορειβατικές πυροβολαρχίες. Ο Βασιλεύς δικαιολογημένα ζήτησε να του εγγυηθούν ότι τα πυροβόλα αυτά δεν θα χρησιμοποιηθούν στο μέλλον εναντίον των Μονάδων του Ελληνικού Στρατού. Ο Ναύαρχος τότε διατάχθηκε να προβεί σε επίδειξη δύναμης. Οι εντολές που του είχαν δοθεί ήταν ασαφείς. Ο Γάλλος Πρωθυπουργός Αριστείδης Μπριάν είχε απαγορεύσει κάθε είδους βία. Αντίθετα ο Υπουργός Ναυτικών Λακάζ και ο Ναυτικός Ακόλουθος Ροκφέϊγ εξώθησαν τον Ντυ Φουρνέ στα άκρα. Τα ξημερώματα της 18ης Νοεμβρίου 1916 αποβιβάσθηκαν στο Φάληρο και στον Πειραιά περίπου 3.000 Άγγλοι και Γάλλοι πεζοναύτες, οι οποίοι κατέλαβαν τακτικής σημασίας σημεία των Αθηνών. Ο ίδιος ο Ναύαρχος με 300 άνδρες εγκατέστησε τον Σταθμό Διοίκησής του στο Ζάππειο, ενώ στους λόφους γύρω από την Ακρόπολη Μονάδες του Ελληνικού Στρατού και επίστρατοι είχαν καταλάβει θέσεις μάχης, έτοιμοι προς δράση.

                Στις 11.00 ώρα της 18ης Νοεμβρίου 1916 έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Δεν είχε εξακριβωθεί ποίοι πυροβόλησαν πρώτοι. Είχε αρχίσει πλέον η μάχη των Αθηνών. Το απόγευμα ο Ντυ Φουρνέ διέταξε τα πολεμικά του στόλου να προβούν σε

κανονιοβολισμό. Οβίδες έπεσαν στους κήπους των Ανακτόρων. Ο Βασιλεύς διαμαρτυρήθηκε στους πρεσβευτές των χωρών της Αντάντ και μετά από μεσολάβηση του Ρώσου πρεσβευτή Ντεμίντωφ αναγκάσθηκε να παραδώσει «άνευ όρων» 6 πυροβολαρχίες. Αμέσως έπαυσαν οι πυροβολισμοί, πλην όμως οι απώλειες και από τις δύο πλευρές ήταν σημαντικές. Τα αγήματα επέστρεψαν στα πλοία και οι οπαδοί του Βασιλέως πανηγύριζαν την νίκη εναντίον των Μεγάλων Δυνάμεων. Διαπνεόμενοι από μίσος για εκδίκηση, οι επίστρατοι την επομένη 19η Νοεμβρίου ξέσπασαν στους αθώους Βενιζελικούς της πρωτεύουσας. Τρομοκρατία, φόνοι, λεηλασίες, προπηλακισμοί και βαρβαρότητες. Ο δήμαρχος Αθηναίων και Εθνικός ευεργέτης Εμμ. Μπενάκης κινδύνευσε να λυντσαρισθεί από τον μαινόμενο όχλο.

*Η ταπεινωτική για την Ελλάδα τελετή στο Ζάππειο

ΕΠΙΤΙΜΙΟ

                Τις πρωινές ώρες της 16ης Ιανουαρίου 1917 στις σκάλες του κτιρίου του Ζαππείου είχαν καταλάβει θέσεις 4 σημαιοφόροι με τις σημαίες των χωρών της Αντάντ. Σε λίγο πεζοπόρα τμήματα του Ελληνικού Στρατού της Φρουράς Αθηνών, παρέλασαν μπροστά από το κτίριο του Ζαππείου. Οι σημαίες τους υποκλίθηκαν μπροστά στις ξένες. Ο πρίγκιπας Ανδρέας, αδελφός του Βασιλέως, συμμετείχε και αυτός. Απένεμε τιμητικό στρατιωτικό χαιρετισμό, επικεφαλής του Συντάγματος Ιππικού, του οποίου ήταν Διοικητής. Ήταν η ταπεινωτική τελετή συγγνώμης. Την είχαν απαιτήσει οι Μεγάλες Δυνάμεις. Ήταν μια τιμωρία της Κυβέρνησης της Ελλάδας για τα Νοεμβριανά, για την ενέδρα των Αθηνών, όπως αυθαίρετα είχαν χαρακτηρίσει οι Σύμμαχοι αυτά τα γεγονότα. Για τους Γάλλους η τελετή συγγνώμης φάνηκε πως δεν ήταν αρκετή, γιατί αργότερα το 1922,όταν ζητήθηκε η επέμβαση των Συμμάχων μας, ο τότε Γάλλος Πρωθυπουργός θυμήθηκε ότι οι Έλληνες «σκότωσαν τους Γάλλους στρατιώτες».

*Οι πρωταγωνιστές του Εθνικού Διχασμού

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Τα Νοεμβριανά δεν είναι παρά ένα επεισόδιο, φρικτό και αποτρόπαιο, του Εθνικού Διχασμού. Προανάκρουσμα ανατριχιαστικό των τραγικών γεγονότων, που οδήγησαν στην Μικρασιατική Καταστροφή. Υπεύθυνοι εκείνοι, που προκάλεσαν τον Εθνικό Διχασμό. Δηλαδή ποιοι; Ερώτημα βασανιστικό. Όσο το προσεγγίζει κανείς, τόσο πληθαίνουν οι αμφιβολίες και οι προβληματισμοί. Τυχεροί εκείνοι, που είναι βέβαιοι για την ευθυκρισία τους. Και ακόμα πιο τυχεροί εκείνοι, που, πιστεύοντας ότι βρήκαν επί τέλους την αλήθεια, έχουν παύσει να την αναζητούν. Χρήσιμα στοιχεία για τον Εθνικό Διχασμό μπορεί να αντλήσει κανείς από τις δημοσιευθείσες στον ημερήσιο Τύπο επιστολές υπό μορφή ερωτήσεων- απαντήσεων, κατά τα έτη 1934- 1935,των Ελευθερίου Βενιζέλου και Ιωάννου Μεταξά, του εκδοτικού οίκου «ΚΥΡΟΜΑΝΟΣ».

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.           

ΠΗΓΕΣ

1. «Αναμνήσεις εκ της διαφωνίας Κωνσταντίνου- Βενιζέλου 1914- 1922» του Κων. Ζαβιτσάνου.

2. «Η σκιά της Δύσεως» του Κων. Σακελλαροπούλου.

3. «Η Ελλάς του 1910- 1920» του Γεωργ. Βεντήρη..