Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ, ΤΟ 1947

*Η εφημερίδα "Ελευθερία" για τη μάχη των Γρεβενών

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

                Μέχρι τον Ιούνιο του 1947 το ΚΚΕ δεν είχε ακόμα υιοθετήσει επίσημα τον Εμφύλιο Πόλεμο και περιορίζονταν στην αρθρογραφία με τις εκδιδόμενες κομουνιστικές εφημερίδες να δικαιολογεί την ένοπλη δράση των ανταρτικών τμημάτων ως απόρροια της καταπίεσης του «δημοκρατικού λαού» από το «μοναρχοφασιστικό κράτος» και την «τρομοκρατία» των παρακρατικών οργανώσεων. Αυτό οφείλονταν στην ανάγκη να κερδίσει τον αναγκαιούντα χρόνο για την καλύτερη οργάνωση και εξάπλωση της επαναστατικής δραστηριότητας του.

                Την 25η όμως Ιουνίου 1947 κατά το συγκληθέν στο Στρασβούργο ετήσιο συνέδριο του Γαλλικού Κομουνιστικού Κόμματος, στο οποίο μετέσχε και αντιπροσωπεία του ΚΚΕ με τους Νίκο Ζαχαριάδη και Μιλτιάδη Πορφυρογένη, εξαγγέλθηκε από αυτούς επίσημα ότι όλες οι πολιτικές, στρατιωτικές και διεθνείς προϋποθέσεις υπήρχαν για τη δημιουργία  «Ελεύθερης Ελληνικής Κυβέρνησης» στην Ελλάδα και ζητήθηκε η συνδρομή των κομουνιστικών κομμάτων όλων των χωρών για ενίσχυση και επικράτηση του ΚΚΕ.Η απόφαση αυτή του ΚΚΕ να εξαγγείλει επίσημα τον επικείμενο σχηματισμό Προσωρινής Κυβέρνησης του Βουνού σήμαινε ότι η ηγεσία του είχε πεισθεί ότι η νίκη του Δημοκρατικού Στρατού είχε εξασφαλισθεί και ορισμένες Ανατολικές χώρες, κάτω από τις οδηγίες της Σοβιετικής Ένωσης, θα την αναγνώριζαν. Όπως προκύπτει από κομουνιστικές πηγές η ανακήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης θα γίνονταν εντός του Ιουλίου ή το βραδύτερο κατά τις αρχές του Αυγούστου 1947.
Μετά δε και τον επιτυχή ελιγμό στην Ήπειρο μεταξύ 13 και 17 Ιουλίου 1947 δεν απέμεινε παρά η δημιουργία ενός εντυπωσιακού γεγονότος, το οποίο θα αποτελούσε το επιστέγασμα των μέχρι τότε επιτυχιών του Δημοκρατικού Στρατού και θα έδινε τον τόνο του θριάμβου. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα προς τα σχέδια της στρατιωτικής ηγεσίας των, ήταν η προσβολή και κατάληψη της πόλης των Γρεβενών.

*Και ενώ Νίκος Ζαχαριάδης και Μιλτιάδης Πορφυρογένης ήταν στο Στρασβούργο, 

στην Αθήνα εκδόθηκε ένταλμα σύλληψής τους.

ΤΟ  ΣΧΕΔΙΟ  ΕΠΙΘΕΣΗΣ  ΤΟΥ  ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ  ΣΤΡΑΤΟΥ

                Η προπαρασκευή και οργάνωση της προσβολής των Γρεβενών ανατέθηκε στο υπό τον Κικίτσα Αρχηγείο Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Για την επίθεση και κατάληψη των Γρεβενών χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 11 Τάγματα, συνολικής δύναμης 2.500- 3.200 ανταρτών, από τα Αρχηγεία Βοΐου, Γράμμου, Χασίων, Ηπείρου και από άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Η διεύθυνση των επιχειρήσεων εναντίον της πόλης των Γρεβενών ανατέθηκε στον Γιώργο Γιαννούλη, που θεωρούνταν από τους ικανότερους και τολμηρότερους ηγήτορες του Δημοκρατικού Στρατού.

*Ο καπετάν Γιαννούλης φωτογραφίζεται το 1947 στο Γράμμο με τα μέλη της  επιτροπής του ΟΗΕ, που ερευνούσε για τις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. 

ΤΟ  ΣΧΕΔΙΟ ΑΜΥΝΗΣ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

                Οι κινήσεις και προωθήσεις των Μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού προς την περιοχή των Γρεβενών περιήλθαν σε γνώση τόσον του Διοικητού της Φρουράς Γρεβενών, όσον και των προϊσταμένων Κλιμακίων, τα οποία ανησυχήσαντα ενίσχυσαν τη δύναμη της Φρουράς. Για την άμυνα της πόλης των Γρεβενών στάθμευαν εντός αυτής, υπό την Διοίκηση του Αντισυνταγματάρχου Πεζικού Κωνσταντίνου Πανταζή, το 529 Τάγμα Πεζικού μείον Λόχος και 2 Διμοιρίες, Διλοχία του 506 Τάγματος Πεζικού, μία Πυροβολαρχία, ένας Ουλαμός Τεθωρακισμένων, 100 Χωροφύλακες και 50 άνδρες των ΜΑΥ, συνολικής δύναμης 850- 900 ανδρών.

*Η υπογραφή του υπερασπιστή των Γρεβενών Κωνσταντίνου Πανταζή, 

σε ιδιόχειρο σημείωμά του για την ιστορική μάχη.

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

                Η προώθηση των ανταρτικών Μονάδων κάλυψης και κύριας προσπάθειας προς τους αντικειμενικούς σκοπούς τους, οι κινήσεις προσπέλασης και η κατάληψη των οριζόμενων από τη διαταγή των επιχειρήσεων θέσεων και βάσεων εξόρμησης των γύρω από την πόλη των Γρεβενών υψωμάτων πραγματοποιήθηκαν κατά την νύκτα της 23ης προς 24η Ιουλίου 1947, πλην ορισμένων τμημάτων. Την 02.00 ώρα της 25ης Ιουλίου είχε σχεδόν συμπληρωθεί η κύκλωση της πόλης και την 03.30 ώρα η επίθεση εκδηλώθηκε ταυτόχρονα από όλες τις κατευθύνσεις. Η επίθεση, επειδή αναμένονταν από τη Διοίκηση της Φρουράς και είχαν ενημερωθεί τα τμήματα άμυνας, δεν αιφνιδίασε κανένα. Μετά τους πρώτους πυροβολισμούς τα ανταρτικά τμήματα άρχισαν την επίθεση με ισχυρές προσβολές από Βορρά και Δυσμών κατά της πόλης των Γρεβενών, βάλλοντα με βαρέα πολυβόλα, οπλοπολυβόλα και όλμους από εγγύτατες αποστάσεις.

                Ο αγώνας σκληρός, αιματηρός και λυσσώδης διεξήχθηκε μέχρι της 06.30 ώρας, χωρίς τα επιτιθέμενα τμήματα να καταλάβουν εδάφη ζωτικής σημασίας. Από της ώρας εκείνης στο έργο των αμυνομένων ηρωικά συνέδραμαν αποφασιστικά και τα μαχητικά αεροσκάφη. Τελικά τη 10.30 ώρα οι Μονάδες του Δημοκρατικού Στρατού άρχισαν πανικόβλητες να υποχωρούν προς Δυσμάς και Νότο, πολυβολούμενες διαρκώς από την αεροπορία. Η βροχή όμως ,που είχε αρχίσει από τη 10.00 ώρα και κατέστη κατά τις μεσημβρινές ώρες ραγδαιότατη, έσωσε τα υποχωρούντα τμήματα από την τέλεια καταστροφή και την αιχμαλωσία των.

*Ο Τύπος για τη μάχη των Γρεβενών

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Τις προπαρασκευαστικές τους κινήσεις οι Μονάδες του Δημοκρατικού Στρατού για την συγκέντρωσή τους στο χώρο της επίθεσης ενήργησαν με κάθε μυστικότητα. Παρά ταύτα δεν πέτυχαν τον αιφνιδιασμό, γιατί αφενός μεν έγιναν αντιληπτές από τα στοιχεία ασφαλείας κατά την προσέγγισή τους προς κατάληψη των θέσεων εξόρμησης και αφετέρου υπήρχαν πληροφορίες για την επίθεσή τους. Οι Μονάδες ήταν άρτια οργανωμένες και εξοπλισμένες με βαρέα και ελαφρά πολυβόλα, όλμους, χειροβομβίδες, αντιαρματικούς γρόνθους και αφθονία πυρομαχικών. Οι απώλειες μάχης ανήλθαν για τους αντάρτες σε 196 νεκρούς, 200 τραυματίες και 83 συλληφθέντες-παραδοθέντες. Για τον Ελληνικό Στρατό και την Χωροφυλακή οι απώλειες ανήλθαν σε 11 νεκρούς και 22 τραυματίες.

                Την αποτυχία της επίθεσης κατά των Γρεβενών και την συντριπτική ήττα των επιτεθέντων τμημάτων παραδέχθηκε και το Γενικό Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού στην συνταχθείσα και δημοσιευθείσα κριτική στο περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» του Φεβρουαρίου 1948. Η ευθύνη της αποτυχίας αποδόθηκε αφενός στην ηγεσία  της διεύθυνσης της όλης επιχείρησης και στους Διοικητές των Ταγμάτων και αφετέρου στη βραδύτητα άφιξης και κατάληψης των βάσεων εξόρμησης από ορισμένες Διοικήσεις.

                Η προσβολή των Γρεβενών σημειώνει σταθμό στον Εμφύλιο Πόλεμο. Για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν τόσες πολλές Μονάδες για κοινή δράση. Για πρώτη φορά καθορίσθηκε ως αντικειμενικός σκοπός της ενέργειας των ανταρτικών Μονάδων όχι απλώς η επιδρομή και η λεηλασία, αλλά η κατάληψη και η διατήρηση ενός σημαντικού κατοικημένου τόπου. Ήταν δε πολύ πιθανό, εάν ο Δημοκρατικός Στρατός καταλάμβανε τα Γρεβενά, θα επακολουθούσε αμέσως, κάτω από το κράτος των εντυπώσεων, που θα προξενούνταν όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, η ανακήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης. Αυτό προέκυψε από πλήθος στοιχείων προέλευσης από το ΚΚΕ.

                Η αποτυχία της επιχείρησης εξανάγκασε την ηγεσία του ΚΚΕ να αναβάλει την ανακήρυξη της Κυβέρνησης του Βουνού για μερικούς μήνες, με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος, κατά τον οποίο σημειώθηκε ραγδαία η διαφοροποίηση της πολιτικής και διπλωματικής κατάστασης στη Βαλκανική και ιδιαίτερα στην Γιουγκοσλαβία. Από πλευράς Ελληνικού Στρατού δεν έγινε εκμετάλλευση της νίκης των Γρεβενών. Αυτό δεν οφείλονταν σε αδράνεια των Μονάδων, αλλά στην ενσκήψασα στη Δυτική Μακεδονία και στην περιοχή της Πίνδου από της 25ης Ιουλίου σπάνια κακοκαιρία, που διήρκησε περισσότερο από μια εβδομάδα. Ενδεικτικό της κακοκαιρίας ήταν η παρ’  ολίγο διάλυση ενός Τάγματος του Ελληνικού Στρατού επί της Πίνδου από τους κεραυνούς!

*Από τα έγγραφα του 529 Τάγματος Πεζικού

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Η ηγεσία του Δημοκρατικού Στρατού, μετά τις επιτυχίες σε άλλες περιοχές της χώρας, εκτίμησε ότι είχε δυνατότητες πλέον διεξαγωγής τακτικού πολέμου. Επακολούθησαν μέχρι του τέλους του 1947 οι επιθέσεις προς κατάληψη του Μετσόβου και της Κόνιτσας, που ήταν ανεπιτυχείς. Η μετατροπή του Ανορθόδοξου Πολέμου σε τακτικό πόλεμο του Δημοκρατικού Στρατού απέναντι στον Ελληνικό Στρατό αποτέλεσε, εκτός των άλλων λόγων, την βέβαιη νίκη του δεύτερου, που διέθετε περισσότερες Μονάδες, καλύτερα οργανωμένες, εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες, περισσότερο Πυροβολικό, αλλά και Τεθωρακισμένα και μαχητικά αεροσκάφη, των οποίων τελευταίων στερούνταν ο Δημοκρατικός Στρατός.

Πατιαλιάκας Κωνσταντίνος, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

*"Εμφύλιος Πόλεμος, 1947" της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.